بیماری اسکب سیب زمینی یا بیماری جرب سیب زمینی یکی از بیماری های مهم صیفی جات کشت شده در زمین است. سیب زمینی یکی از پر مصرف ترین محصول کشاورزی می باشد که در بسیاری از غذا ها استفاده می شود. کاشت سیب زمینی همانند سایر محصولات کشاورزی بدون آفات و بیماری نبوده و نیاز به دانستن نکاتی در طول دوره کاشت آن می باشد. بیماری اسکب سیب زمینی یکی از موارد مهمی است که در حین کاشت با آن رو به رو می شویم.
شناسایی و مورفولوژی سیب زمینی
سیب زمینی گیاهی یک ساله از خانواده سولاناسه با ارتفاع بوته 60 تا 150 سانتی متر و طول دوره رشدی 3 تا 6 ماهه می باشد. سیب زمینی دارای ساقه های خزنده زیرزمینی به طول 5 تا 45 سانتی متر می باشد که از گره های پایینی و زیر خاک ساقه های هوایی منشا می گیرد. این ساقه های زیر زمینی برگ های کوچک فلسی دارند که اگر در معرض نور قرار بگیرند تبدیل به ساقه هوایی می شوند (ساقه های زیرزمینی).
انتهای هر ساقه زیر زمینی متورم شده به غده تبدیل می شود. در واقع هر غده سیب زمینی ساقه ای تغییر شکل یافته است که جوانه های جانبی آن در نقاط فرو رفته به نام چشم متمرکز هستند. هر چشم دارای حداقل سه جوانه است که به وسیله فلس هایی احاطه شده است. جوانه های ساقه در شرایط مساعد رشد نموده هر جوانه تولید یک ساقه هوایی می کند.
این گیاه سرما دوست بوده و در ناحیه سرد در بهار کشت می شود. سیب زمینی به خاک متوسط تا سبک نیاز دارد و خاک سنگین مثل خاک رسی مانع از گسترش غده می شود. سیب زمینی به شوری خاک و خشکی هم حساس بوده و در PH بین 5 تا 6 بیشترین عملکرد را دارد.
بیماری اسکب (جرب) سیب زمینی
عامل بیماری گیاهی اسکب معمولی سیب زمینی، باکتری Streptomyces scabies می باشد. بعضی از گونه ها نسبت به این بیماری مقاوم هستند؛ اما وجود رطوبت نسبی به مدت شش هفته قبل از برداشت باعث حفاظت غده در برابر بیماری می شود. آب و خاک آلوده دو عامل مهم در جابجایی این باکتری به مناطق عاری از بیماری می باشد. توجه داشته باشید که آلودگی در داخل انبار گسترش پیدا نمی کند. کاشت بذور آلوده یا قطعات آلوده، باعث آغاز آلودگی در مناطق عاری از بیماری می شود. شرایط آب و هوایی نیمه خشک و محدوده دمای ٢۶ الی ٣۰ درجه سانتی گراد تاثیر زیادی در رشد عامل بیماری دارد.
قابل ذکر است که برخی از محققان آن را جزو باکتری ها طبقه بندی کرده اند و برخی آن را جزو قارچ ها طبقه بندی می کنند؛ زیرا برخی از ویژگی های قارچ مانند تولید رشته های میسیلیومی شفاف و باریکی را که حالت مارپیچی اند را دارند که از مشخصه قارچ هاست. سپس دیواره ی عرضی به وجود آمده و در نتیجه اسپور های شفاف تک سلولی به ابعاد 1 تا0/7 میکرو متر شبیه باکتری ها به وجود می آیند. این اسپورها با ایجاد 1 تا 2 لوله تندش جوانه می زنند.
اسکب سیب زمینی بهترین رشد را در خاک هایی با PH 5/5 تا 7/5 دارد و در خاک هایی که PH آنها 5 تا 5/3 است. به ندرت ایجاد بیماری می کند . این بیماری اغلب جرب گفته می‌شود. نامیدن جرب (معمولی) بیشتر به این علت است که آن را از جرب پودری که عامل آن قارچspongospora subterranea است جدا می‌نماید. این بیماری در آفریقا، آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی وجود دارد.
علائم بیماری جرب سیب زمینی
علائم به صورت لکه های اولیه چوب پنبه ای سطحی است و به مرور عمیق می شوند که علاوه بر کاهش بازارپسندی باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول نیز می شوند. در واقع زخم های روی غده در مرکز کمی فرورفته و قسمت حاشیه ای آن برآمده است. زخم های سطحی دارای اندازه های متفاوتی هستند و در صورت عدم کنترل بیماری در طی سالیان متوالی میزان خسارت افزایش می یابد. این زخم ها که در ابتدا به صورت منفرد یا دسته ای هستند به مرور زمان گسترش یافته و با پیوستن به یکدیگر سطح غده را در بر می گیرند. غده هایی که به صورت کامل رشد کرده باشند حساسیت پایینتری در برابر این بیماری دارند.
یک نکته حائز اهمیت این است که ارقام زودرس نسبت به دیررس و میان رس ها حساس تر هستند و عامل این بیماری علاوه بر سیب زمینی باعث آسیب به محصولات دیگری از جمله هویج، چغندر و تربچه می شود.در واقع دو نوع علامت اغلب روی غده ها تشخیص داده می‌شود، یکی به نام جرب کم عمق است که به آن جرب کرکی و یا چوب پنبه ای نیز گفته می‌شود و دیگری جرب عمیق با حفره ای می‌باشد. در جرب سطحی اندازه لکه ها متغیر است. این لکه ها می توانند به یکدیگر متصل باشند. لکه های بزرگ تر را به رنگ قهوه ای که حالت چوب پنبه ای دارند به وجود آورده و یا لکه ها امکان دارد دارای کمی برجستگی و فرورفتگی باشند که این حالت ناشی از رشد غیرعادی سلول های پریدرم است.
رقم هایی که پوست متمایل به قهوه ای با حالت چوب پنبه ای دارند به این جرب بسیار حساس اند. در جرب عمیق معمولا زخم های فرو رفته،چوب پنبه ای و قهوه ای رنگ به اندازه های مختلف ایجاد می‌شود. زخم ها تقریبا گرد و اغلب 1 تا 5 میلیمتر قطر دارند. حشرات خاکزی ممکن است با حمله به زخم ها آنها را بزرگ تر کنند . توجه داشته باشید که ارقام پوست نازک که غده قرمز یا سفیدرنگ دارند معمولا به این نوع جرب حساس می‌باشند.
چرخه بیماری اسکب معمولی سیب زمینی
این بیماری خاک های آلوده به مدت طولانی باقی می ماند و از طریق غده های آلوده از یک منطقه به منطقه دیگر انتشار می‌یابد. همچنین از طریق خاک آلوده، باد، آب، آبیاری و یا وسایل مکانیکی منتقل می‌شود.( این بیماری ممکن است از سیستم گوارشی جانوران عبور نموده و همراه فضولات کودی آنها پراکنده شود )
کنترل بیماری اسکب سیب زمینی
- تنظیم PH خاک
- استفاده از کودهای گوگردی مایع و سولفات پتاسیم جهت تحریک و رشد غده ها و کاهش پی اچ خاک
- ضدعفونی غده ها پیش از کاشت
- کاشت غده های سالم و عاری از بیماری
- عدم کشت متناوب با شبدر قرمز، چغندرقند، کلم، شلغم، ترب و هویج
- تناوب با محصولاتی همچون یونجه، سویا و گندم
- اجتناب از جابجایی خاک های دارای سابقه آلودگی
- کشت ارقام مقاوم به بیماری
- استفاده از سموم شیمیایی مثل بردوفیکس :
– ضدعفونی غده ها قبل از کاشت (با نسبت ۵ در هزار)
– ضدعفونی خاک بعد از کاشت (با نسبت ۵ در هزار)
– زمان جوانه زنی و باز شدن اولین برگ ها ( سم پاشی با نسبت ۵ در هزار)
– در زمانی که ارتفاع بوته ها ١۰-١۵ سانتی متر است (سم پاشی با نسبت ۵ در هزار)
– تکرار سم پاشی با نسبت ۵ در هزار با فواصل دو هفته یک بار تا زمان برداشت
جمع بندی
با شناسایی و بررسی علت هر آفت و بیماری به همراه توجه به تغذیه مناسب و کود دهی و آبیاری متناسب – مصرف سموم به شیوه صحیح و… و همه این موارد اقداماتی هستند که در روند تولید محصولی خوب و با تناژ بالا موثر اند و سبب ایجاد رضایت خواهد شد.
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
برای مشاوره آنلاین کلیک کنید
**اگری راز ، راز رویش ها**
