گوجه فرنگی یکی از محصولات پر طرفدار در بین عموم مردم است و درصد کشت بالای آن سبب شده تا ایران تولیدی به میزان ۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن گوجه فرنگی را داشته و در جایگاه ششمین تولیدکننده بزرگ این محصول جای بگیرد. کنه حنایی گوجه فرنگی ، شناسایی، پیشگیری و کنترل آن بسیار مهم است؛ چرا که گوجه فرنگی همانند سایر محصولات دچار آفات و بیماری ها می شود و برای جلوگیری از این خسارات باید در کنترل آفت و بیماری توجه کافی را داشته باشیم. یکی از آفات بسیار مهم در گوجه فرنگی ، کنه ها هستند. کنه ها گونه های مختلفی دارند و یکی از گونه های کنه هایی که بر روی این محصول بسیار خسارت زا است، کنه حنایی گوجه فرنگی می باشد که در این مقاله به مطالعه و بررسی آن می پردازیم. با ما همراه باشید.
شناسایی کنه حنایی گوجه فرنگی
کنه حنایی گوجه فرنگی با نام علمی Aculops lycopersici ، از آفات خسارت زا و مهم در گوجه فرنگی است. بیش از ۲۶ گونه گیاهی میزبان این آفت بوده و یکی از آفاتی است که به محصولاتی از خانواده سولاناسه مثل سیب زمینی، بادمجان، انگور، ترب سیاه، توتون و فلفل، به خصوص در گوجه فرنگی در مزارع و گلخانه‌ها مورد حمله قرار می دهد. از این رو آن را به کنه حنایی گوجه فرنگی می شناسن.د اما توجه داشته باشید که کنه گوجدر دمای زیر 60 درجه سانتی گراد و بالای آن قادر به زندگی و حیات نیست. کنه های حنایی گوجه فرنگی، آفاتی بسیار ریز، کرمی شکل با بدن بند بند هستند. این آفت بر خلاف اغلب کنه ها که دارای چهار جفت پا هستند، دو جفت پا دارند.
کنه حنایی گوجه فرنگی، به رنگ زرد، قهوه ای یا نارنجی بوده و بدنى دوکی شکل ( شکل بدنشان به سمت انتها باریک‌تر می شود ) به طول 200 – 150 و سپر پشتی آن ها 40 تا 50 میکرون طول دارد. تخم هاى این آفت کروى و به رنگ شیری بوده و قطر آن 20 میکرون یا 0.002 سانتی متر است. لاروها مشابه به کنه های بالغ هستند با این تفاوت که از نظر سایز، کنه بالغ کوچک تر و تحرک کم تری دارند و کنه بالغ نر و ماده مشابه به هم هستند. اما کنه جنس نر مقایسه با سایز حشره ماده مقداری کوچک تر است. عموما کنه ها و حتی کنه زنگار یا کنه حنایی گوجه فرنگی در آب و هوای گرم بسیار فعال هستند و سریع تکثیر پیدا می کند و در فصول سرد از سال فعالیتی ندارند. زیرا نمی‌توانند در برابر عملکردهای فیزیولوژیکی طبیعی حیات خود را حفظ کنند و در واقع آن‌ها برای بقا وارد یک خواب همچون خواب زمستانی می‌شوند.
این آفت مهم، از مرحله تخم تا مرحله آفت بالغ در کمتر از یک هفته تکمیل می شود. توجه داشته باشید که حشره و آفت ماده در طول زندگی خود بیش از 53 عدد در سطح زیری برگ ها، دمبرگ و ساقه های بخش های پایینی گیاه تخم ریزی کرده که این تخم ها در ابتدا سفید رنگ و به مرور زرد رنگ می شوند. سپس به سمت اندام های بالایی حرکت کرده و از طریق تغذیه به قسمت‌های پایینی و بعد بالایی گیاه خسارت می‌زند.
مراحل زندگی کنه حنایی
این کنه دارای دو سن پورگی بوده که فاصل زمانی تفریخ تخم و مرحله پورگی کوتاه می باشد. پوره سن یک حدود 0.1 میلی متر طول داشته و سفید رنگ و شفاف می باشد و در فاصله زمانی حدود یک روز به پوره سن دو تبدیل می شود. دمای متناسب برای فعالیت آن ها حدود 26 درجه سانتیگراد از تخم به بالغ تبدیل می شود. تخم این آفت به شیوه هاى مختلف منتشر می شود. زمانی که میزبان اولیه این آفت از بین می رود، برخی از این کنه‌ها توسط باد به میزبان های ثانویه دیگری منتقل و پراکنده می شوند.
مهم ترین راه انتشار آفت مواردی همچون جریانات باد، حشراتى ناقل همچون سفید بالک ها و ملخ ها، پرندگان و لباس است. ماده ها تخم هاى خود را زیر برگ ها و نزدیک به رگبرگ وسطى و روى ساقه گیاهان میزبان قرار می دهند. دوره رشد جنینى 2-3 روز است و پس از آن لاروهاى سفید رنگ از تخم خارج مى شوند. دوره لاروى کوتاه بوده و در حشرات ماده حدود 11 ساعت و در حشرات نر حدود 7 ساعت طول می کشد و پس از آن تبدیل به پوره می شوند. مراحل پورگى در کنه ماده در مدت زمانى بسیار کوتاه و در نرها طى مدت زمان 19 ساعت سپرى می شود و پس از آن کنه هاى بالغ ظاهر می شوند. دوره رشدی این آفت در رطوبت نسبى 30 درصد و دماى 27 درجه سانتىگراد 6 روز و در 22 درجه سانتی گراد 12 روز است. یک نکته قابل توجه این است که کنه های حنایی گوجه فرنگی تحمل بسیاری در برابر نبود غذا دارد؛ به گونه ای که بدون غذا تا چندین روز می تواند زنده بماند و اغلب روى علف هاى هرزی مانند تاجریزى و پنیرك به صورت ماده بالغ زمستان گذرانى می کند.
علائم و شناسایی کنه حنایی گوجه فرنگی
کنه حنایی گوجه فرنگی، بافت اپیدرمی گیاه را مورد هدف و حمله قرار می دهد که این امر در فعل و انفعالات گیاه و فتوسنتز بسیار موثر است و در روند کاهش عمکلرد محصول اثر منفی دارد. این اثر منفی در بوته های جوان بیشتر مشاهده می شود. حضور و علائم خسارت این کنه را می توان به تغییر رنگ ساقه ها، شاخه ها و برگچه ها به رنگ قهوه ای مایل به زرد، چروکیدگی و پیچ خوردگی، پژمرده شده و نکروز برگ‌ها ( زرد شدن برگ )، ریزش زود هنگام جوانه، میوه و گل ها و سبب کاهش فرایند تشکیل گل شده و یکی از علائم بارز این آفت، خسارتی مشابه برنزه شدن یا زخم شدن بر روی سطح ساقه، برگ و میوه ایجاد می کند ( به شکل زنگار دیده می شود). در صورت آلودگی شدید و عدم کنترل، موجب مرگ گیاهان می‌گردد.
کنترل کنه حنایی گوجه فرنگی
شناسایی و تشخیص کنه حنایی گوجه فرنگی به علت اندازه و سایز بسیار ریز آن کمی دشوار بوده و به سختی با چشم غیر مسلح قابل دید است و از آنجایی که ظرفیت تولید مثل بالایی دارد، در کمتر از سه روز با دمای متناسب حدود 25 درجه سانتی گراد، به سرعت جمعیت آن گسترش یافته و کنترل به دشواری انجام می شود. در ادامه به برخی از راه های کنترل این آفت می پردازیم.
- کاشت ارقام مقاوم و متحمل
- وجین و حذف علف های هرز
- استفاده از کنترل بیولوژیک مثل کنه های شکارگر
- کنترل دما و تنظیم آبیاری
- تناوب زراعی و عدم کاشت مداوم گوجه فرنگی و سایر گیاهان خانوداه سولاناسه
- کنترل شیمیایی با سم آبامکتین، بروموپروپیلات
نتیجه گیری
کنه حنایی گوجه فرنگی انتشار جهانی داشته و در اغلب کشت های گلخانه ای و مزرعه ای وجود دارد. برای کنترل این آفت که از سبزینه سطح زیرین برگ و ساقه گوجه فرنگی تغذیه کرده و علائم خسارت مشخصی دارد. باید از راه هایی که کمترین خسارت را بر روی گیاه و محیط زیست و بیشترین و بهترین عملکرد را در کنترل آفت می گذارد استفاده کرد.
منابع
B2n.ir/x91118