بیماریهای فیزیولوژیکی (غیر مسری) در گیاهان
مقدمه
گیاهی که ما با جان و دل می‌کاریم، همیشه تحت شرایط مطلوبی رشد نخواهد کرد. اگر بخواهیم گیاه را به نوزاد انسان تشبیه کنیم، کاملا می‌توان لمس کرد که گیاه تا چه حد مانند نوزاد انسان حساس و آسیب‌پذیر است و کوچک‌ترین بیماری و آفتی می‌تواند به سیر پرورش ایده‌آل و سلامت آن آسیب وارد کند. بیماریهای فیزیولوژیکی (غیر مسری) گیاهان، دسته‌ای از این بیماریهای مرسوم گیاهی هستند که می‌توانند سلامت گیاه شما را به خطر بیندازند؛ در مواقعی باعث خرابی و فساد گیاه شوند و حتی به شما نیز خسارت وارد کنند.
چرا و چگونه؟ این مقاله در رابطه با بیماریهای فیزیولوژیکی گیاهان با شما بحث خواهد کرد.
بیماری فیزیولوژیکی (غیر مسری) چیست؟
بیماریهای فیزیولوژیکی گیاهان در مواردی رخ می‌دهد که حاصل این بیماری یک انگل یا عامل پارازیت نباشد. این نوع بیماری‌ها در اصل غیر مسری یا غیر واگیردار هستند؛ اما با توجه به میزان نفوذ میکروب در گیاهان، می‌تواند باعث وارد آمدن خسارت به کشاورز و محصولات شود.
عامل ایجاد این گونه بیماری‌ها را معمولا حاصل از عوامل غیر پاتوژنیک هم می‌نامند. این عوامل غیرپاتوژنیک را می‌توان به عنوان مثال نور کم و ضعیف، آب و هوای نامناسب، نشت مقادیر زیادی از آب و ورود آن به بستر گیاهی، انواع فیتوتوکسیک‌ها یا مسموم‌کنندگان گیاهی، کمبود مواد مغذی ،حشره کش ها ، شوری ، استرس آبی ، اسیدیته ، خسارت آفت کش ها ،آفتاب سوختگی و… دانست. چنین عواملی به طور مستقیم بر روی رشد گیاه تاثیر می‌گذارند و موجب ایجاد اختلال در رشد آن میشود. مثال نوزاد را به یاد آورید. آیا اگر شرایط پیرامون نوزاد مناسب نباشد یا مواد مورد نیاز وی به موقع به او نرسد؛ آیا نوزاد می‌تواند درست مانند سایر نوزادان رشد ایده‌آلی را تجربه کند؟ مسلما خیر!
اختلالات فیزیولوژیکی معمولا یک بیماری خطاب میشوند، اما می‌تواند با یک‌سری اقدامات پیشگیرانه یا محتاطانه، از بروز آن جلوگیری کرد یا مانع گسترش آن شد. در ادامه بیشتر با انواع بیماریهای فیزیولوژیکی گیاهان آشنا می‌شویم و با لنزی دقیق‌تر به آن نگاه خواهیم کرد.
چرا این نوع بیماری‌ها غیر مسری هستند؟
چرا که فاکتور یا عامل ایجاد کننده‌ی این بیماری، غیرزنده یا Abiotic می‌باشد؛ این نوع بیماری‌ها مسری و واگیردار نیستند.
بیماریهای فیزیولوژیکی گیاهان معمولا به دو دسته تقسیم میشوند
1- بیماری فیزیولوژیکی درون‌زا (Endogenic disease)
2- بیماری فیزیولوژیکی برون‌زا (Exogenic disease)
بیماری فیزیولوژیکی درون‌زا در گیاهان
بیماریهای فیزیولوژیکی درون‌زا در گیاهان خاستگاه توارثی و ژنتیکی دارند. این بیماری در زمانی خود را نشان می‌دهد که اختلالاتی از نظر ژنتیکی و هورمونی در گیاه مشاهده شود. معمولا عامل اصلی این اختلالات توسط گیاه‌شناسان بررسی و تشخیص داده میشود. به عبارت دیگر، فاکتورهایی که در متابولیسم طبیعی گیاه تداخل ایجاد کنند و چرخه طبیعی گیاه را به دلیل برهم خوردن توازن ژنتیکی از حالت نرمال خارج کنند، در این دسته از بیماریهای فیزیولوژیک جای می‌گیرند.
بیماری فیزیولوژیکی برون‌زا در گیاهان
معمولا عامل برون‌زا بیشتر گیاهان را نسبت به عوامل درون‌زا درگیر میکند و هر نوع گیاهی ممکن است در خطر این فاکتورها قرار بگیرد. عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد بیماری فیزیولوژیکی درون‌زا دخیل باشند که در پایین به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
✅ حرارت: در فصول مختلف سال، حرارت می‌تواند به شکل تنش گرمایی، موجب گرما‌زدگی گیاه شده و یا در فصل سرد سال، باعث سرمازدگی آن شود. شاید شنیده باشید که فردی که تب دارد، در صورتیکه دمای بدنش از حدود 40 درجه فراتر رود، دچار شوک شده و در نهایت می‌میرد. دلیل آن مشخص است. هورمون‌ها، آنزیم‌های متابولیسمی گیاه و تمامی واکنش‌های بیوشیمی که به طور دائم و مستمر درون گیاه در حال انجام است، همگی در بازه دمایی خاصی به وقوع می‌پیوندند. در صورتی که گیاه در دمایی خارج از این محدوده قرار بگیرد، مسلما آنزیم‌های حیاتی واکنش‌های متابولیک گیاه به مرز نابودی کشیده خواهند شد و گیاه خواهد پژمرد.
از آن گذشته، حرارت بالا خطر از دست رفتن و اتلاف آب را چندین برابر خواهد کرد. این امر تنش رطوبت گیاه را در برخواهد داشت. تنش رطوبت بلافاصله پس از پیوند گیاه، یکی از رایج‌ترین عوامل ایجاد پژمردگی در گیاه است. از سویی، تغییرات شدید در حرارت موجب کاهش یا افزایش آهنگ رشد گیاه میشود، فتوسنتز را کاهش می‌دهد و تنش گرمایی حتی می‌تواند با خشکاندن روزنه‌های گیاه، عملا موجب ایجاد شوک در گیاه گردد.
✅ نور: یکی از رایج‌ترین اتفاقاتی که در اثر تابش بیش از حد نور بر گیاه رخ می‌دهد، آفتاب‌سوختگی (Sunburn) در گیاه است. در فصل‌های گرم سال، بخصوص فصل تابستان که آفتاب با حرارت بیشتری نور خود را می‌پراکند، در واقع موجب داغ شدن مایعات موجود در ساقه‌ی گیاه میشود. همین امر تاثیر بسزایی در روند رشد گیاه و پژمردگی و سوختگی آن دارد. نور شدید و آفتاب‌سوختگی، مقصرهای اصلی قهوه‌ای شدن برگ‌های گیاه هستند. زمانی‌که نور تا حد زیادی به گیاه بتابد، به تدریج نوعی نشانه‌های ظاهری مانند تنه‍ی پوسته پوسته‌ی درختان، پوسته شدن شاخه‌ها، چین خوردن آن‌ها و شکاف‌دار شدن‌شان می‌گردد. دلیل آن هم ریشه در افزایش دما دارد که بافت پوست را خشک میکند و باعث میشود ترک‌ها باز بمانند. (در چنین مواردی گیاهان با پوست نازک در معرض خطر جدی هستند و باید مراقبت‌های لازم در زمینه‌ی کاهش یا کنترل نور مهیا شود.)
✅ یخ‌زدگی آب و باکتری‌های هستهی یخ: اگر خاک‌ها در فصل سرد زمستان یخ‌زده باشند، در واقع رطوبت به میزان لازم بافت گیاه را پر نمی‌کند. کم آبی بدنه و ریشه‌ی گیاه و یخ زدن آب نیز منجر به خشک شدن گیاه می‌گردد. پیچ‌خوردن، پژمردگی برگها و حتی در مواردی قهوه‌ای شدن حاشیه‌ی برگ از جمله نشانه‌های وقوع این امور در گیاهان است.
از سویی خشک شدن زمستانی، یکی دیگر از مشکلاتی‌ست که باید با آن دست و پنجه نرم کنید. فعل و انفعالات آب و هوا و باد بماند! تنش خشکی در فصل زمستان زمانی رخ می‌دهد که به دلیل یخ‌زدگی خاک، رطوبت کافی به بافت گیاه نمی‌رسد. از آن‌جایی‌که جذب آب توسط ریشه‌ها نمی‌تواند در حد مطلوب باشد، در چنین مواردی، بخصوص اگر دمای هوا ناگهان نوسان پیدا کند یا خورشید از آسمان طی ساعاتی سر برآورد، قبل از آن‌که رطوبت از خاک به ریشه رسد، فرآیند تبخیر و تعرق در ساقه و برگ رخ می‌دهد. وقتی جذب آب هم از تعرق و تبخیر کمتر باشد، روند پژمردگی گیاه تسریع خواهد شد.
و اما باکتری‌های هستهی یخ که نقش بسیار مهمی در این نوع بیماریهای فیزیولوژیکی گیاه دارند! این باکتری‌ها در فصل زمستان موجب میشوند که آب در دمای بالای بالای صفر درجه هم یخ بزند. این باکتری‌ها در واقع همان پسودوموناس‌ها و اپی‌فیت‌ها هستند که باعث ترک خوردن و به مرور پوسته پوسته شدن گیاه میشوند.
✅ شوری و pH نامناسب خاک، این امر موجب زردی، پژمردگی، کاهش کیفیت محصول و به همان میزان کاهش تولید و حتی مرگ در گیاهان میشود.
✅ خفگی ریشه و طوقه بر اثر آبیاری نامناسب و زیاد
✅ خشکسالی
✅ کمبود عناصر غذایی گیاه و فقر خاک، مشکلات تغذیه به ندرت باعث مرگ گیاه میشود. اما مدیریت مناسب مواد مغذی برای رشد و نگهداری از گیاه ضروری‌ست. به عنوان مثال منیزیم یکی از مواد لازم برای کلروفیل گیاه هستند. نیتروژن و گوگرد از اسیدآمینه‌های اساسی بوده و آهن نیز برای رشد گیاه ضروری‌ست. این مقدار از عناصر همواره باید در حد متعادل در دسترس گیاه قرار بگیرند.
آیا بیماریهای فیزیولوژیکی می‌توانند باعث مرگ گیاه شوند؟
بله. اگرچه این نوع بیماری‌ها را می‌تواند به سرعت شناسایی کرد و از بروز آن‌ها جلوگیری کرد؛ معمولا به منظور کاهش یا منع از ورود خسارت، توصیه میشود این عوامل کنترل گردند. به این منظور کیفیت محصول و ثمره‌ی آن مطلوب خواهد بود.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه کشاورزی به شما پیشنهاد میکند که قبل از درگیری محصولات خود با این آفات و بیماری ها و متحمل شدن ضرر سنگین ،مقاومت گیاه خود را با تغذیه مناسب و اصولی بالا برده و دیگر نگران باغ یا مزارع خود نباشید .
| بر روی محصولات پیشنهادی کلیک کنید | |
| کود های ضد تنش ? | |
| آمینواسید مش ، نوافول ، تریپتون ، بیوکر ، ویتالین ، آمینو 7 ، مولتی فیدا ،آمینو اولترا، ایمپریال | |
| کودتقویتی و ضد تش? | |
| کود فیتو پتاس ، کود فیدوگارد(فسفیت پتاسیم) ، کود آلکسینو منو و دی فسفیت پتاسیم | |
| | |
منابع
- منبع اولhttps://www.canr.msu.edu/outreach/uploads/2018-files/e2996.abiotic%20plant%20disorders%20-%20symptoms,%20signs%20and%20solutions.pdf
- منبع دومhttps://en.wikipedia.org/wiki/Physiological_plant_disorder#Diagnosis_of_disorders
- منبع سومhttps://ausveg.com.au/biosecurity-agrichemical/crop-protection/overview-pests-diseases-disorders/nutrient-physiological-disorders/#physiological%20disorders
- منبع چهارمhttps://www.apsnet.org/edcenter/disandpath/abiotic/intro/Pages/Abiotic.aspx
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
برای مشاوره آنلاین کلیک کنید
**اگری راز ،راز رویش ها**
آفتاب سوختگی گیاهان و راههای درمان آن
مقدمه
همانطور که پوست انسان در آفتاب یا سرمای شدید دچار آفتاب سوختگی میشود، درختان و محصولات کشاورزی ممکن است به تنش آفتاب واکنش نشان دهند و دچار سوختگی شوند. عارضه ی این مشکل عموما بعلت قرار گرفتن تنه درختان جوان در معرض پرتوهای خورشیدی و دمای بالا ایجاد شده و سبب آسیب رساندن به بافت کامبیوم گیاه می شود. آفتاب سوختگی به دو دسته ی تابستانه و زمستانه تقسیم می شود. آفتاب سوختگی تابستانه آسیبی است که در اثر درجه حرارت بالا و در تابستان اتفاق می افتد و بالعکس آفتاب سوختگی زمستانه در اثر درجه حرارت پایین و در زمستان مشاهده می شود. علیرغم تفاوت در علت ایجاد این دو نوع آفتاب سوختگی در هر دو نوع، بافت‌های زنده یکسانی در تنه درخت و شاخه ها آسیب می‌بینند
در طی فرآیند تعرق، گیاهان از طریق اندام‌های هوایی مقداری از آب خود را از دست می‌دهند؛ در نتیجه گیاهان در دماهای بالاتر به آب بیشتری نیاز دارند تا دچار آفتاب سوختگی نشوند.
آفتاب سوختگی باعث میشود بافت پوست و کامبیوم از بین رفته و از گیاه جدا شود، در این وضعیت حشرات چوب‌خوار، قارچ‌های بیماری‌زا یا قارچ‌های عامل پوسیدگی چوب، به مناطق آسیب دیده حمله میکنند و تدریجاً به بافت‌های سالم پیشروی میکنند.
آفتاب سوختگی در میوهها باعث چروکیدگی یا ایجاد لکه روی میوه میشود. قسمت آفتاب سوخته در معرض هوای گرم، خشک و نازک شده و تبدیل به محل رشد قارچ‌ها می گردد.
علل آفتاب سوختگی در کشاورزی
آفتاب سوختگی در گیاهان جوان غالبا زمانی اتفاق می افتد که تنه های درختانی که به شدت نور کم عادت دارند یا در سایه و مناطقی با نورخورشید ملایم‌تر رشد کرده اند مثل گیاهان گلخانه‌ای، به طور ناگهانی در معرض اشعه شدید و مستقیم خورشید قرار بگیرند. درختان جوان با پوست نازک، مانند درختان میوه، افرا، زبان گنجشک، سیب صحرایی، درخت گیلاس گلدار بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند.
تنش خشکی نیز احتمال و شدت آن را بالا می برد. در مناطق خشک با تابستان های داغ و آفتابی، احتمال وقوع آفتاب سوختگی شدت می یابد . بهترین زمان کاشت درختان، زمانی است که کاملا غیرفعال و در خواب هستند؛ مثل اواخر زمستان، اوایل بهار یا در پاییز پس از ریزش برگها. متاسفانه بسیاری از درختان گرمای اواخر بهار یا تابستان کاشته میشوند.
در محصولات کشاورزی، در صورت عدم رشد کافی برگها یا از بین رفتن برگ به علت آلودگی قارچی، آفات و بیماری‌ها میوه ها در معرض تابش شدید آفتاب قرار گرفته و دچار آفتاب سوختگی می شوند.
گاهی نیز بی‌دقتی کارگران در زمان چیدن میوه‌های رسیده، باعث کنده شدن برگها شده و میوه‌های ریزتر را در معرض تابش مستقیم خورشید قرار می‌دهد.
علائم آفتاب سوختگی تابستانه
آسیب ناشی از علائم آفتاب سوختگی تابستانه و علائم آن، مشابه آفتاب سوختگی زمستانه است و عموما در قسمت جنوبی یا جنوب غربی تنه و شاخه‌ها مشاهده می شود.
آثار آن در درختان بلافاصله قابل مشاهده نیست و ممکن است ماه‌ها پیش از بروز نشانه ها، گیاه دچار آفتاب سوختگی شده باشد. در جریان بروز این عارضه در گیاه ابتدا پوست به رنگ های قرمز تا قهوه ای تغییر رنگ می‌دهد، سپس خشک و سخت شده و به مرور ترک می‌خورد. در این شرایط پوست شروع به ریزش میکند.
نشانه های آفتاب سوختگی در گیاهان و درمان آن
آفتاب سوختگی بیشتر بصورت لکه های سفید یا قهوه ای آبسوخته می باشد و باعث خشک شدن و پژمرده شدن گیاه میشود .برای درمان این گیاهان ابتدا آبیاری را بیشتر و قسمتهای سوخته را جدا کنید و از کودهای پتاس بالا استفاده کنید.
نحوه مدیریت و پیشگیری از آفتاب سوختگی
راه های مدیریت و پیشگیری
- در گرمای تابستان درخت نکارید.
- یک روش نوین : استفاده از ضد آفتاب در کشاورزی
- تغییر ناگهانی در میزان دریافت پرتو نور خورشید، می‌تواند برگها را بسوزاند.
- به کنترل بیماری ها و آفات (به ویژه آفات برگخوار) توجه گردد.
- از هر عاملی که به ریشه آسیب زده یا مانع جذب کافی آب شود، اجتناب کنید.
- شاخه و بخش‌های آسیب دیده را در بهار و در هوای خنک هرس کنید.
- از طریق احداث ساختمان و حتی با استفاده درختان از بین رفته ی اطراف، سایه بان مناسب ایجاد کنید.
- دقت کنید خاک همیشه سطح مناسبی از رطوبت را داشته باشد تا بتواند حرارت برگ در فصل رشد را کاهش دهد.
- برای پیشگیری از آفتاب سوختگی محصولات ، میوه ها باید اصولی و به نحوی برداشت شوند که برگها دچار ریزش نشوند.
- استفاده از کود جهت رفع آفتاب سوختگی که علاوه بر کمک به درشت تر شدن اندازه میوه ها به ایجاد برگ مجدد کمک میکنند.
- اطراف شالوده‌ی گیاه را با مواد ارگانیک ضخیم و درشت، مانند خرده چوب یا خرده‌های پوست درختان مالچ پاشی کنید؛ این کار به تعدیل دمای خاک و حفظ رطوبت آن کمک میکند.
- در مناطق گرم‌تر، از مالچ سنگی صیقلی استفاده نکنید؛ چون ممکن است گرما را در خود نگه دارد و به درختان منعکس کند.
- در مناطقی با آب و هوای مدیترانه‌ای با زمستان‌های مرطوب و تابستان‌های خشک، به اندازه کافی درختان را آبیاری کنید.
- برای جلوگیری از مشکلاتی که به واسطه نور زیاد خورشید ایجاد میشوند، گیاهان یا گل‌هایی را انتخاب کنید که با شرایط رشد حیاط یا باغ شما منطبق باشند.
- در صورتی که برای پیشگیری از آفتاب سوختگی از پوشش برای تنه درخت استفاده میشود، پوشش تنه باید به رنگ روشن و همچنین آزاد طراحی شود تا به هوا اجازه‌ی حرکت بدهد، باعث تجمع رطوبت نشود، به تنه درخت فشار نیاورد و به محلی برای تجمع آفات تبدیل نگردد. پوشش رنگ روشن نور را منعکس میکند و با پایین نگه داشتن دمای پوست درخت، از آفتاب سوختگی زمستانه هم جلوگیری میکند.
- در باغ های میوه ، باید تنه ی درختانی را که در معرض نور خورشید قرار دارند و نیز شاخه های تحتانی را با استفاده از رنگ سفید لاتکس با کیفیت رنگ آمیزی کرد ،این امر می تواند در افزایش انعکاس نور خورشید از سطح و جلوگیری از آفتاب سوختگی زمستانه موثر باشد.
- از کشت در مناطقی که در معرض نور شدید نیمه روز هستند، خودداری کنید. (اغلب گیاهان سایه دوست، در صورتیکه از میزان رطوبت کافی بهره‌مند باشند، می‌توانند شدت نور خورشید صبحگاه را تحمل کنند.)
در وضعیتی که خشکسالی ، چندین منطقه ی مهم کشت در جهان را فرا گرفته است ، دانشمندان به دنبال راه چاره برای مصرف آب کمتر هستند ،یکی از راههای مورد آزمایش ، استفاده از ضد آفتاب برای میوهها و سبزیجات ،به منظور جلوگیری از تنش گرما ، سوختگی و لکه دار شدن پوست محصولات است . این آزمایش ها در استرالیا ، شیلی و اخیرا در کالیفرنیا انجام شده است . نتایج نشان می دهد کاهش تنش و آسیب های ناشی از گرما ، بازده را افزایش می دهد و این امید وجود دارد که ضد آفتاب بتواند با افزایش راندمان مصرف آب ،در حفظ منابع آب و انرژی موثر باشد.
نکته: پوشش درخت باید در اواخر پاییز مورد استفاده قرار گیرد و در بهار بلافاصله بعد از رفع احتمال یخ‌زدگی، برداشته شود. در صورت عدم برداشتن به موقع، این پوشش می‌تواند تبدیل به مکان امنی برای تجمع و تکثیر حشرات و بیماری‌ها تبدیل شود و رشد قطری گیاه را نیز محدود کند.
درمان آفتاب سوختگی
درمان آفتاب سوختگی بسته به شدت آسیب و میزان سلامت کلی درخت، درخت می‌تواند طی چندسال، منطقه‌ی آسیب‌دیده را با نوعی پینه بپوشاند. پینه ناحیه‌ی جراحت را می‌بندد و از پیشروی عوامل بیماری زا و حشرات جلوگیری میکند. برای کمک به گسترش پینه، می‌توانید با دقت پوست مرده یا آویزان شده ی تنه درخت را از روی قسمت آسیب‌دیده بردارید؛ این کار پناهگاه حشرات را از بین می‌برد و به بهبود ظاهر زخم کمک میکند.تحت هیچ شرایطی ناحیه جراحت را با مرهم یا رنگ نپوشانید. این کار تاثیر مثبتی بر این روند ندارد و ممکن است مشکل را نیز حادتر کند. در نهایت پوست از بین رفته و بافت کامبیوم از چوب زیرین جدا میشود.
بهترین راه درمان درختی با آسیب آفتاب سوختگی، سالم و قوی نگه داشتن درخت با آبیاری مناسب به‌ویژه در گرما و خشکی تابستان و استفاده از کودهای مناسب پس از انجام آزمون های خاک است.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی کشاورزی به شما پیشنهاد میکند که قبل از درگیری محصولات خود با آفتاب سوختگی و متحمل شدن ضرر سنگین و ،مقاومت گیاه خود را با تغذیه مناسب و اصولی بالا برده و همچنین برای درمان گیاه خود از کودهای تقویتی استفاده کنید و دیگر نگران باغ یا مزارع خود نباشید .
| بر روی محصولات پیشنهادی برای پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی کلیک کنید | |
کود های ضد تنش ?  | |
| آمینواسید مش ، نوافول ، تریپتون ، بیوکر ، ویتالین ، آمینو 7 ، مولتی فیدا ،آمینو الترا، ایمپریال | |
| کودتقویتی و ضد تش? | |
| کود فیتو پتاس ، کود فیدوگارد(فسفیت پتاسیم) ، کود آلکسینو منو و دی فسفیت پتاسیم | |
جمع‌بندی
آفتاب سوختگی، آسیب به پوست درخت، برگ، میوه یا سایر قسمتهای بیرون از خاک گیاه است که غالبا در اثر تابش شدید و مستقیم آفتاب رخ می‌دهد. گرمای هوا و کمبود رطوبت خاک، درختان را مستعد آفتاب سوختگی میکند. در نتیجه کاشت درختان در فصل مناسب و محیط استاندارد، تامین رطوبت کافی، سایه، پوشش تنه مناسب، کنترل آفات و هرس کردن به موقع، می‌تواند تاثیر به‌سزایی در پیشگیری از آفتاب سوختگی داشته باشد.
منابع
- http://pubs.cahnrs.wsu.edu/publications/wp-content/uploads/sites/2/publications/fs197e.pdf
- https://www.nbcnews.com/id/wbna25907647
- https://extension.umd.edu/resource/sunburn-damage-flowers