بررسی شایع‌ترین آفات و بیماری انار و شیوه کنترل آنها
درخت انار و میوه بهشتی آن جایگاه ویژه‌ای میان ایرانیان دارند. ازاین‌رو شناسایی انواع آفات و بیماری انار و مراقبت ویژه از آن برای کشاورزان از اهمیت بالایی برخوردار است. درخت یا درختچه انار با نام علمی پونیکا گراناتوم از دسته گیاهان گل‌دار و تیره حناییان است. برگهای سبز و نیزه‌ای درخت انار روی شاخه‌های نسبتاً باریک و خاردار آن را از سایر درختان متمایز میکند. این درخت به‌عنوان درختی برگ سبز شناخته میشود که در مناطق سردسیر دارای زمستان‌های سرد دچار ریزش برگ میشود.
علت مهم بودن آفات و بیماری های انار
میوه انار به دلیل اینکه زمان بیشتری روی درختان به سر می برند و از طرف دیگر شرایط اقیلمی و تغذیه ای ممکن است تحت شرایط استرس زا قرار بگیرد و به درخت و میوه انار خسارت وارد کند و محیط را برای ایجاد بیماری و آفات فراهم کند.اما از طرفی متاسفانه بسیاری از باغداران از این موضوع چشم پوشی میکنند و باعث میشود که تمام محصولات و زحمتشان به هدر رود به هرحال باید توجه داشته باشید که اگر زمان طلایی مبارزه با آفات و بیماری بگذرد تمام سرمایه کشاورز از بین میرود.
مشکلات رایج انار از ترکیدگی تا شته انار
کشت و پرورش درخت انار نیازمند دانش و تجربه لازم درمورد شایع‌ترین آفات و بیماری انار است. درخت‌های انار در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به طور معمول کمتر از درختان انار مناطق دیگر به بیماری مبتلا میشوند. علت این امر نقش آبوهوای مناسب با ساختار درخت در رشد و شکوفایی طبیعی آن است. اغلب بیماریهای انار از قارچ‌های مزاحم موجود در آبوهوای مرطوب ایجاد میشوند.
به طور مثال عارضه‌هایی چون پوسیدگی، آنتراکنوز، پوسیدگی قلب سیاه و … رایج‌ترین و مخرب‌ترین بیمارهای قارچی انار بشمار می‌آیند. اما عوامل مخرب درخت انار تنها به قارچ‌ها محدود نمی‌شوند و آفات نیز نقشی پررنگ در بیماری و تخریب درخت ایفا میکنند. شته انار، کرم سفید ریشه، موریانه، سوسک گرده خوار و … جزء شایع‌ترین آفات درخت انار هستند. شناسایی علائم و عوامل بیماری اولین گام در کنترل وضعیت و کاهش خسارت محسوب میشود. با ما باشید تا اطلاعاتی صحیح در مورد روش مبارزه با بیماری و آفات کسب نمایید.
بیماری های رایج انار
سفیدک پودری
یکی از بیماریهای مهم الان که به خصوص در اوایل فصل و یا هنگام تشکیل میوه خسارت فراوان می کند سفیدک سطحی است. این بیماری با نام علمی Erysiphe punicae در آب و هوای خنک و مرد به اوایل سال یعنی بهار، ایجاد بافت پودری و یا آرد مانند بر روی سرشاخه ها و یا میوه های در حال تشکیل انار می شود. بر اثر این حمله این بیماری سرشاخه ها و یا برد های در حال تشکیل دچار اختلال رشد شده و یا ممکن است که رشد آنها متوقف شود. در صورت حمله این بیمار گر به گل ها و یا میوه های در حال تشکیل، لکه های کوچکی بر روی آنها ایجاد شده که ممکن است در اثر گسترش سبب ریزش گل ها نیز بشود.
✅کنترل :بنابراین شناسایی به موقع این آفت و مبارزه با آن با سموم شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است. سمومی نظیر پنکونازول، کرزوکسیم متیل و کاپتان در کاهش علائم این بیماری بسیار موثر است. باید دقت داشت که این بیماری بیشتر در نواحی خشک اتفاق می‌افتد و اگر رطوبت هوا در منطقه بالا باشد معمولاً خسارات این بیماری بسیار اندک است.
پوسیدگی میوه انار
پوسیدگی میوه انار را می‌توان شایع‌ترین آفات و بیماری انار در زمان برداشت محصول یا هنگام نگهداری انار در سردخانه یا انبار به شمار آورد و بیشتر در اواخر فصل اتفاق می افتد. علت این بیماری ورود قارچ های (،Nematospora،Rhizopus،Botryis،Pencillium،Aspergllus،Alternaria) به درون میوه و تخریب دانه‌های آن است. اما بیشتر این پوسیدگی ها از گونه پنسیلیوم و آسپرجیلوس می باشد.شرایط ایده آل این گونه ها ،رطوبت و دما بالاست .این قارچ ها بعد از ورود به میوه سریع رشد میکنند و باعث لهیدگی و نرم شدن محصول میشود .اگر عامل بیماری زا از راه گلوگاه انار وارد شود علائم در پوست میوه ظاهر نمیشود .قسمت پوسیده و لهیده میوه انار بیمار در قسمت فعالیت قارچ به‌وضوح مشاهده میشود. اولین اقدام جهت پیشگیری از این عارضه جلوگیری از زخمی‌شدن میوه در همه مراحل رشد است.
✅کنترل :قراردادن میوه‌های سالم در دمای پایین پس از جداسازی آنها از میوه‌های بیمار، از رشد قارچ و آسیب به میوه ،کنترل کرم گلوگاه انار،جداسازی انار سالم و انار آلوده،استفاده از محلول تیابندازول قبل از انتقال به انبار
ترکیدگی میوه انار
خسارات باغ انار علاوه بر آفات و بیماری انار به شرایط فیزیولوژیکی بستگی دارد و درد مشترک باغدارهای انار و از مهم ترین بیماری های غیر انگلی است.ترکیدگی انار در واقع عارضه ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، آبیاری نامنظم، کمبود کلسیم و بور سرمای پاییزه،آفتاب سوختگی،آفات مکنده و اختلالات هورمونی است. باتوجه‌به نقش این عارضه در کاهش قیمت میوه و تحمیل خسارت به باغداران، درمان آن بسیار مهم است.
✅کنترل : محلول پاشی اسید جیبرلیک ،استفاده از کود نیتروژنی ،استفاده از ارقام مقاوم،غنی‌کردن زمین با کودهای حاوی عناصر کلسیم و پتاسیم در زمان مناسب میتواند ترکیدگی میوه انار را به میزان قابل‌توجهی کاهش میدهد، توجه داشته باشید که زمان استفاده از کود کلسیم دقیقا شهریور ماه می باشد و اگر آخر فصل از کودهای پتاس بالا استفاده کنید باعث ترکیدگی ،آبکی و درشت شدن انار میشود .
آفتاب‌سوختگی درخت انار
علاوه بر آفات و بیماری انار، تابش مستقیم نور آفتاب سبب خسارت شدید و خشک‌شدن برگ و تنه درخت انار ،زردی ،پژمردگی ،ریزش برگها و کوچک ماندن میوه میشود. پوست تنه و شاخه های آفتاب سوخته بصورت ورقه جدا و میخشکند و مورد حمله سوسک چوبخوار قرار گرفته و سرعت خشک شدن آنها زیاد میشود.
✅کنترل : هرس قسمت‌های خشک‌شده و مسدود‌کردن آن با چسب مخصوص،پوشش‌دهی تنه درخت با ماده‌ای چون خاک رس،استفاده از پوشش‌دهنده‌های تجاری تنه درخت،استفاده از کودهای کلسیم بالا و کودهای مخصوص ضد آفتاب سوختگی
پوسیدگی طوقه و ریشه انار
بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه انار با نام انگلیسی Pomegranate crown and root rot, تحت‌تأثیر قارچ آب‌دوست فیتوفتورا Phytophthora cactorum ایجاد میشود. قارچ مذکور به‌عنوان آفات و بیماری انار در خاک‌های بسیار مرطوبی که آبیاری صحیحی ندارند رشد میکند. از نشانه‌های پوسیدگی طوقه انار می‌توان به تیره شدن تنه درخت، توقف رشد و حتی خشک‌شدن درخت اشاره کرد.
✅کنترل :بهترین اقدام پس از ضدعفونی محل فعالیت قارچ به‌وسیله خمیر بردو، آبیاری با زهکشی صحیح زمین است.
آنتراکنوز انار
یکی از بیماریهای انار عارضه آنتراکنوز و ناشی از فعالیت قارچ‌های موجود در هوای مرطوب است. این دو بیماری از لحاظ علائم و خسارتی که به درخت وارد میکنند مشابهت زیادی دارند. بیماری آنتراکنوز با فعالیت قارچ Colletotrichum در سطح برگ و میوه انار شیوع می‌یابد.ایجاد لکه‌های سیاه روی برگ و میوه‌ها علاوه بر خسارت به سلامت میوه، سبب تضعیف درخت نیز میشود. تفاوت بیماری لکه برگی با آنتراکنوز در عامل بیماری و میزان تخریب میوه است.
✅کنترل :استفاده از اسپری‌های مخصوصی چون مانکوزب در کاهش قارچ‌های لکه سیاه و حفظ سلامت درخت بسيار مؤثر است.
لکه برگی انار
قارچ ها و باکتری های متنوعی می توانند بر روی برگهای انار ایجاد لکه بکند. این لکه ها علاوه بر اینکه سطح فتوسنتزی برگ را کاهش می دهد ممکن است باعث ریزش آن ها نیز بشود. علاوه بر این لکه برگی ها می توانند پس از مدتی بر روی میوه های در حال تشکیل مستقر شده و از بازار پسندی آنها نیز بکاهند. در برخی از مواقع این عوامل قارچی سبب ریزش میوه ها نیز می شوند. Dwiroopa punicae ، Pseudocercospora punicae و باکتری های سودوموناس از جمله عواملی هستند که می توانند لکه برگی را روی برگهای انار ایجاد کند.
✅کنترل :قارچ کش هایی نظیر کاپتان، مانکوزب و اکسی کلرور مس می توان از بروز این علائم بر روی درختان انار پیشگیری کند.
باکتریال بلیت
سوختگی باکتریایی انار یکی از بیماریهای انار است که علاوه بر برگ درخت به میوه‌های آن نیز حمله میکند. عامل این بیماری باکتری xanthomonas است که سبب ایجاد لکه‌های سیاه روی میوه و برگها میشود. پیشرفت این بیماری به‌صورت ریزش برگ، ترکیدن میوه و حتی پوسیدگی درخت نمایان میشود.
✅کنترل :بهترین راهکار در برابر این بیماری، سم‌پاشی درخت توسط اسپری باکتری‌کش پیش از ایجاد بیماری است.
بیماری خاموش Black heart rot
نام دیگر این بیماری، پوسیدگی قلب سیاه انار است که نتیجه فعالیت آفات و بیماری انار به‌صورت نهانی است. بیماری قلب سیاه توسط قارچ آلتماریا در دانه‌های خوشمزه انار ایجاد میشود. این بیماری هیچ علائم ظاهری ندارد، اما درون میوه را سیاه و توخالی میکند. قارچ مذکور علاوه بر خسارت به کشاورزان، سبب خسارت خریداران میشود.
✅کنترل :آهک پاشی درخت هنگام خواب زمستانی و استفاده از محلول ضدقارچ هنگام گلدهی در کنترل بیماری مؤثر واقع میشود.
ترشیدگی میوه انار
ترشیدگی میوه انار را می‌توان اثر آفات انار دانست. در واقع ترشیدگی بیش از حد میوه انار نشانه ورود آفات به گلوگاه میوه و تأثیر در ساختار آن است. قارچ‌های مؤثر در طعم انار حتی در انبارها هم فعالیت گسترده دارند.
✅کنترل : پرتودهی، ضدعفونی و استفاده از اسپری‌های ضدقارچ سبب کاهش قارچ‌های مضر و حفظ سلامت میوه انباشته در انبار میشود.
لکه قارچی میوه
- لکه قارچی میوه: این بیماری قارچی با ایجاد لکه‌های سیاه کوچک روی برگ و میوه انار نمایان میشود. لکه‌های سیاه روی میوه انار به‌مرورزمان رشد کرده و کیفیت میوه را پایین می‌آورد. جمع‌آوری میوه‌های آلوده و استفاده از سموم حاوی دیتان و گوگرد در کنترل این قارچ مؤثر است.
رایج‌ترین آفات
باتوجه‌به حساسیت درخت و میوه انار نسبت به شرایط محیطی، آفات و بیماری انار گسترده‌تر از آن چیزی هستند که می‌پنداریم.شناسایی و کنترل آفات انار سبب نجات باغ‌ها میشود. آفات رایج انار شامل موارد ذیل هستند:
شته انار
- شته انار: شایع‌ترین نوع آفات انار، شته انار با نام علمی Aphis Punicae است که سبب ریزش گلهای انار، پیچیدگی برگها و همچنین تولید عسلک میشود. این آفت علاوه بر تخریب بافت برگ، گل و میوه انار سبب جذب قارچ‌های مضر میشود. بهترین شیوه مقابله با شته انار، فراهم‌کردن زمینه رشد و فعالیت کفشدوزک شکاری و زنبورعسل تریکوگراما است.
کرم سفید ریشه انار
- کرم سفید ریشه انار: این کرم با نام علمی Polyphylla ollivieri، مخرب‌ترین آفات و بیماری انار محسوب میشود. علت این امر تغذیه کرم سفید از ریشه درخت انار است. عدم کنترل کرم سفید منجر به ضعیف‌شدن درخت و آسیب‌پذیری آن می‌گردد. استفاده از سموم لیندین و دیازینون در پای درختان به همراه فعالیت دشمنان طبیعی کرم سفید، بهترین راهکار مقابله با آن است.
کرم گلوگاه انار
- کرم گلوگاه انار: مضرترین و شایع‌ترین آفات و بیماری انار، کرم گلوگاه با نام علمی Ectomyelois Ceratoniae است. این کرم دارای مراحل رشد مختلفی است و در هر محله توانایی رشد در گلوگاه میوه انار و تخریب بافت آنها دارد. استفاده از محلول‌های شیمیایی حاوی اوره و سولفات روی تا حدودی میزان این آفت را کاهش میدهد. روش‌های کنترلی طبیعی نیز مؤثر واقع میشوند.
سوسک گرده خوار
- سوسک گرده خوار: یکی از آفات و بیماری انار موردتوجه کشاورزان، سوسک گرده خوار است. این سوسک در دوران بلوغ خود با تغذیه از گرده، بساک و پرچم گلهای انار از شکل‌گیری میوه انار جلوگیری میکند. راه‌های مقابله با این آفت، جمع‌آوری دستی و سم‌پاشی دیازینون و فنیتروتیون است.
سوسک سرشاخه خوار
- سوسک سرشاخه خوار: رشد این سوسک با نام علمی coerulescens Osphranteria در سرشاخه‌های درخت انار سبب ایجاد منافذ در بافت شاخه و تخریب آن میشود. جلوگیری از رشد و عدم گلدهی مطلوب درخت از خسارات این سوسک است. هرس‌کردن به‌موقع شاخه‌ها و استفاده از تله‌های فرمون سبب کاهش چشمگیر لارو و سوسک بالغ میشود.
شاپرک سیب کاذب
- شاپرک سیب کاذب: آفت سیب کاذب با نام علمی Thaumatotibia leucotreta یکی از آفات و بیماری انار با سطح خسارت بالا است. این پروانه با تخم‌گذاری روی میوه و گلهای انار زمینه ورود لاروها به درون میوه و تخریب آن را فراهم میکند. جمع‌آوری میوه‌های آلوده حاوی نقاط سیاه و سم‌پاشی محلول حاوی سیپرمترین از رشد این آفت پیشگیری میکند.
شپشک آرد آلود
- شپشک آرد آلود: این حشره با نام علمی Mealybugs جزء شایع‌ترین آفات درخت انار محسوب میشود. آفت مذکور به‌منظور مراقبت از خود لایه‌ای سفیدرنگ به دور خود تولید میکند. این آفت شیره شاخه‌ها و برگهای جوان را مکیده و رشد آنها را مختل میکند. استفاده از سموم حشره‌کش در کنترل جمعیت آنها مؤثر واقع میشود.
شپشک سپردار
- شپشک سپردار: این حشره زرهی ریز جثه یکی از آفات انار است که از شیره ساقه و شاخه درخت انار تغذیه میکند. عدم کنترل شپشک، سبب حمله به میوه و در موارد شدیدتر ازبین‌رفتن درخت میشود. استفاده از حشره‌کش‌ها در فصول مخصوص، شپشک‌های مضر را حذف میکند.
آفات و بیماریهای کم‌خطر انار
آفات و بیماری انار بنا به میزان خسارت در دو نوع کم‌خطر و پرخطر دسته‌بندی میشوند. آفات و بیماریهای کم‌خطر شامل موارد ذیل هستند:
موریانه
- موریانه: موریانه از حشرات موذی چوبخوار است که با تغذیه از چوب و پوست درخت انار سبب تضعیف آن میشود. این آفات انار در گذر زمان موجب پوسیدگی و ضعف تنه درخت میشوند. بهره‌گیری از سموم حشره‌کشی مانند کارباریل موجب ازبین‌رفتن موریانه میشود.
تریپس
- تریپس: این حشرات کوچک با نام علمی Trips tabaci با مکیدن شیره درخت انار از طریق شکوفه‌ها و برگها، رشد و باروری آنها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. این حشره در واقع موجب زرد و ضعیف‌شدن برگها و گلهای درخت میشود. بهره‌گیری از سم سایپرمترین در کنترل تریپس بسیار مؤثر است.
شپشه
- شپشه: این حشرات در انواع مختلفی وجود دارند. شپشه‌ها با حمله به قسمت‌های لطیف سرشاخه‌های درخت انار موجب آسیب، تضعیف و عدم باروری درخت میشوند. استفاده سموم حشره‌کش قوی چون سایپرمترین آنها را از بین می‌برد.
کنه تارعنکبوتی
- کنه تارعنکبوتی: حشره عنکبوتی یا تارتن با تغذیه از برگهای درخت انار موجب ازبین‌رفتن آنها میشود. ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برگها نشانه ابتلا انار به این حشره از انواع آفات و بیماری انار است. کاهش علف‌های هرز اطراف درختان انار و شستشوی درخت با آب حاوی شوینده مناسب در کنترل این حشره مؤثر است.
مگس سفید
اکنون، مگس سفید انار به عنوان آفت اقتصادی در باغ‌های انار شناخته نمیشود. این آفت به دلیل دشمنان طبیعی خود، شامل پارازیتوئیدها، پرازیتوئیدها و سایر حشرات که با مگس سفید انار در رابطه با شکار و صید قرار دارند، تحت کنترل قرار می‌گیرد. لذا، نیازی به مبارزه با این آفت وجود ندارد و بهتر است به دشمنان طبیعی آن اجازه داده شود تا کنترل و تعادل زیستی را حفظ کنند.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی کشاورزی به شما پیشنهاد میکند که قبل از کشت خیار علاوه بر اقدامات بهداشتی و ..که بالا پیشنهاد کردیم،برنامه تغذیه اصولی مناسبی را داشته باشید تا گیاهان مقاومی در برابر بیماری و آفات ، تنش داشته باشید.
برای مشاهده برنامه غذایی عمومی انار روی عکس کلیک کنید.
سؤالات رایج درمورد آفات و بیماری انار
- خسارت یخبندان به انار چیست؟ درخت انار از درختان مقاوم به سرما و یخبندان است، اما در برابر دماهای ریز ۱۰- درجه مقاومت چندانی ندارد. سرما و یخبندان بیش از حد علاوه بر ضربه به ریشه انار، کیفیت محصول دهی سال آینده را نیز کاهش میدهد. یخبندان در موارد شدید به خشکی درخت منجر میشود.
- علت ترکیدگی میوه انار چیست؟ ترکیدگی میوه انار معمولاً به دلیل ابتلا آفات و بیماری انار نیست. علت این پدیده، اختلاف دمای شب و روز در ماه‌های آخر رشد انار است. وزش بادهای گرم و خشک و کم‌آبی نیز در این اتفاق مؤثرند.
- علت سفید شدن دانه انار چیست؟ دانه سفید شدن انار به عوامل متعددی چون کمبود مواد مغذی خاک، کهولت سن درخت انار، کم‌آبی، سرمای شدید، تأخیر در برداشت و کوددهی نامناسب درخت بستگی دارد.
- علت تغییر رنگ پوست میوه انار چیست؟ تغییر رنگ میوه انار به عللی چون فعالیت قارچ‌ها، آفتاب‌سوختگی و سرمازدگی مربوط است.
- علت ریزش گل انار چیست؟ ریزش گل انار گاهی طبیعی و بیشتر اوقات غیرطبیعی است. ریزش گل انار هنگام باروری درخت امری طبیعی است. سایر علل ریزش غیرطبیعی درخت انار شامل کم‌آبی یا پرآبی درخت و ابتلا درخت به آفات و بیماری انار هستند.
- علت شکل‌گیری گل انار چیست؟ شکل‌گیری و بارور شدن گلهای انار به‌صورت خود بارور روی میدهد. در واقع گرده‌افشانی گلهای نر انار سبب شکل‌گیری گل و میوه انار می‌گردد.
- رول و پیچیدگی برگ انار چرا رخ میدهد؟ پیچیدگی برگ درختان انار از عارضه‌های تحت‌تأثیر فعالیت آفاتی چون شته، مگس سفید و شپشک آرد آلود است.
- آفتاب‌سوختگی انار چه عارضه‌ای است؟ این عارضه همان گونه که از نامش پیداست بر اثر تابش مستقیم و سوزان امواج خورشید به سطح میوه رخ میدهد.
نتیجه گیری
محبوبیت و خواص بی‌نظیر میوه انار، کشاورزان را به کشت گسترده درخت انار ترغیب میکند. مراقبت از این درختان بدون دانش و آگاهی درمورد آفات و بیماری انار امری دشوار است. شناسایی آفات و بکارگیری روش‌های کنترلی علمی زمینه برداشت میوه‌های مطلوب را به طور چشم‌گیری افزایش میدهد.
منابع
- https://edis.ifas.ufl.edu/publication/PP349
- https://plantvillage.psu.edu/topics/pomegranate/infos
- https://www.gardeningknowhow.com/edible/fruits/pomegranate/diseases-in-pomegranate.htm
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
برای مشاوره آنلاین کلیک کنید
**اگری راز ،راز رویش ها**
آفات و بیماری گندم و جو
مقدمه
هم گندم و هم جو یکی از مهم‌ترین غلات صنعتی هستند، و جزئی جدایی ناپذیر از سفره‌ی غذای انسان‌ها محسوب میشوند.
شما از طریق بازرسی دائمی، کنترل دقیق و حساب‌شده، بیماریهای گندم و جو و کنترل علف‌های هرز، تا حدی می‌توانید جلوی این واقعه را بگیرید. اما در صورتی که این آفات گریبان‌گیر مزرعه‌ی ما شدند، چه باید کرد؟ با ما همراه باشید تا راه‌های کنترل و مبارزه با بیماری‌ها و آفات مهم گندم و جو را بیشتر بشناسیم.
اولین رمز یک کشت پرمحصول، استفاده از بذری با کیفیت بالاست و خاک کشاورزی مناسب است. استفاده از بذرهای استاندارد، یکدستی و خلوص گونه‌ی گیاه، جوانه‌زنی یکنواخت و سریع، کاهش تعداد دانه‌های علف‌های هرز در محل لانه‌ی بذر گیاه اصلی و به حداقل رساندن خطر ظهور علف‌های هرز، به نوعی تضمین کننده‌ی سلامت بذر اصلی، محصول و مزارع شماست.
بیماری‌ها و آفات مهم گندم و جو را بهتر بشناسید!
هرچند می‌توان گاهی از گندم و جو به عنوان بذر برای فصل بعدی رشد استفاده کرد اما بسیاری از کارشناسان کشاورزی این کار را پیشنهاد نمی‌کنند. دلیل آن هم آشکار است! چرا که از نظر بهداشت گیاهان، استفاده از بذر نگهداری‌شده در مزرعه برای فصل بعدی کشت، ممکن است عوامل بیماری‌زای گیاهی را به نسل بعدی محصولات منتقل کند. به عبارت دیگر، کاشت بذر ذخیره، احتمال ابتلا به بیماریهای آینده‌ی گیاه، رشد چندین برابری علف‌های هرز و جذب آفات بیشتر را افزایش میدهد.
معمولا عوامل بیماری‌زای گیاهان به فاکتور بیرون‌بذری یا درون‌بذری بستگی دارند. عوامل بیماری‌زای درون بذری، قدرت این را دارند که روی جوانه‌زنی، قدرت بذر و همچنین رشد گیاه تاثیر بگذارند. در حالی‌که عوامل برون‌بذری، بیشتر روی خود گیاه تاثیر می‌گذارد. ما در ادامه‌ی مقاله، ابتدا با این عوامل بیماری‌زا آشنا می‌شویم، سپس به آفات خواهیم پرداخت.
بیماریهای مهم گندم و جو
سیاهک پنهان گندم و جو
سیاهک پنهان را سیاهک بدبو (stinking smut) در سال 1326 در ایران گزارش شده و در تمام مناطق گندم کاری دنیا وجود دارد. از ایران گونه های ( T.triticoides ، T.controversa ، T.caries T.foetida ) به عنوان عامل این بیماری گزارش شده است که سیکل زندگی آنها مشابه هم است و هر چهار گونه زمستان به صورت تلیوسپور روی بذر و گاهی در خاک هستند و تا 5 سال هم می توانند در خاک دوام داشته باشند. هنگام کاشت بذور آلوده ، تلیوسپور جوانه زده و تولید اسپوریدیوم اولیه و ثانویه میکند و این اسپوریدیوم ها وارد گیاهچه شده و به بالای ساقه گندم رفته و هنگام تشکیل خوشه افزایش یافته و به سرعت در تمام دانه ها انتقال پیدا میکند.
✅برای پیشگیری و کنترل :ضد عفونی بذور با قارچ کش های مناسب بهترین روش کنترل است
سیاهک آشکار گندم و جو
این بیماری که با نام Ustilago tritici-U. nuda نیز معروف می باشد.در سال 1326 از ایران گزارش شده و در تمام نقاط ایران نیز وجود دارد. بعد از سیاهک پنهان گندم در درجه دوم اهمیت قرار دارد.تلیوسپورهای این قارچ پس از جوانه زدن بازیدیوم تولید می کنند که سلول های آن جوانه زده و هیف های تک هسته ای کوتاه با فاکتورهای جنسی مختلف تولید می کنند .دو هیف با فاکتور جنسی مختلف به روش سوماتوگامی ترکیب و ریسه دی کاریوتیک تولید می کنند .قارچ زمستان به صورت میسیلیوم دو هسته ای درون دانه ها می باشد که با کاشت بذر فعال شده و گیاهچه آلوده تولید می کند. قارچ همراه با رشد گیاه خود را به طریق بین سلولی به محل تشکیل خوشه رسانده و سنبله را آلوده می کند و در دانه آنها ریسه قارچ به میلون ها تلیوسپور سیاه تبدیل میشود که پس از ترکیدن به وسیله باد و حشرات روی گلهای گندم های سالم میرود. تلیوسپور روی گل آذین جوانه زده و تولید هیف های کوتاه دو جنسی مخالف می کند که باذ آمیزش آنها هیف های دو هسته ای تولید میشود.این هیف ها از راه کلاله به دیوار تخمدان جوان رسیده و تا موقع جوانه زدن در بافت های جنینی به صورت غیر فعال باقی می ماند.
بوته های آلوده زودتر به خوشه رفته و تمام خوشه تبدیل به توده های سیاه رنگ تلیوسپورهای قارچ میشود.تلیوسپورها تک سلولی کروی با دیواره ضخیم و قهوه ای رنگ هستند.این تلیوسپورها به وسیله باد و حشرات منتشر و گلهای سالم را آلوده می کند.از خوشه ی گیاه آلوده فقط محور اصلی باقی می ماند.
✅کنترل :قبل از کشف قارچ کش های سیستمیک به وسیله آب داغ بذور را ضدعفونی می کردند.استفاده از سموم سیستمیک جهت ضدعفونی بذر در حال حاضر بسیار موثر است.
فوزاریم خوشه گندم و جو
این بیماری که با نام Fusarium graminearum نیز مشهور است، توسط نوعی قارچ ایجاد میشود که خسارات سنگینی به محصول گندم و جو وارد می‌نماید. علاوه بر این، بسیاری از پزشکان و دام‌پزشکان بیماری فوزاریم خوشه گندم را برای جان انسان‌ها و حیوانات خطرناک تلقی میکنند. لکه‌های سفید رنگ دانه و پوکی و سبکی آن، تغییر رنگ و سفید شدن خوشه‌ی گندم و جو از نشانه‌های این بیماری است.
✅کنترل : زراعت تناوبی(حداقل برای دو سال پیشنهاد میشود.)، بررسی دقیق گونه‌ی بذر و انتخاب بذری که کمترین احتمال فوزاریوم را دارد، ضدعفونی بذر و افزایش روزهای کاشت بذر، به همراه استفاده از قارچ‌کش های مناسب توصیه میشود.
بیماری سپتوریوز گندم
این بیماری با نام Septoria tritici & S.nodorum نیز مشهور است.علائم بیماری روی برگهای پایین گیاه در مجاورت خاک لکه های زرد و کوچک ظاهر که به تدریج لکه ها بزرگ و نکروز و قهوه ای مایل به قرمز می شوند .لکه های به شکل بیضی و یا نامنظم هستند و به تدریج زرد کدر میشوند و در وسط آنها نقاط سیاه که پیکنیدهای قارچ هستند تشکیل میشود.در شرایط مناسب بیماری روی برگها،غلاف و خوشه ها و پوشینه های بذر توسعه می یابند که آلودگی روی قاعده برگها باعث خشکیدگی تمام برگ میشود.
✅کنترل : استفاده از ارقام مقاوم،تناوب،انهدام بقایای گیاهی و رعایت بهداشت زراعی و ضد عفونی بذور میتواند بیماری را کنترل کند.
پاخوره گندم
یکی از مهم‌ترین بیماریهای ریشه‌ای گندم است که توسط قارچ Gaeumannomyces graminis var. tritici ایجاد میشود. این عامل بیماری‌زا بر روی جو هم تاثیر می‌گذارد و به علت کوتاهی گیاه و رسیدن زودرس آن، دانه‌ها چروکیده میشوند و محصول با خسارت و زیان مالی قابل توجهی روبرو خواهد شد. ریشه‌های گیاه پس از ابتلا به این قارچ، سیاه شده و استحکام خود را از دست می‌دهند. به علت شکنندگی گیاه، به احتمال زیاد ساقه پس از سر در آوردن از خاک خواهد شکست.
✅ مهم‌ترین راه کنترل بیماری پاخوره گندم را کشت تناوبی می‌دانند. در طی دو الی چهار سال آینده، از گیاهان مقاوم به این قارچ (عدس، لوبیا، باقلا، نخود فرنگی و…) استفاده میشود. برخی میکروارگانیسم‌ها نیز مانند سودوموناس فلورسانس می‌توانند از ریشه در برابر این بیماری محافظت کنند.
ناخنک غلات
در ارگوت یا ناخنک غلات (ERGOT )نوعی قارچ به نام Claviceps purpurea وجود دارد، که بیماری مشترکی بین گندم و جو است، ولی به ندرت در جو دو سر دیده میشود. مصرف گندم و جو آلوده به این گیاه میتواند باعث ارگوتیسم در انسان و سایر پستانداران شود. آسکوسپور این قارچ با چسبیدن به گیاه، ماده‌ی چسبناک زرد رنگی را بر روی گیاه ایجاد میکند و کم کم موجب سختی و سیاه شدن اندام‌های گندم و جو میشود. احتمال خسارت دادن جو در این بیماری، از گندم کمتر است؛ اما از آن‌جایی‌که باعث جذب حشرات میشود، به سرعت گسترش می‌یابد.
✅ برای جلوگیری از این قارچ، توصیه میشود که حداقل یک الی دو سال با زراعت تناوبی، برای کاشت غلات فاصله بیندازید (می‌توانید ذرت، سویا یا یونجه بکارید)؛ یا از قارچ‌کش‌های موجود در بازار استفاده کنید.
آفات مهم گندم و جو
سوسک سیاه گندم
لارو این حشره با تغذیه از بذر گندم، عملا جلوی جوانه زدن آن را می‌گیرد و توان نابود کردن گندم را هم دارد!
✅ میکروارگانیسم‌های خاص، مورچه‌ها و پرندگان، تناوب زراعی و شخم‌زدن یا ضدعفونی بذر گیاه با سموم شیمیایی
شته سبز گندم
حشره‌ای سبز رنگ و کوچک که با چسبیدن به برگهای گندم و جو، باعث خسارت به گیاه میشود و موجب تضعیف گیاه یا حتی نابودی آن میشود.
✅ برای کنترل : اسپری کردن محلول‌های ضد شته‌ی سبز بر روی گیاه یا استفاده از سموم سیستماتیک
شته روسی گندم و جو
این شته نیز رنگی سبز متمایل به زرد دارد و درست مانند شته سبز گندم، با مصرف شیره‌ی گندم و جو، موجب تضعیف و حتی نابودی گیاه میشود.
✅ کنترل: سم‌پاشی یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از شیوع این آفت است.
سوسک قهوه‌ای گندم
لارو این حشره نیز درست مانند سوسک سیاه، از جوانه‌ی گندم تغذیه کرده و موجب نابودی گیاه میشود.
✅ کنترل : شخم مکانیکی یا دستی عمیق، سم‌پاشی با حشره کش های لارو سوسک قهوه‌ای
پروانه خوشه‌خوار گندم
لارو این حشره با تغذیه از دانه‌های گیاه گندم و جو، موجب نابودی و خسارت به زراعت می‌گردد.
✅ کنترل: برداشت سر وقت محصول و عدم تاخیر در برداشت آن، با شخم زدن عمیق و سروقت و سم‌پاشی
ملخ‌های گندم و جو
ملخ صحرایی
این نوع از ملخ‌ها که نقش بسیار مهمی در تخریب محصولاتی هم‌چون گندم و جو دارند، یکی از آفات اصلی غلات محسوب میشوند. این دسته از آفات معمولا به صورت دوره‌ای به محصولات حمله میکنند. این آفات که معمولا در آفریقا، عربستان، ایران و کشورهای غرب آسیا به وفور یافت میشوند؛ می‌توانند به طور دسته‌جمعی به محصولات گیاهی مانند گندم و جو حمله کنند و تمامی محصولات را مصرف نمایند.
✅ کنترل: برداشت سر وقت محصول و عدم تاخیر در برداشت آن، با شخم زدن عمیق و سروقت و سم‌پاشی، دستگاه‌های سم‌پاش مخصوص و استفاده از سموم شیمیایی به صورت گسترده، در سریع‌ترین حالت ممکن جلوی این حشرات را می‌گیرد.
ملخ ایتالیایی
این آفت که معمولا طول عمرش به یک سال می‌کشد، بیشتر در اروپای مرکزی و کشورهای اطراف دریای مدیترانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی خود را نشان میدهد. این ملخ‌ها معمولا اندازه‌ی کوچکی دارند. درست مانند تصویر زیر دو شاخک دارند و از همه مهم‌تر، می‌توانند تمامی پوشش گیاهی منطقه را بخورند. معمولا این حشرات در ماه‌های جولای تا اکتبر ظاهر میشوند و به دمای گرم و خشک علاقه دارند.
✅ کنترل : برداشت سر وقت محصول و عدم تاخیر در برداشت آن، با شخم زدن عمیق و سروقت و سم‌پاشی، دستگاه‌های سم‌پاش مخصوص و استفاده از سموم شیمیایی به صورت گسترده، در سریع‌ترین حالت ممکن جلوی این حشرات را می‌گیرد.
ملخ مراکشی
این عضو خانواده‌ی ملخیان، بیشتر در شمال آفریقا، جنوب و شرق اروپا و آسیای غربی پیدا میشود. اگرچه این دسته از ملخ‌ها به صورت انفرادی زندگی میکنند، منتهی گاهی بسته به شرایط ممکن است تعدادشان رو به ازدیاد بگذارد. به این صورت، احتمال این امر وجود دارد که گروهی تشکیل دهند و باعث ویرانی زمین‌های گندم و جو شوند.
لارو این حشره با تغذیه از دانه‌های گیاه گندم و جو، موجب نابودی و خسارت به زراعت می‌گردد.
✅ کنترل : برداشت سر وقت محصول و عدم تاخیر در برداشت آن، با شخم زدن عمیق و سروقت و سم‌پاشی، دستگاه‌های سم‌پاش مخصوص و استفاده از سموم آفتکش به صورت گسترده، در سریع‌ترین حالت ممکن جلوی این حشرات را می‌گیرد.
سن گندم
معروف به Eurygaster integriceps از خانواده‌ی ساس‌ها، که بومی کشورهای شمالی آفریقا، بالکان و غرب و مرکز آسیاست. این نوع ساس، یکی از آفت‌های اصلی غلات، علی الخصوص گندم و جو به شمار میرود. این حشره حدود یک ماه زندگی میکند. بعلاوه به صورت دسته‌هایی در قسمت زیرین برگها یا روی ساقه‌ی گیاه میزبان تجمع میکنند. پوره‌ی این آفت، از 20 الی 45 روز از غلات شما تغذیه میکنند. علاوه بر این، در دمای بین 20 الی 24 درجه، بهترین شرایط رشد را دارند.
✅ برای کنترل این آفات راه‌های گوناگونی وجود دارد، که به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم: پارازیتوئیدها، سموم شیمیایی، قارچ‌های پاتوژنی.
تریپس گندم
از راسته‌ی Thysanopteraها که طول‌شان نهایتا به 1 میلی‌متر می‌رسد. این حشرات با سوراخ کردن و مکیدن محتویات گیاهانی مانند گندم، از مواد مغذی گیاه تغذیه میکنند. این حشرات که بیشتر به رنگ قهوه‌ای دیده میشوند، بیشتر در فصل بهار سروکله‌شان پیدا میشود. پوره‌ی قرمز رنگ این آفت میتواند به ساقه‌ی گیاه و انشعاب ساقه و برگها بچسبد و به صورت گروهی، مواد مغذی گندم و جو را مصرف کند. معمولا دانه‌ی گندم، پس از حمله‌ی این آفت سبک شده و موجب کاهش محصول می‌گردد.
✅ کنترل : شخم زدن عمیق زمین، سموم شیمیایی، پارازیتوئیدهایی مانند Hymenopteraها، حشره‌کش‌های بیولوژیکی مانند قارچ‌های Beauveria bassiana و Verticillium lecanii
نماتُد گال گندم
نوعی انگل که موجب قهوه‌ای یا سیاه شدن دانه‌ی گندم میشود. معمولا استفاده از بذر بیمار به این گال، باعث انتشار این بیماری شده و حین رشدِ ساقه‌ی گندم خود را آشکار میکند.
✅مدیریت بذرها و استفاده از بذر سالم، تناوب زراعی به مدت 1 تا 2سال، قارچ‌های پاتوژنی، تمیز کردن بذرها با کمک محلول آب نمک 20 درصد، جداسازی مکانیکی
شپشک ریشه گندم
نام علمی شپشه گندم Porphyrophora tritici می باشد .این آفت روی ریشه و طوقه گندم مستقر و از شیره ی گیاهی تغذیه میکند و باعث کوتاه ماندن و ضعیف شدن بوته میشود و عملکرد گیاه را کاهش میدهد. باید توجه داشته باشید که حشره ماده این آفت در اواسط تا اواخر خرداد در داخل خاک تخم ریزی میکند و دوره جنینی این تخم ها طولانی و در اوایل مهر ماه از تخم ها بیرون می آیند و پوره سن یک به روی ریشه گندمیان میرود .یکی از علتهای مهم گسترش این آفت عدم رعایت بهداشت زراعی است .در هنگام برداشت شما باید دقت کنید تا دانه های گندم به روی زمین نریزند و آهنا را کامل جمع آوری کنید.
برای مشاهده برنامه غذایی عمومی گندم و جو کلیک کنید.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی گیاهان آپارتمانی به شما پیشنهاد میکند که قبل از درگیری محصولات خود با این آفات و بیماری ها و متحمل شدن ضرر سنگین ،مقاومت گیاه خود را با تغذیه مناسب و اصولی بالا ببرید.
| کود خانگی پیشنهادی فروشگاه آنلاین اگری راز برای تقویت و بالا بردن مقاومت گیاهان به شرح زیر است | |
| کلیک کنید👇 | |
| کود ریشه زا ،کود گلدهی ،کود تقویتی، کود جلبک دریایی، کود آمینواسید، کود آهن، کود هیومیک اسید | |
جمع بندی
بیماری‌ها و آفات مهم گندم و جو، نقش بسیار اساسی در میزان برداشت محصول نهایی شما دارند. این نوع از بیماری‌ها اگر به سرعت جلوگیری و کنترل نشوند، می‌توانند تاثیر و مستقیمی بر روی سلامت و کیفیت محصول، یا حتی سفره‌ی غذای انسان‌ها بگذارند. بنابراین توصیه میشود از بذر سالم و باکیفیت استفاده شود. در صورت نیاز به سم‌پاشی، قبل از گسترش بیشتر آفات و بیماری، جلوی آن گرفته شود. از همه مهم‌تر، بررسی مداوم محصول و چکاپ آن هرگز نباید پشت گوش انداخته شود.
منابع
- https://www.alberta.ca/fusarium-head-blight-best-management-practices.aspx
- https://bsppjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1364-3703.2004.00226.x
- https://en.wikipedia.org/wiki/Claviceps_purpurea