بیماری های مرکبات
مقدمه
همه مركبات مهم بیشتر از گونه های بومی مثل آسیای جنوب خاوری و هند سرچشمه گرفتند.. هم اکنون مركبات در سرتاسر جهان، در منطقه هایی که بارندگی مناسب هست و آب برای آبیاری کردن به اندازه کافی وجود داشته باشد و منطقه بدون یخبندان باشد یا یخبندان زیاد شدیدی نداشته باشد ، کشت می شوند و برای پیشگیری بیماری مرکبات میتوانید با یک برنامه غذایی اصولی و استفاده بهینه از کود کشاورزی فروشگاه آنلاین کشاورزی اگری راز ،مقاومت باغ را بالا برده و کیفیت محصول خود را افزایش و ماندگاری آن را زیاد کنید.
گیاه شناسی مرکبات
در مورد گیاه شناسی ،مرکبات درختان یا درختچه هایی هستند که گلهای کامل دارند و به تیره Rutaceae تعلق دارند. بیشتر ارقام مرکبات، پایه و پیوندکهایی جنس Citrus مورد استفاده قرار میگیرد. كوم کوآتها (.Fortunella spp) و نارنج سه برگچه ای (Poncirus trifoliata) از دو جنس دیگر این تیرهاند. میوه های مرکبات به پرتقالها، نارنجها، نارنگیها و دورگه های آنها، پوملوها، گریپ فروتها، ليموترشهای مازندرانی و لیموترشهای شیرازی (عمانی) تقسیم می شوند.
کاشت مرکبات قبلا بصورت نهال های بذری انجام میشده ولی امروزه در بسیاری از ارقام پیوند میزنند و تعداد آن ها زیاد میشود.عملکرد محصول و کیفیت میوه و استحکام و افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری ها،آفات و تنش ها همگی بستگی به پایه و تغذیه مناسب دارد. برای تهیه برنامه کودی حرفه ای میتوانید به فروشگاه سم و کود کشاورزی مراجعه کنید.
زمان مناسب کاشت مرکبات برای هر نهال بستگی به نیاز ریشه،رطوبت خاک و منطقه ای که کشت در آن انجام میشود قابل تغییر است. ولی بطور میانگین شروع فصل اواخر زمستان و برداشت آن در شهریور ماه می باشد .
بیماری های مهم مرکبات
کپک دوده ای مرکبات
عامل بیماری کپک دوده ای یا فوماژین(Fumagina) ،قارچ هایMeliola camelia و Capnodium citri می باشد.
دوده مرکبات یا کپک دوده ای بیشتر در شمال کشور در باغهای مرکبات شایع می باشد و باعث کاهش فرایند فیزیولوژیکی گیاه و عملکرد کیفیت و کمیت محصول و همچنین باعث کاهش رشد زایشی و رویشی درخت میشود.
علائم بیماری ابتدا روی برگ لکه هایی بدون شکل خاصی ایجاد شده که بعد به رنگ تیره تر تبدیل شده و با گسترش بیماری تمام غشای سطح برگ به رنگ سیاه مخملی شده و به برگ ،سرشاخه و میوه های مرکبات حمله میکند.این دوده مخملی ایجاد شده همان قارچ عامل بیماری است که با یک دستمال یا شیء دیگر پاک میشود .در زمان پیشرفت بیماری برگ درخت پر از پرگنه های قارچ که سیاه رنگ هستند میشود و رنگ برگ زرد شده و میریزد و در نهایت این بیماری زمانی بروز میکند که حشرات ترشح کننده ی عسلک مثل شپشک نرم تن و مومی و شته هایی مثل شته (شته مرکبات، شته جالیز ،شته سیاه مرکبات،شته سیب زمینی، شته پیچک ،شته سیاه باقالا ،شته سیاه شبدر ، شته قهوه ای مرکبات و … به درخت حمله کند.
✅ کنترل قارچ فوماژین
- ابتدا مبارزه با حشرات تولیید کننده ی عسلک در سه مرحله باید انجام شود نوبت اول در اسفند ماه ، نوبت دوم زمانی که میوه ها به اندازه فندق هستند و مرحله سوم در شهریور ماه می باشد
- از حشرهکشهای فسفره که 2% روغن تابستانی دارند میتوان استفاده کرد
- اگر درختان به کنه نقره ای مبتلا شدند از زینب و مانکوزب نیز میتوان استفاده کرد.
گیاهچه میری مرکبات
عامل بیماری Rhizoctonia solani و گونه‌هایی از قارچ‌های جنس Phytophthora و Pythium می باشد. این بیماری بیشتر در خزانه های مرکبات در شمال و جنوب کشور دیده میشود و علائم بیماری در سطح خاک روی طوقه گیاهچه است و بافتهای جوان و طوقه بر روی خاک قهوه ای و فاسد شده و گیاهچه ها خشک می شوند .اگر بیماری بر اثر Rhizoctonia solani باشد ریشه ها نیز پوسیده می شوند. اگر جوانه های بذر پیش از سبز شدن بیمار شوند دیگر در خزانه سبز نمی شوند.
✅کنترل گیاهچه میری مرکبات
- ضدعفونی کردن خاک خزانه(قبل از بذر کاری از متیل بروماید استفاده کنید
- انتخاب زمین و بذر سالم
- خزانه مرکبات زیاد آبیاری نشود.
انگومک مرکبات
عامل بیماری انگومک مرکبات از دو گونه قارچ از جنس phytophthora است به نام‌های P . nicotianae و P . citrophthora هستند. گونه P. nicotianae در مناطق نیمه گرمسیری در باغهای جهان شیوع دارد.این بیماری که به آن گموز مرکبات یا پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه مرکبات نیز میگویند،در خزانه ها و باغ های مرکبات قدیمی که بر پایه پرتقال یا لیمو پیوند شدند ،تاثیر میگذارد.علائم بیماری بیشتر طوقه و تنه و ریشه و بعضی مواقع در میوه و برگ ظاهر میشود.
✅کنترل گموز مرکبات
- پیشگیری و تیمار درختان بیمار بهترین گزینه هست.
- استفاده از پایه های مقاوم
- محل پیوند نهال از سطح خاک 25 تا 30 سانتی متر بالاتر باشد
- جلوگیری از انباشته شدن خاک و کود در اطراف طوقه
- مدیریت در آبیاری
- جلوگیری از رسیدن آب به تنه درخت بیمار
- محل آلودگی را با چاقو تیز بتراشید و با قارچ کش های بردو و قارچ کش های مسی ضدعفونی کنید و با چسب باغبانی بپوشانید.
- قارچ کش های سیستمیک متالاکسیل و فوزتیل آلومینیم بر گونه فیتوفتورا موثر می باشد.
شانکر باکتریایی مرکبات
عامل بیماری شانکر باکتریایی مرکبات Xanthomonas citri subsp.citri است.
این بیماری به برگها، میوه ها و سرشاخه ها حمله کرده و لکه های زخم مانند برجسته ای روی آنها به وجود می آورد. لکه ها در آغاز دایره ای و بعدا شکل آنها نامنظم می شود. لکه ها در حاشیه یا نوک برگها، پهنک برگ ظاهر میشود.
لکه تازه ایجاد شده روی میوه معمولا برجسته و جوش مانند استبا گذشت زمان جوشها چوب پنبه ای و به شکل قله آتشفشان میشود . لکه های شانکر باکتریای ، حاشیه زردرنگی اصراف آن ایجاد میشود.
✅کنترل شانکر باکتریایی مرکبات
- اقدامات بهداشتی و قرنطینه ای
- استفاده از ارقام مقاوم
- استفاده از درختان بادشکن
- بریدن شاخه های بیمار و قسمت های آلوده و سم پاشی با قارچ کش های مسی
کپک آبی مرکبات
عامل این بیماری penicillium italicum است از جمله بیماری های انبار است و علائم بیماری در ابتدا بافتها لهیده ،نرم و کمرنگ میشود و پوشش سفید مخملی که میسیلیوم قارچ است روی میوه ظاهر شده و بعد از مدتی در وسط لکه ها اسپورهای آبی رنگ تشکیل و به مرور زمان به رنگ زیتونی متمایل به قهوه ای میشود.
جاروک لیموعمانی
جاروک عامل آن نوعی فیتوپلاسما Candidatus Phytoplasma aurantifolia است.ابتدا یک یا چند دسته از شاخه های باریک و مجتمع که «جارو» نامیده می شوند، در قسمتهای مختلف تاج پوشش درخت پدیدار می شوند.تعداد زیادی از این جاروها به سرعت روی تاج پوشش تشکیل می شوند. برگهای کوچک روی شاخه های جاروی مسن تر خیلی زود می خشکند و سرانجام می ریزند و بدین ترتیب سرشاخه های لخت جارو روی درخت باقی می مانند.روی شاخه های تشکیل دهنده جاروها گل و میوه به وجود نمی آید.
✅کنترل جاروک لیموعمانی
- درختان آلوده سریع ریشه کن شود
- استفاده از ارقام مقاوم
آنترکنوز لیمو عمانی
عامل این بیماری Colletotrichumacutatum J.H. Simmonds است.علائم بیماری در برگ ،میوه و سرشاخه ،لکه های زخم مانند و بافت مرده ظاهر میشود.در ابتلای شدید سرشاخه ها خشکیده میشود،به همین دلیل بهد بیماری خشکیدگی سرشاخه معروف است.باعث ریزش میوه شده و لکه های زخم مانند چوب پنبه ای ظاهر میشود.در زخم های بیماری آنتراکنوز نقاط سیاه رنگ دیده می شود
✅کنترل آنترکنوز مرکبات
- اقدامات لازم برای تقویت درختان و جلوگیری از ضعف گیاه
- سمپاشی درختان در پاییز یا اواخر زمستان پس از هرس با قارچ کش فربام
- کاپتافول و کلروتالونیل تاثیر مناسبی دارد
بیماری پوسه مرکبات
عامل بیماری پسوروز مرکبات یا پوسه مرکبات ویروسی است.علائم بیماری در بین رگبرگ لکه های سبز نامنظم و روی تنه برجستگیهای تاول مانند ظاهر میشود.درختان مبتلا سرانجام دچار به زردی و ریزش برگ و سرخشکیدگی و زوال میشوند.
✅کنترل پوسه مرکبات
- استفاده از ارقام سالم و عاری از ویروس
- سترون سازی وسایل پیوندی و هرس با فرمالدئید و سدیم هیدروکسید یا سدیم هیپوکلریت
بلاست مرکبات
باکتری عامل بیماری Pseudomonas syringae pv syringae است.علائم بیماری روی برگ، سرشاخه و میوه درختان بیمار بروز می کند. لکه ها روی دمبرگ نقاط آبگز و لهیده و برگها چروکیده، پیچیده و قهوه ای رنگ شده و می ریزند. به مرور شاخچه و سرشاخه نیز درگیر شده و منجر به مرگ آن می شود.
✅کنترل بلاست مرکبات
- سمپاشی درختان با قارچ کش های مسی در پاییز و زمستان قبل از شروع بارندگی
اگزوکورتیس مرکبات
عامل بیماری ویروئید اگزوکورتیس مرکبات CEVD نام دارد.این بیماری به مرکبات و دیگر درختان حمله میکند اما به حالت نهان است .هر گاه پیوندک از این درختهای آلوده به اگزوکورتیس گرفته و به میزبانهای حساس پیوند زده شود، بعد از چند سال در قسمت پایه این درختان پوست اندازی ظاهر می شود.وزن محصول این درختان در ۷ تا ۱۱ سالگی نسبت به درختان سالم تا ۴۲ درصد کاهش یافت و بلندی درختان آلوده به نصف ارتفاع درختان سالم دیا۔. پیچیدگی شدید برگها حول محور اصلی به سمت پایین که رو خمشی ( epinasty) نامیده می شود، از نشانه های دیگر این بیماری به شمار می رود.
✅کنترل اگزوکورتیس مرکبات
- درختان را نمیتوان سالم کرد یا بیماری را کنترل کرد
- انتخاب نهال سالم
- استفاده از ارقام سالم و عاری از ویروس
- سترون سازی وسایل پیوندی و هرس با فرمالدئید و سدیم هیدروکسید یا سدیم هیپوکلریت
تریستزای مرکبات
از نظر اقتصادی مهم ترین بیماری ویروسی در جهان است.CTVعضو گروه کلستروویروس است.علائم بیماری بیشتر بصورت زرد شدن نهال های بذری و زوال مرکبات پیوند شده روی پایه نارنج و ساقه آبله ای در لیموآب،گریپ فروت و پرتقال می باشد.
✅کنترل تریستزای مرکبات
مبارزه با این ویروس بستگی به چگونگی و شدت سویه های آن دارد:
- اعمال مقررات قرنطینه ای و استفاده از پایه و پیوندک سالم
- استفاده از ترکیب مناسب پایه و پیوند
- ریشه کنی درختان بیمار
- مبارزه با ناقل
- پیش ایمن سازی
کپک سبز مرکبات
عامل کپک سبز penicillium digitatum می باشد .علائم بیماری ابتدا بصورت لکه های رنگ پریده روی پوست میوه ظاهر شده و بافت میوه در محل این لکه ها نرم و لهیده شده و پوست میوه در اطراف نوار سفید آبگز و لهیده میشود و کل میوه را فرا میگیرد.
✅کنترل کپک سبز مرکبات
- هنگام برداشت محصول از آسیب به پوست میوه یا ایجاد زخم جلوگیری کنید
- ضدعفونی کردن میوه ها با تیابندازول+آب به مدت 3 دقیقه
- پیچیدن میوه ها در کاغذ مومی
ریزبرگی مرکبات
عامل بیماری ریز برگی یا استابورن spiroplasma citri است .استابورن به تدریج موجب مرگ درختان بیمار شده و شاخ و برگها به حالت غیر عادی عمودی شده و برگها فنجانی شکل و نقاط سبز رنگی روی آنها ظاهر میشود.فاصله بین گرههای سرشاخه آلوده کم میشود و گلهای خارج از فصل تولید میکند .میوهها کم و کوچک و نامتقارن و مخروطی هستند.
✅کنترل ریز برگی مرکبات
- استفاده از پیوندک عاری از بیماری
- ریشه کنی درختان آلوده در باغهای جوان
- تیمار درختان مبتلا با تتراسیکلین
بیماری سبز مرکبات
بیماری سبز شدن مرکبات، یا همان “هومیلا” یا “باکتری سبز” (Greening disease)، یک بیماری باکتریایی است که درختان مرکبات را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری توسط یک باکتری به نام “کاندیدات بکتریولاروم” (Candidatus Liberibacter) ایجاد می شود که به واسطه حشراتی مثل “شته سفید” (Asian citrus psyllid) یا “پوسیده” (African citrus psyllid) منتقل می شود.
نشانه های این بیماری شامل سبز شدن برگ ها، کوچک شدن میوه ها، کیفیت پایین تر محصول و افت تولید می باشد. در صورت عدم کنترل این بیماری، درخت مرکبات به صورت پیوسته ضعیف تر می شود و در نهایت می تواند مردودیت کامل را تجربه کند.
برای کنترل این بیماری، می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
- استفاده از نهادهای سالم و خالی از این بیماری
- استفاده از حشرات کنترل کننده آفات
- استفاده از محصولات شیمیایی کنترل آفات
- استفاده از روش های کشت مخلوط و سیستم های کشت عمودی
نماتد ریشه و زوال مرکبات
عامل بیماری Tylenchulus semipenetrans می باشد.علائم بیماری موجب مرگ درختان نمیشود ولی نوعی زوال تدریجی است .برگ درختان مبتلا زرد و میوه هایشان کوچک و شاخ و برگ آنها کم میشود و در برابر تنش های آبی مقاوم نیستند و از پا در می آیند.
✅کنترل
- قبل از احداث باغ باید توجه داشته باشد که زمین عاری از آلودگی باشد و نهال مناسب و سالم و مقاوم انتخاب کنید.
جمع بندی
مبارزه با بیماریهای گیاهی، جلوگیری از وقوع و یا کاهش میزان و شدت بیماری می باشد که با استفاده از روش های مختلفی صورت می گیرد. هدف از مبارزه با بیماریهای گیاهی نجات تک تک گیاهان بیمار نمی باشد، بلکه نجات جمعیت گیاهان در نظر می باشد. جهت کنترل و مبارزه با یک بیماری دانش کافی از علل وقوع و توسعه آن مورد نیاز می باشد.
منابع
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8%D8%A7%D8%AA
- کتاب بیماری های مهم درختان میوه در ایران
- https://en.wikipedia.org/wiki/Citrus