انواع بیماری و آفات پسته و روش مبارزه با آن

مقدمه

از سالیان دراز کشت پسته در ایران رواج داشته و تصور میشود که 3الی 4 هزار سال قبل این درخت اهلی و مورد استفاده قرار گرفته است و بیشتر در مناطقی مثل رفسنجان که وسیع ترین سطح و بیشترین تولید را دارد و همچنین در ناحیه شمال شرق ایران و …. کشت میشود.فروشگاه آنلاین کشاورزی اگری راز در این مقاله سعی بر این دارد که بیماری و آفات مهم پسته مهم را به شما معرفی کند تا محصول نهایی شما با کیفیت باشد و در حین حال با کود و سموم کشاورزی معتبر و قیمت مناسب ،محصولی با بازار پسندی بالایی داشته باشید.

گیاه شناسی پسته

درخت پسته اهلی ( Pistacia vera L)به تیره پسته سانان (Anacardiaceae)تعلق دارد.کشت تجاری آن در مناطقی که تابستانهای گرم ،خشک و طولانی و زمستانهای شرد هستند انجام میشود و در برابر کم آبی ،خشکی خاک و شوری آب و خاک مقاوم است.به علت دوپایه بودن پسته فپیوند زدن نهال های بذری با پیوندک ارقام مرغوب ماده و نر مهم و بسیار اهمیت دارد. در ایران بیشتر از پایه (Pistacia vera) استفاده میشود.فاصله درختان بالغ پسته در خاک عمیق و قوی نباید کمتر از 7 متر باشد.تغییر رنگ پوسته ی سبز پسته و راحت جدا شدن آن از پوسته داخلی نشان دهنده رسیدگی میوه است اما چون خوشه ها همزمان باهم نمیرسند تا رسیدن نسبی دانه های انتهایی صبر کنید و بعد برداشت را انجام دهید.

بیماری های مهم درخت پسته

سفیدک پودری پسته

عامل بیماری سفیدک پودری یا سفیدک حقیقی Phyllactinia angulata می باشد.علائم در اوایل تابستان روی برگ درختان مبتلا شده پدید می آید. اولین علائم بصورت لکه های سفید متمایل به خاکستری در سطح زیرین برگ ظاهر میشود و بعد لکه ها بهم چسبیده و پودر سفید رنگ که میسیلیوم قارچ است ایجاد میشود.در مواردی که بیماری شدید باشد برگ درختان زرد و زود هنگام میریزند.

✅کنترل سفیدک پودری پسته

• مبارزه زراعی : دفع علف هرز،معدوم کردن برگ مبتلا ریخته شده در کف باغ
• استفاده از کودهای نیتروژن دار
• معمولا سفیدک پودری در پسته آنقدر شدید نیست که نیاز به مبارزه شیمیایی داشته باشد.

پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه

پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه یا پوسیدگی ریشه بلوط، پوسیدگی قارچ کلاهک دار ریشه و پوسیدگی بند کفشی، بیماری‌هایی هستند که باعث پوسیدگی ریشه و طوقه درختان می‌شوند. این بیماری در مناطقی که زمین آن‌ها قبلاً دارای درختان جنگلی برگ‌ریز بوده و یا در باغ‌هایی که در دشت‌ها و کنار رودخانه‌ها و نهرها کاشته می‌شوند، بیشتر شیوع دارد.

عواملی مانند استفاده از کودهای حیوانی مخلوط با مواد پوسیده جنگلی و احداث باغ‌های پسته در زمین‌هایی که سابقه آلودگی به این بیماری را دارند و استفاده از نهال‌های آلوده، می‌توانند باعث ظهور بیماری پوسیدگی آرمیلاریایی ریشه و طوقه پسته شوند. برای پیشگیری از این بیماری، بهتر است باغ‌های پسته در زمین‌هایی که سابقه آلودگی به این بیماری را ندارند، احداث شوند و از نهال‌های سالم و گواهی شده استفاده شود. همچنین، استفاده از کودهای آلی به جای کودهای حیوانی می‌تواند در کاهش شیوع این بیماری موثر باشد.

زنگ پسته

عامل بیماری زنگ پسته Pileolaria terebinthi می باشد.این بیماری در ایران جز بیماری های کم اهمیت است.این زنگ بیشتر روی درخت بنه ایجاد میشود.این بیماری در دمبرگ و روی برگ درخت بنه به شکل نقاط قهوه ای ظاهر میشود.برگها در مراحل اولیه بیماری رنگ پریده ،سبززرد و بد فرم شده و اسپرگونیوم روی این قسمت تشکیل میشود.جوشهای متعددی دورتادور دمبرگ و در سطح پهنگ برگ نمایان میشود .

✅کنترل زنگ پسته

• این بیماری در ایران در باغهای پسته نیازبه مبارزه شیمیایی ندارد.
• استفاده از ارقام مقاوم

ریزبرگی و قرمزی دانه پسته

عامل بیماری ریز برگی و قرمزی دانه پسته Pistachio stigmatomycosis می باشد. به اصطلاح به این بیماری (قرمزو) میگویند.این بیماریدر باغهایی با خاک شنی و سبک و در مجاورت نهر های آبیاری هستند بیشتر دیده میشود.«قرمزو» در بعضی از درختان پسته یک باغ – یعنی به طور لکه ای – دیده می شود. نشانه های بارز بیماری روی خوشه های میوه های نارس بعضی از شاخه های درخت، به صورت مجتمع و کروی شدن دانه ها و قرمز شدن رنگ آنها ظاهر می شوند. در حالت شدید میوه های یک خوشه ریزتر، قرمز پررنگ و کاملا کروی شده، دانه ها حالت پفکی پیدا می کنند. اندازه برگهای واقع در زیر خوشه های مبتلا به «قرمزو» روی سرشاخه ها کوچک تر، رنگ پریده و سبز رد می شوند و فاصله میان گرههای سر شاخه ها کوتاه تر می گردد

✅کنترل قرمزی دانه پسته

• از این رو ریزبرگی و قرمزی دانه های پسته، یک بیماری عفونی نیست و به احتمال زیاد معلول عوامل تغذیه ای از جمله کمبود روی است

ماسوی پسته

عامل بیماری می باشد.این بیماری فقط به مغز دانه پسته خسارت وارد میکند و باعث فساد مغز میشود.علایم این بیماری فقط در مغز دانه های پسته بروز می کنند و در سایر اندامهای درخت دیده نمی شوند. علایم در مغز دانه ها نیز متفاوتند. گاهی مغز میوه هایی که ظاهرا سالم هستند تغییر شکل یافته، می خشکد یا لکه های بافت مرده روی آن ظاهر می شوند و زمانی در مغز میوه های نارس آلوده، ماده ای چسبناک و بی رنگ متمایل به سفید، ماست مانند، بین پوست مغز و لپه ها (کوتیلدون) مشاهده می شود. این ماده ماست مانند موقع تکامل مغز سفید و سفت می شود. در این حالت نیز مغز میوه بد شکل و ناقص است.انتقال بیماری از طریق سس می باشد.

✅کنترل ماسوی پسته

• میوهای پوک و آلوده جمع آوردی و سوزانده شود.
• وجین علف هرز و انتقال به خارج از باغ
• در صورت مشاهده سن ناقل سمپاشی انجام شود.

شانکر و خشکیدگی سرشاخه پسته

نشانه های بیماری علایم بیماری روی شاخه های مبتلا به قطر ۳ تا ۴ سانتی متر و بیشتر، به شکل نوارهای طولی به رنگ قهوه ای تیره ظاهر می شوند. پوست شاخه ها در قسمتهای بیمار کمی فرورفتگی پیدا کرده، نشست می کند. پوست و چوب شاخه ها در محل شانکرها تا مغز چوب در امتداد طول شاخه ها به رنگ تیره در می آیند و سرانجام شاخه ها میخشکند. در سطح شانکرهای شاخه های خشکیده، ترکهای ریز عرضی به وجود می آیند. بافتهای سالم و بافت مردو، مرزی کاملا مشخص تشکیل می دهند. خشکیدگی سرشاخه ها معمولا از بالا (نوک) به پایین پیشروی می کند

✅کنترل شانکر و خشکیدگی سرشاخه پسته

برای کنترل بیماری عجالتا تقویت درختان پسته، قطع شاخه های شانکردار و خشکیده تا ۱۰ سانتی متر پایین تر از قسمتهای الوده و سپس آغشتن محلهای قطع شده با مخلوط بردوفیکس توصیه می شود

پوسیدگی بذر و گیاهچه میری پسته

عامل بیماری می باشد .در این بیماری بذرها قبل از رویش و گیاهچه ها بعد از سبز شدن منهدم شده و خزانه دچار کچلی شدید میشود. روی ریشه های آنها لکه ها و نوارهای بافت مرده سطحی به رنگ قهوه ای تیره ایجاد و انتهای ریشه های گیاهچه ها فاسد میشود.

✅کنترل گیاهچه میری پسته

برای جلوگیری از پیدایش این بیماری توصیه می شود حتی الامکان زمینهای بکر و عاری از عوامل بیماری زا برای خزانه کاری استفاده شود. در صورتی که منطقه ای به طور شدید آلوده باشد می توان خاک خزانه ها را قبل از کاشت بذر با متیل بروماید ضدعفونی کرد و بعد از تهویه و خروج بخارات سم از خاک، اقدام به کاشت بذر نمود.

انگومک پسته

علایم مستقیم انگومک روی طوقه و ریشه های كلفت درختان پسته بروز کرده ،از این رو تا مدت زیادی بعد از ابتلای درخت، باغداران متوجه آن نمی شوند. نشانه های ثانوی و غیر مستقیم بعد از پیشرفت بیماری در اندامهای هوایی درخت ظاهر می شوند. علایم اصلی بیماری انگومک، ابتدا به صورت تراوش شیرابه در قسمت پایین تنه و طوقه، نزدیک سطح خاک دیده میشود.دیگر نشانه بیماری در آغاز بیماری است که تجمع مایع شیری رنگ چرک مانندی در در محل یقه و ریشه،بین پوست و چوب است که با ضربه یا پارگی به بیرون می ریزد.بعد از پیشروی تغذیه درخت دچار اختلال شده و گیاه سبز خشک میشود.

✅کنترل انگومک پسته

• استفاده از نهال سالم و مقاوم
• درخت بصورتی آبیاری شود که آب تنه درخت را فرا نگیرد.
• کنترل علف هرز
• استفاده از کودهای شیمیایی مثل متالاکسیل

پژمردگی ورتیسیلیومی پسته

عامل یماری می باشد.یکی از نشانه ها زوال تدریجی است که همراه با رنگ پریدگی برگ،کاهش رشد و نمو سرشاخه ها،کاهش تعداد برگها روی سرشاخه ها و کاهش حجم تاج پوشش درخت می باشد.در موارد حاد یک یا چند شاخه در یکطرف درخت ایجاد و خشک میشوند.

✅کنترل پژمردگی ورتیسیلیومی پسته

• انهدام و کندن درختان بیمار
• ضدعفونی کردن محل درخت کنده شده با متاسدیم و آفتابدهی خاک
• استفاده از پایه مقاوم

لکه برگی آلترناریایی

بیماری لکه برگی آلترناریایی، که با نام سوختگی دیرهنگام آلترناریایی نیز شناخته می‌شود، در باغات پسته به دلیل عوامل مختلفی ایجاد می‌شود. این عوامل شامل تراکم بالای درختان در باغ‌های پسته، سیستم آبیاری غرقابی و سنگین، سیستم آبیاری بارانی، وجود علف‌های هرز و گیاهان پوششی فراوان و نزدیکی باغ‌های پسته به رودخانه هستند. خسارت این بیماری بر روی برگ و میوه، در سال‌هایی که بارندگی بهاره زیاد است، تشدید می‌شود. خسارات ناشی از لکه برگی آلترناریایی شامل لکه‌های زردرنگ یا رنگ‌پریده دایره‌ای تا نامنظم هستند که با پیشرفت بیماری به حالت به‌هم‌پیوسته و نکروزه درمی‌آیند. ممکن است این لکه‌ها کل پهنک برگ را فرا بگیرند و در اواخر فصل یا در آب‌وهوای مرطوب، هم‌زمان با اسپورزایی قارچ، لکه‌ها تیره‌رنگ شده و اطراف آن‌ها به‌وسیله هاله‌ای زردرنگ پوشیده می‌شود. در صورت آلودگی شدید درخت، برگ‌ریزی شدید و زودهنگام رخ می‌دهد و لکه‌های سیاه‌رنگ کوچک روی میوه‌ها و بزرگ شدن لکه‌ها هم‌زمان با رسیدن میوه نیز از دیگر خسارات این بیماری هستند. در نهایت، این بیماری می‌تواند منجر به کاهش کیفیت میوه شود

کپک زدگی دانه های پسته و قارچ زهر

قارچ زهرها (mycotoxines) متابولیت های ثانوی بعضی از قارچهای کپکی هستند که برای انسان و دام سمی اند. گروهی از مهم ترین قارچ زهرها، افلاتوکسین ها هستند که از قارچهای گروه Aspergillus flavus تولید می شوند. در بین آفلاتوکسین ها، نوع B1 آن سمی ترین و سرطان زاترین ماده طبیعی است که تاکنون در غذای آلوده انسان و دام شناخته شده است. قارچ زهر مذکور ممکن است در محصولات کشاورزی مخصوصا در میوه های خشکباری مانند بادام، بادام زمینی و پسته به مقدار قابل توجهی تولید شود و آنها را آلوده و از نظر بهداشتی غیر قابل مصرف کند.

✅کنترل کپک زدگی دانه های پسته و قارچ زهر

• برداشت به موقع و سریع
• برداشت با دستگاههای مدرن
• انجام اقدامات انبار داری

نماتود ریشه گرهی پسته

نماتود ریشه گرهی باعث خشک شدن تعداد قابل توجهی از نهال ها میشود.روی اندام هوایی اختلالی ایجاد نمیشود ولی باعث ایجاد اختلال در فیزیولوژی درخت میشود.برگها به تدریج رنگ سبز خود را از دست میدهند و زرد میشود و رشد درخت کاهش می یابد.

✅کنترل نماتود ریشه گرهی پسته

• استفاده از نماتود کش مثل گرانول تراکور پی و نماگون
• مبارزه بیولوژیک
• استفاده از ارقام مقاوم

آفات مهم درخت پسته

پسیل معمولی پسته

نام علم پسیل معمولی پسته Agonoscena pistaciae می باشد که به پسته اهلی و وحشی خسارت فراوان می‌زند. این حشره عسلک فراوانی دفع می‌نماید که به سرعت در مجاورت هوا خشک شده و سفید می‌شود به همین لحاظ این آفت را به زبان محلی شیره خشک می‌نامند. زیست‌شناسی حشرات کامل زمستان گذران پسیل از اوایل فروردین ماه روی درختان مستقر می‌شوند.به طور کلی هر چه برگ درختان نازک‌تر، لطیف‌تر، پهن‌تر و بزرگ‎تر باشد گرایش بیشتری برای جذب حشرات کامل پسیل و تخم ‎ریزی ایجاد می‌کند. خسارت پوره‌های پسیل پسته روی درختان در دو زمان بیشتر از سایر مواقع سال است. یکی در خرداد ماه که باعث ریزش برگ‎ها، خوشه‌ها، جوانه‌ها و افزایش میزان بوکسی و دیگری در مردادماه که باعث افزایش مقدار دهان بستگی می‌گردد.

✅کنترل و پیشگیری

• اجرای نوبت اول سم‌پاشی یا سم‌پاشی در زمان گلدهی
• استفاده زیاد از کودهای شیمایی ازته مخصوصاً اوره و سولفات آمونیوم در ماه‎های گرم سال در سطوح کرت‎ها و هم‎چنین کود شیمیایی کلروپتاسیم شرایط را برای ازدیاد جمعیت فراهم می‌کند.
• عدم استفاده از کودهای دامی و چاله‌زنی و شخم عمیق در باغ‎ها به مدت طولانی
• کشت متراکم درختان و رعایت نکردن فواصل مناسب و عملیات هرس
• استفاده از کارت‎های چسبنده زرد 

پوست خوار پسته

گونه Estenoborus perrisi زمستان را به صورت لارو در حد فاصل پوست و چوب درخت در دالان‌های لاروی به سر می‌برد و سه نسل در سال دارد. حشرات کامل در بهار با مساعد شدن آب و هوا ظاهر می‌شوند و در روی درختان ضعیف شروع به فعالیت می‌نمایند. دالان مادری الباً 4 تا 5 شاخه است کهه مگی از یک محفظه مشترک که به اتاقک جفت‌گیری معروف است منشاء می‌گیرند. این حشره پلی گام است. هر دالان مادری به نوبه خود دارای 10 تا 20 دالان لاروی است که در طرفین دالان مادری و نسبت به آن به طور عمود قرار گرفته‌اند. در انتهای دالان‌های لاروی اتاقک شفیرگی مشاهده می‌شود که حشره کامل پس از ظهور از همان جا پوست را سوراخ و خارج می‌گردد. دوره نشو و نمای یک نسل این آفت حدود یک ماه به طول می‌انجامد.

✅کنترل و پیشگیری

• چون به درختان ضعیف حمله می‌کنند تقویت درخت و آبیاری منظم بهترین راههای پیشگیری از حمله این آفت است.

زنبور مغزخوار سیاه پسته

زمستان را به صورت لارو کامل در داخل میوه به سر می‌برد. میوه‌های آفت زده معمولاً روی درخت باقی مانده و در موقع برداشت محصول مانند میوه‌های سالم به زمین نمی‌ریزند. این لاروها همزمان با رشد جوانه‌های پسته تبدیل به شفیره می‌شوند و حشرات کامل برای خارج شدن از میوه سوراخ دایره‌ای شکمی روی پوست تعبیه می‌کنند. خروج حشرات کامل از اواسط اردیبهشت تا یک ماه بعد ادامه دارد.حشرات ماده به فرو کردن تخم‎ریز در داخل میوه در آن فقط یک عدد تخم می‌گذارند. هر حشره ماده ۴۰ تا ۷۰ عدد تخم می‌گذارد. لاروها بدون این که داخل مغز میوه شوند از یک طرف آن را می‌خورند. پسته‌های مبتلا کوچک و ضعیف مانده و پوست آنها چروک خورده و تیره رنگ می‌شوند. لاروها به همین صورت زمستان را پشت سر می‌گذارند. بنابراین یک نسل در سال دارد.

✅ کنترل زنبور مغزخوار سیاه پسته

• بهترین راه مبارزه، مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌آوری و سوزاندن میوه‌های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت می‌باشد زیرا لارو داخل میوه زمستانگذرانی می‎کند

زنبور مغزخوار طلایی پسته

این حشره نیز زمستان را به صورت لارو کامل داخل میوه‌های خشکیده روی درخت به سر می‌برد. این لاروها در بهار تبدیل به شفیره می‌شوند. حشرات کامل مصادف با تشکیل میوه به پرواز در می‌آیند. ماده‌ها ظاهراً قادرند به طریق پارتنوژنز تولید مثل نمایند تخم‌گذاری شبیه به گونه قبلی است با این تفاوت که گاهی در هر میوه دو تا تخم می‌گذارند.لاروها پس از داخل شدن به زیر پوست از لپه‌ها تغذیه می‌کند و آندوکارپ را باقی می‌گذارند در حالی که لاروهای گونه قبل از تمام قسمت‌های مغز حتی پوستة نازک روی آن نیز می‌خورند. دوره زندگی لارو ۳۵ تا ۴۰ روز است.پس از این مدت لارو در داخل میوه تبدیل به شفیره می‌شود و به فاصله یک هفته تا ده روز بعد از آن حشره کامل خارج می‌گردد. سوراخ خروجی حشرات کامل نسل بهاره به دلیل این که پوست خارجی یا Pericarp تازه است با گونه قبلی و نسل بعدی این آفات متفاوت است و مانند دهانه آتشفشان کمی برآمدگی نشان می‌دهد. حشرات کامل نسل بهاره اوایل تابستان ظاهر می‌شوند و بلافاصله شروع به تخم‎ریزی می‌کنند.

✅ کنترل زنبور مغزخوار طلایی پسته

مبارزه مکانیکی از طریق جمع‌آوری و سوزاندن میوه‌های آلوده ریخته شده زیر درخت یا باقی مانده روی درخت.

پروانه چوبخوار پسته

kermania pistaciella این حشره یک نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لارو کامل در داخل سرشاخه های پسته می گذراند و در اواخر زمستان لاروها از شاخه ها خارج شده و در روی سر شاخه ها و نزدیک جوانه مستقر می شوند و پیله خاکستری رنگ بدور خود می تنندبعضی از لاروهای پروانه از مغز محور خوشه تغذیه نموده و باعث مرگ حدود ۵ تا ۸ درصد میوه های خوشه می گردند، گاهی نیز تمام خوشه خشکیده می گردد.عده ای دیگر از لاروها وارد شاخه شده و از مغز چوب تغذیه می نمایند و بدین وسیله دالان هایی را در داخل چوب به وجود می آورند. شاخه های مورد حمله رشدشان کم و در نتیجه از مقدار کل محصول سال بعد کاسته می شود.

✅کنترل پروانه چوبخوار پسته

• رعایت فواصل درختان
• هرس شاخه های آلوده

سن های زیان آور پسته 

زمستان گذرانی به صورت حشره کامل زیر بوته های گیاهان و پناهگاههای مختلف می باشد . سن های کامل در اواسط فروردین از محل های زمستان گذرانی خارج شده و از میزبان های تازه روئيده به ویژه اسپند تغذیه و بر روی آنها تخم ریزی می کنند. در صورت نامساعد شدن شرایط محیطی و خشک شدن میزبان های وحشی و بالا رفتن جمعیت به سمت باغات پسته هجوم می آورند و ابتدا از علفهای هرز اطراف و داخل باغ های پسته و سپس از میوه های پسته تغذیه می کند. از مرحله تشکیل میوه تا سخت شدن پوست استخوانی و مرحله سخت شدن پوست استخوانی تا مغزبندی میوه ها خسارت وارد میشود.

✅کنترل

• حمایت از دشمنان طبیعی بویژه زنبورهای انگل تخم سن ها با کاهش دفعات سمپاشی
• مبارزه زراعی

زنجره پسته 

نام علمی زنجره پسته Bythoscopinae Idiocerus stali می باشد.این آفت به نام شیره تر شناخته شده و در مناطق پسته خیز وجود دارد ولی از آفات مهم مناطق پسته خیز محسوب نمی شود. تغذیه نوزادان زنجره (پوره ها از میوه ها باعث سیاه شدن و ریزش آنها می گردد. علاوه بر آن مدفوع آفت همراه با ترشحات گیاه ناشی از نیش پوره ها به صورت مایعی چسبناک دیده می شود.

✅کنترل زنجره پسته

• استفاده از سموم شیمیایی مثل فوزالون
•  استفاده از کارت‌های چسبنده زرد

ماسوی پسته

طبق بررسی‌های به عمل آمده قارچ Nematospora coryli Peglion عامل بیماری می‌باشد که توسط خرطوم سن‌ها به دانه‌های پسته منتقل می‌شود. در اثر این بیماری ماده‌ای چسبناک و بی‌رنگ متمایل به سفید در بیت پوست استخوانی میوه و لپه‌های مغز دیده می‌شود. این ماده در مرحله‌ای که میئه از نظر رشد کامل شده است، سفید و نسبتاً سخت می‌باشد به همین دلیل این بیماری را ماسو می‌نامند.

✅کنترل ماسوی پسته

• میوه‌های پوک و دارای مغز آلوده به ماسو جمع‌آوری و منهدم شود.
• علف‌های هرز باغات پسته با دقت وجین شده، به خارج از باغ منتقل گردند.
• در صورت مشاهده سن‌های ناقل به تعداد زیاد باغ‌های پسته را باید سم‌پاشی کرد.

جمع بندی

مبارزه با بیماری و آفات مهم پسته ، جلوگیری از وقوع و یا کاهش میزان و شدت خسارت می باشد که با استفاده از روش های مختلفی صورت می گیرد. هدف از مبارزه نجات تک تک گیاهان نمی باشد، بلکه نجات جمعیت گیاهان در نظر می باشد. جهت کنترل و مبارزه با بیماری و آفات، دانش کافی از علل وقوع و توسعه آن مورد نیاز و استفاده از برترین کود و سم ها اجباری است که میتوان آن را در فروشگاه سم و کود کشاورزی اگری راز تهیه کرد.

منابع

• https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D9%87
• https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D9%87

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  **اگری راز ،راز رویش ها**