تنش شوری در گیاهان به معنای وجود نمک زیاد در خاک است که رشد گیاه را محدود می کند. از عوامل ایجاد کننده تنش شوری در گیاهان می توان به شوری خاک، آبیاری با زهکشی ضعیف و آب شور اشاره کرد. تنش شوری باعث بروز مشکلات فیزیولوژیکی، متابولیکی، کاهش رشد و نمو ، جوانه زنی،قدرت، کمیت و کیفیت گیاه می شود و یک تهدید جدی برای محصولات کشاورزی به شمار می رود.
محصولات ضد شوری پیشنهادی:
- تریتاسول کلسیم برند پرهام
- تریتاسول سالت لاس برند پرهام
- دیسال کا برند نواگرو ایتالیا
- کنتراسال(پلی سولفید کلسیم) برند اگرونایک
برای تهیه این محصولات به صورت خرده و عمده و مشاوره رایگان و سوال از مهندس کشاورزی، با شماره تماس های 09175392010 و 09108622010 در تماس باشید. شما می توانید تصاویر آفات گیاهان و درختان خود را در شبکه های اجتماعی مختلف برای ما ارسال کنید تا مهندس کشاورزی نوع آفت را تشخیص داده و سموم موثر را به شما معرفی کند.
تنش شوری چیست
شوری زمانی اتفاق می افتد که pH و Ec در آب یا خاک زراعی بیش از حد افزایش پیدا کند و مواد موثره کودها و سموم سریعا در این خاک ها یا آب ها بلوکه شوند. تاثیر تنش شوری تنها به یک مرحله خاص از رشد گیاهان محدود نمی شود؛ بلکه در تمام سیکل رشد گیاهان اثر گذار بوده و در نهایت به کاهش عملکرد محصول منجر می شود.
با شور شدن خاک تجمع بیش از حد نمک های محلول در آب ایجاد می شود. نمک های محلول به طور معمول شامل نمک طعام NaCl است؛ ولی ترکیبات مختلف مانند بور، سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، سولفات ها، کلرید ها، کربوهیدرات ها و بی کربنات ها را نیز شامل می شود. در بین کاتیون ها، سدیم رابطه مستقیم با شوری دارد. عمده تاثیر تنش شوری خاک بر گیاهان، در توانایی جذب آب است که حتی با وجود رطوبت کافی خاک، گیاه به دلیل عدم توانایی در جذب آب کافی دچار سوختگی و مردن می شود.
نمک بیشتر از هر عنصر دیگری به گیاه خسارت وارد می کند. شناسایی ارقام مقاوم به شوری راهکار مناسبی برای جلوگیری از خسارت است. سازگاری با نمک مجموعه ای از فرایندهای پیچیده می باشد. شوری خاک روی فرایندهایی مانند محتوای آب، رنگدانه ها، چربی ها، جذب مواد مغذی و متابولیسم گیاهان اثر می گذارد.
طبقه بندی خاک های شور
| معیار | خاک غیرشور | خاک شور | خاک شور-سدیمی | خاک سدیمی |
| EC | 4> | 4 > | 4 > | 4> |
| SAR | 13 > | 13 > | 13 > | 13 > |
| ESP | 15 < | 15 < | 15 > | 15 > |
| PH | 8/5 < | 8/5 ≥ | 8/5≥ | (10-9) 5/8 < |
| شرایط فیزیکی | طبیعی | طبیعی | متغیر | ضعیف |
| رنگ | طبیعی | روشن-سفید | سفید-خاکستری | تیره-سیاه |
رایج ترین علت های شوری خاک چیست؟
- شوری ذاتی خاک (هوازدگی سنگ ها، مواد اولیه)
- آبیاری با آب غنی از نمک، که باعث افزایش میزان نمک در زمین می شود.
- محدودیت زهکشی و بالا آمدن سطح آب
- تبخیر سطحی و تعرق گیاه
- استفاده بیش از حد و ناصحیح از کودها (کودهای شیمیایی کشاورزی)
- ریختن نمک صنعتی بر روی خاک
- نسبت کم بارندگی به تبخیر
- استفاده از لجن فاضلاب
- آب و هوای خشک و بارش کم باران
- انتقال نمک خاک های شور مناطق مجاور به کمک باد
- استخراج بیش از حد آب شیرین
- بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی و انتقال املاح آن ها به طور مستقیم همراه با آب و یا صعود شفریه آب در خاک
اثرات شوری در گیاه و خاک
- متوقف شدن باردهی گیاه و کند شدن رشد آن
- کمبود کلروفیل و زرد و بی رنگ شدن
- ریختن گل های گیاه
- خشک و بدرنگ شدن اطراف برگ ها
- عدم رشد کامل و یکنواخت در سطح مزرعه و باغ
- رنگ سبز تیره متمایل به بنفش که ناشی از PH بالا و درنتیجه، کمبود غذایی است.
- ضعیف شدن ساقه‌ی گیاه از مهمترین علائم تشخیص تنش شوری خاک در گیاهان است.
تنش شوری موجب تغییرات شیمیایی، فیزیولوژیک و مورفولوژیک متعدد در گیاهان می شود. این تنش رشد، فتوسنتز، سنتز پروتئین، متابولیسم لیپیدها، تنفس و تولید انرژی را تحت تأثیر قرار می دهد. از طرفی خسارت شوری در گیاهان با کاهش پتانسیل آب در محیط رشد ریشه، سبب محدودیت جذب آب توسط ریشه می گردد.
کاهش میزان رشد در شرایط تنش شوری می تواند به دلیل اختلال در فرآیندهای دخیل در تولید انرژی در گیاهان مثل فتوسنتز، تنفس و مهار گسترش یا تقسیم سلولی می باشد.
آسیب های ناشی از افزایش شوری
- از دست دادن تنوع زیستی و اختلال در اکوسیستم کاهش عملکرد محصول و بهره وری محصول در زمین های شور
- بیابان زایی زمین های مزرعه که قبلا زراعی بودند.
- افزایش تعداد گیاهان مرده و در حال مرگ
- افزایش خطر فرسایش خاک به دلیل از بین رفتن پوشش گیاهی
- آلودگی آب آشامیدنی
- کاهش فعالیت بیولوژیکی خاک به دلیل بالا آمدن سطح آب شور
- به علت فرسایش مواد خاک، ظرفیت ذخیره سای مخازن آب کاهش می یابد.
بهترین راه حل جلوگیری از شور شدن خاک
اساس پیشگیری از تنش شوری در خاک، جلوگیری از نفوذ بیش از حد نمک است. اگرچه گیاهان به مقدار مشخصی نمک نیاز دارند، اما نیازهای آنها در مقایسه با محتوای خاک های تحت تأثیر نمک اندک است. در اینجا چند روش معمول برای جلوگیری از شور شدن خاک ذکر شده است.
- بهینه سازی آبیاری (مصرف آب شور را کاهش دهید، آبیاری قطره ای انجام دهید، از آب نمک زده، بازیافت شده، برداشت شده از باران و آبیاری بیش از حد استفاده نکنید)
- برای حفظ رطوبت و کاهش آبیاری، مواد آلی و کود را اضافه کنید.
- از خاک ورزی عمیق ماشین آلات سنگین خودداری کنید تا نمک های خاک را به ناحیه ریشه منتقل نکنید، که باعث شور شدن می شود.
- برای محافظت از سطح زمین از محصولات پوششی یا مالچ استفاده کنید.
- به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، Crop Monitoring امکان ردیابی وضعیت پوشش گیاهی در مزرعه و شناسایی مناطق با پوشش گیاهی کمیاب یا سطح برهنه زمین را فراهم می آورد.
- به این نکته توجه داشته باشید که در صورتی که خاک به صورت مداوم، بیش از اندازه و نامناسب در معرض کود ضد شوری قرار بگیرد، دچار خستگی و فرسایش خواهد شد و وضع را حتی از آنچه که هست نیز وخیم تر خواهد کرد.
بهترین راه های مدیریت خاک های مبتلا به شوری
عملیات شیمیایی در تنش شوری : 1-تغذیه مناسب گیاهان 2-استفاده از هورمون های رشد ریشه 3-استفاده از اصلاح کننده های سدیم
عملیات مکانیکی 1-آبشویی 2-زهکشی 3-زیرشکنی 4-مالچ (خاکپوشی) زیر شکنی
عملیات زراعی 1-مصرف انواع کودهای آلی 2-کشت بذر در بستر مناسب 3-انتخاب محصول متحمل به شوری 4-شورورزی
روش های اندازه گیری شوری خاک
رایج ترین روش اندازه گیری شوری خاک، اندازه گیری غلظت نمک براساس قابلیت هدایت الکتریکی (EC) عصاره اشباع محلول آب و خاک می باشد. همچنین در آزمایشگاه ها میزان نمک خاک را با اندازه گیری کل مواد جامد محلول در نمونه اندازه گیری می کنند.
اندازه گیری شوری خاک به وسیله نقشه برداری میدانی (با استفاده از GPS )
مزیت استفاده از ضد شوری
استفاده از ضد شوری ها در باغ باعث افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی خاک، افزایش ظرفیت نگهداری و رها سازی عناصر غذایی، کاهش آبشویی عناصر غذایی و تشکیل کلات عناصر غذایی می شود.
واكنش گياه به مصرف كود در خاك هاي با شوري كم تا متوسط 10 (m/dS ) به احتمال زياد مثبت است (در صورت وجود كمبود عنصر غذايي مورد نظر)؛ وليكن در شوري هاي شديد، شدت تنش شوري ممكن است منجر به كاهش عملكرد محصول و عدم كارآيي كوددهي گردند. البته، نوع گياه، نوع كود مصرفي و مديريت زراعي نيز بر آن اثرگذار مي باشند.
مکانیزیم اثر ضد شوری پلی سولفید کلسیم
پلی سولفید کلسیم همزمان شوری و قلیایی خاک را کنترل می کند. کلسیم موجود در ترکیب باعث می شود سدیم خاک متعادل شود؛ با خنثی کردن سدیم، شوری خاک از بین می رود. از طرفی به خاطر وجود پایه گوگردی در ترکیب پلی سولفید کلسیم، PH خاک قلیایی پایین آمده (اسیدی) و خاک سبک می شود؛ در نتیجه جذب عناصری مانند آهن، روی، منگنز افزایش می یابد. بنابراین برای ضدشوری استفاده از کودهای حاوی پلی سولفید کلسیم توصیه می شود. در ضمن برای از بین بردن شوری، 1 الی 2 مرتبه آبیاری سنگین در زمستان توصیه می شود؛ به علت خواب ریشه گیاه، این کار باعث شسته شدن املاح موجود در خاک می شود.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی کشاورزی به شما پیشنهاد می کند که قبل از کاشت محصولات خود در زمین، آزمایش خاک را انجام داده و در صورت لزوم از محصولات ضد شوری استفاده کنید تا دیگر نگران باغ یا مزارع خود نباشید.