هدف آماده سازی زمین کشاورزی به دست آوردن محصول باکیفیت و درختان پر بار و دور از هرگونه آفت و بیماری است. خاک زیر و رو نشده، خواه بکر باشد و یا از زیر محصول خارج شده باشد، در بسیاری از شرایط برای رشد و نمو گیاه نامناسب است و بایستی از طریق انجام عملیات زراعی تغییراتی در آن داده شود تا به محیطی مطلوب برای گیاه تبدیل گردد. عملیات زراعی لازم برای انجام این تغییرات به شرایط کار، محصول برداشت شده و محصول مورد کاشت بستگی دارد.
تهیه بستر کاشت
هدف نهایی تهیه بستر بذر ایجاد شرایط مناسبی برای سبز شدن، استقرار رشد گیاه، حصول عملکرد بالا و نیز ایجاد امکان کار در مزرعه از زمان شروع کاشت تا برداشت محصول است.
هدف از آماده سازی زمین کشاورزی
یکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین عواملی که در کاشت باید دقت داشته باشیم انتخاب بستر کشت مناسب است. بستر کشت به محیطی گفته می شود که گیاه برای ادامه رشد و تولید محصول در آن کاشته و رشد می کند.
- از بین بردن بقایای گیاهی محصول قبلی و علف های هرز مزرعه به صورتی که مواد آلی خاک حفظ و با اضافه کردن این مواد در کاشت محصول بعدی اختلال ایجاد نشود.
- بهبود و حفظ ساختمان خاک
- حفاظت خاک در مقابل عوامل فرساینده، افزایش ذخیره رطوبتی و نقصان تلفات آب
- تأمين شرایطی مناسب برای سبز شدن بذر و استقرار بوته
- کنترل حشرات از طریق دفن عمیق آنها و کنترل بیماری ها از طریق دفن بقایای گیاهی آلوده و در معرض هوا و آفتاب قرار دادن خاک عمقی،
- بهبود تهویه خاک و تسریع اکسیداسیون مواد آلی تجزیه نیافته برای تشکیل هوموس
- افزایش نفوذپذیری خاک نسبت به آب و هوا و ایجاد محیط مناسبی از نظر آب و هوا و عناصر غذائی برای رشد ریشه
- آماده سازی زمین کشاورزی برای انجام عملیات کاشت، آبیاری، وجین، سله شکنی، کودپاشی، سم پاشی و برداشت محصول.
- بهترین سیستم تهیه زمین آن است که حصول هدف های بالا را با حداقل عملیات امکان پذیر سازد.
عمده ترین هدف آماده کردن زمین کشاورزی
عمده ترین هدف آماده کردن زمین، فراهم نمودن شرایط مطلوب محیطی برای رشد گیاه است. بعضی از متخصصین، عملیات تهیه بستر را به بخش های عملیات خاک ورزی اولیه (کندن و زیر و رو کردن خاک شخم نخورده)، عملیات خاک ورزی ثانویه ( خرد کردن خاک، تسطیح زمین، ریشه کن کردن علف های هرز، مخلوط کردن و شیمیایی، تهیه جوی و پشته و …) و عملیات داشت ( وجین و سله کشی، خاک دهی پای بوته، اصلاح جوی و پشته، اختلاط کود شیمیایی سرک با خاک و …) تقسیم نمونده اند. اما این تقسیم بندی، نه از نظر نوع و نه از نظر ماشین مورد استفاده مناسب به نظر نمی رسد. زیرا امروزه ماشین های به کار گرفته شده که عملیات زیر و رو سازی خاک، خرد کردن کلوخه ها و کاشت را یکجا و باهم انجام می دهند.
پس از برداشت محصول، بقایائی از گیاه و علف های هرز در سطح مزرعه و در خاک باقی می مانند. وجود این بقایا در در رشد گیاه ایجاد اختلال می نماید. برنامه ریزی عملیات تهیه بستر تنها با توجه دقیق به کلیه عوامل موثر میسر می گردد.
تعداد عملیات انجام شده برای تهیه بستر کاشت، متغیر و در واقع تابع شرایط منطقه و نوع محصول است.
عملیات تهیه بستر کاشت
شامل خرد و دیسک زدن بقایای گیاه قبلی و شخم زدن خاک و شکل دهی و پشته سازی خاک و کولتیواتور زنی و استفاده از هرس دندانه ای و بشقابی پس از کاشت و وجین و سله شکن می باشد.
بستر کشت به دو مرحله اولیه و ثانویه تقسیم می شود
تهیه اولیه بستر کاشت
در تهیه اولیه بستر کشت، خاک عمیق و با شدت بیشتری خرد می شود و همراه با خاک بقایای گیاهی نیز دفن می شود و خاک دست نخورده باقی می ماند که ادوات آن شامل گاوآهن های برگردان دار، قلمی و بشقابی، نهرکن و پشته سازها، زیرشکن ها، دیسک های سنگین، خاک ورزهای دوّار ( روتو تیلر و سیکلو تیلر ) می باشد.
تهیه ثانویه بستر کاشت
بعد از مرحله اولیه خاک تا عمق کمتری خرد و نرم و تا حدی فشرده و مسطح می شود. همچنین این مرحله منافذ بزرگ زمین را می بندد، علف های هرز را از بین می برد و با تخریب لوله های موئین باعث حفظ رطوبت در خاک می گردد که ادوات آن شامل هرس های بشقابی، فنری، دندانه ای و چرخان، کولتیواتورها، وجین کن ها، غلتک ها و ماله می باشد.
یکی دیگر از مراحل آماده سازی زمین کشاورزی وجین و سله کشی است که در بیشتر محصولات به طور همزمان و با یک وسیله انجام می شود.
سله
سله : پس از بارندگی یا پس از آبیاری به ویژه در خاک های سنگین و فقیر از نظر مواد آلی، در سطح خاک لایه سختی ایجاد شده که به آن سله می گویند. علت تشکیل سله متلاشی شدن ساختمان خاک سطحی در اثر برخورد قطرات باران و یا باز شدن آن ها در آب است. در نتیجه این عمل، ذرات رس آزاده شده در آب به حالت معلق در می آید و پس از نفوذ یا تبخیر آب لایه نفوذ ناپذیر سله را به وجود می آورد. این لایه از خاک با از دست دادن رطوبت به تدریج سخت تر شده و پس از خشک شدن کامل، شکاف ها و ترک هایی در آن ایجاد می گردد. به خرد و نرم کردن لایه سخت سطح خاک ( سله شکنی چ) می گویند.
✅ عوامل ایجاد سله: بالا بودن مقدار سدیم خاک، کم بودن مواد آلی، روش آبیاری و هر عاملی که ثبات و پایداری خاکدانه ها را کاهش دهد، مقدار و نوع رس
✅ راه های پیشگیری از ایجاد سله: مرطوب نگه داشتن خاک، افزایش مواد آلی خاک، جلوگیری از سخت مانده در سطح خاک.
وجین زمین کشاورزی
علف های هرز نیز طی عملیات سله شکنی کنترل می شوند. بنابراین وجین و سله شکنی با یک وسیله یا ماشین انجام می گیرد. مهم خشک بودن خاک و امکان ورود به زمین برای انجام عملیات وجین و سله شکنی می باشد. کارگر از وسایلی مانند چاقو، داس کوتاه، کج بیل، شفره، بیلچه و یا چنگک استفاده و علف های هرز را از ریشه قطع می کند. حرکت این وسایل در خاک و بیرون کشیدن علف های هرز موجب باز شدن خاک و سله شکنی می گردد.
همزمان با وجین و سله شکنی می توان تنک کردن محصول را نیز عملی ساخت. امتیاز کار کارگر بر ماشین آن است که کارگر می تواند وجین روی ردیف کاشت را نیز در هر مرحله ای از رشد به اجرا گذارد. وجین و سله شکنی مزارع بزرگ، به دلیل اتلاف وقت و هزینه بالا، با دست عملی نیست و با ماشین انجام می شود.
عملیات وجین و سله شکنی ممکن است در زمان های زیر انجام پذیرد:
- وجین و سله قبل از کاشت
- وجین و سله شکی در مرحله سبز شدن
- وجین و سله شکنی پس از پایان تنک کردن
- وجین و سله شکنی قبل از گسترش محصول
✅ قبل از اینکه شروع به شخم زدن کنید، مهم است که بدانید که روی چه نوع خاکی کار می کنید. می توانید آماده سازی زمین را با آزمایش خاک خود شروع کنید. اولین گام برای آماده سازی زمین برای کاشت شامل بررسی بافت و باروری خاک و تنظیم آن تا جای موردنیاز است.
شخم زدن زمین کشاورزی
منظور از شخم، زیر و روسازی خاک با گاو آهن های سوکی و بشقابی و نیز کمبینات است. گاو آهن قلمی خاک را به طور کامل زیر رو نمی کند، بلکه میشکافد. در این جریان بقایای گیاهی حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد در خاك اختلاط پیدا می کنند. در حالی که گاو آهن های سوکی و بشقابی بقایای گیاهی را تا ۱۰۰ درصد در خاک اختلاط می دهند. ممکن است وضعیتی را که گاو آن قلبی در خاک ایجاد می کند «نیمه شخم» نامید.
با این که بعضی از انواع دیسک ها نیز ممکن است خاک و بقایای بعضی محصولات را به خوبی با خاك اختلاط دهند، اما به منظور جلوگیری از پیدایش ابهام، بهتر است استفاده از دیسک را دیسک زدن نامید و اصطلاح شخم را در بکار گیری گاو آهن های سوکی و بشقابی و نیز کمبینات محدود ساخت. شخم زمین باید به نحوی انجام پذیرد که قطعات شخم نخورده باقی نمانده، تسطیح زمین بهم نخورده، تراکم خاک به حداقل رسیده و حداکثر صرفه جویی در وقت به عمل آید.
تهیه زمین در بسیاری موارد با شخم زدن آغاز می شود، که خود مهم ترین مرحله در تهیه زمین محسوب می گردد. چنانچه شخم زدن با توجه به رطوبت خاک و عمق به طور صحیحی انجام نگردد و به طور کلی با رعایت اصول آن انجام نشود، نه تنها نتایج مفیدی در بر نخواهد داشت، بلکه غالبا می تواند به خرابی بستر بذر و گاهی خسارتهای جبران ناپذیر منجر گردد.
تسطیح شیب زمین
تسطیح شیب زمین در روند آماده سازی زمین کشاورزی نقش مهمی دارد. اگر زمین شیبی حداکثر تا ۵ درصد داشته باشد کشت درختان میوه بدون انجام عملیات مقدماتی قابل انجام است ولی در شیب های بالای ۵ درصد، کشت درختان معمولا روی خطوط تراز یا کنتور و بعضا بر روی تراس انجام می شود. شیب ۵ درصد یعنی در ۱۰۰ متر طول ۵ متر اختلاف ارتفاع وجود دارد.
جمع بندی
آماده سازی زمین کشاورزی برای کاشت محصول های پرسود بسیار امر جدی و حائز اهمیت است. گام اول برای موفقیت جمع آوری نمونه‌های خاك و انجام آزمایش خاك و اندازه گیری ph خاک است. مرحله بعد مراحل آماده سازی زمین که شامل وجین و سله و شخم زدن و ….. می باشد. با انجام دقیق این مراحل، زمین شما برای کاشت یک محصول با کیفیت آماده است.
منابع
- https://www.hunker.com/12252913/how-to-prepare-farm-land-for-planting
- کتاب اصول و مبانی زراعت
با ما همراه باشید
با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی
برای مشاوره آنلاین کلیک کنید