انواع بیماری و آفات درخت گردو
مقدمه
بیماری و آفات مهم درخت گردو بسیار مختلف هستند که ریشه و ساقه درختان را درگیر میکنند و بر سوختن و خشک شدن میوه در زمان تشکیل آن تاثیر می‌گذارند. آفات درخت گردو گاهی مشکلات جدی در گیاه ایجاد می کند. بیماری های گردو باعث پوسیدگی ریشه درختان و خشک شدن میوه می شود. همچنین باعث خشک شدن برگ ها و شاخه های درخت گردو می شود. انواع مختلفی از بیماری ها در درختان گردو وجود دارد. این بیماری ها گاهی ممکن است ریشه درخت گردو و گاهی میوه و برگ را درگیر کند .گردوی معمولی گیاهی است خزان کننده و دارای یک پایه می باشد، گردو در گذشته های بسیار دور از فلات ایران به یونان و روم، و از آنجا به سایر نقاط اروپا برده شده است.عمر درختان گردو طولانی است در بعضی مواقعه سن بعضی از آنها را بیش از ۵۰۰ سال برآورد میکنند .ارقام مختلف گردوی معمولی از نظر حساسیت به سرما با هم متفاوتند و در بین آنها، از حساس تا مقاوم وجود دارد.
بیماری های درخت گردو
آنتراکنوز گردو
بیمارگر آنتراکنوز گردو Gnomonia leptostyla نام دارد این قارچ به راسته Diaporthales و رده Pyrenomycetes تعلق دارد و شکل غیر جنسی آن Marssonina juglandis است. در ایران نخستین بار فرم کامل (تلمورف) این قارچ به وسیلهٔ ایرانی از باغهای گردوی مبتلا به این بیماری در ارومیه گزارش گردید در راستهٔ مذکور، پریتسها داخل بافت میزبان به تعداد زیاد تشکیل میشوند و دارای گردنی کشیده اند و منفذ آنها در سطح برگها باز میشود. آسکها بیضوی کشیده هستند و غشای آنها در انتها ضخیم می شود انتهای آسک حلقه ای است که باید آبی رنگ نمی شو رطوبت هوا و مرطوب بودن محیط عفونت را تشدید می کنند.
کنترل بیماری
اقدامات زراعی انهدام برگها و میوه های آلوده ریخته شده روی زمین باغ یا دفن آنها زیر خاک و رعایت فاصلهٔ کافی بین درختها برای جریان هوا در کاهش شدت بیماری و منابع عفونت مؤثرند.
سمپاشی درختها در مواردی که بیماری شدید و مبارزه با آن مقرون به صرفه باشد میتوان قبل و در خلال اوقات خروج آسکوسپورها، درختان را با قارچ کشهای مناسب سمپاشی کرد. قارچ کشهای گروه بنزیمیدازولها در کنترل بیماری بسیار مؤثرند قارچ کشهای آروماتیک) نیتریل، دی تیوکارباماتها و ترکیبات مشی نیز در کاهش شدت بیماری مؤثرند.
شانکر سیتوسپورایی گردو
عامل بیماری شانکر سیتوسپورایی cytospora juglandicola و C. juglandina شکل جنسی عامل بیماری که Valsa iranica Ashkan & Hedjaroude نامگذاری شده است در طبیعت به بیعت به ندرت تشکیل میشود ،گردو از سالها پیش به طور پراکنده در ایران شیوع داشته است.در حال حاضر این بیماری در بیشتر درختهای گردو، مخصوصاً آنهایی که نقاط در و کوهستانی قرار دارند شیوع دارد و معمولاً باعث خشک شدن تعدادی از شاخه های درختان بیمار میشود. گاهی درختان ۵ تا سالۀ بیمار به طور کامل می خشکند.سرشاخه های درختهای مبتلا بر اثر بیماری میخشکند و در سطح آنها برجستگیهای مخروطی به اندازه ته سنجاق و کوچک تر به وجود می آیند و رنگ پوست آنها تیره می شود. پوست شاخه های چند ساله گردو به قطر ۱۰ تا ۱۲ سانتیمتر نیز بر اثر ابتلا به این بیماری به رنگ قهوه ای تیره درآمده، شاخه ها می خشکند.
کنترل بیماری
- تقویت درخت : هر عاملی مثل خاک عمیق،کود،آب کافی و اقدامات بهداشتی و زراعی که باعث تقویت درخت شود
- هرس به موقعه در پاییز و سمپاشی با قارچ کش
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه گردو
پوسیدگی فیتوفتورایی طوقه و ریشه در بیشتر کشورهای میوه خیز جهان در باغهای میوه های دانه دار هسته دار و خشکباری مخصوصاً پسته، بادام و گردو شیوع دارد و خسارت هنگفتی به آنها وارد میسازد.درختان گردو در سنین مختلف مبتلا به این بیماری میشوند نشانه های اصلی آن در ریشه طوقه و بن تنه و علايم ثانوی روی اندامهای هوایی ظاهر میشوند.نشانه ها روی اندامهای هوایی ضعف عمومی و کم برگ شدن درختان و پدیدار شدن زردی خفیف در برگها هستند پوست طوقه و گاهی بخشی از بن تنه ترک میخورد و شیرابه سیاه رنگی از آنجا به خارج تراوش می شود. بافت زیر پوست بن تنه در محل شانکر به رنگ قهوه ای مایل به سیاه در می آید.
کنترل بیماری
- به حداقل رساندن مدت اشباع خاک باغ
- کاشت درختان روی خاکهای پشته
- استفاده از پایه های متحمل
- استفاده از قارچ کش سیستمیک
- تراشیدن قسمتهای پوسیده
سوختگی باکتریایی گردو (بلایت گردو)
سوختگی باکتریایی گردو که به آن باکتریوز گردو،بلایت گردو،پوسیدگی مغز گردو و نقطه سیاه گردو میگویند .علائم بر روی نقاط محتلف متفاوت است.
نشانه های بیماری
روی برگ تمام قسمتهای برگ برگچه ها رگبرگ اصلی و فرعی و دمبرگ ممکن است مورد حمله باکتری قرار گیرند. بعد از وقوع عفونت نقاط یا لکه های ریز، آبگز و براق روی این اندامها ظاهر میگردند به تدریج و مرور زمان این لکه ها بزرگتر شده، سرانجام با مرگ ،بافت تبدیل به لکه های قهوه ای تیره میشوند حاشیه این لکه های قهوه ای سبز مایل به زرد بوده از بافت سالم اطراف کمی روشن تر است. لکه ها منفرد و به طور معمول چندان بزرگ نشده به ندرت قطرشان از چند میلیمتر تجاوز میکند. ممکن است چندین لکه به همدیگر پیوسته تشکیل یک لکه بزرگ .دهند لکه ها ممکن است به اشکال دایره ای و یا زوایه دار باشند آلودگی در لبه برگچه های جوان در حال رشد ممکن است شدیدتر باشد در این حالت بخش زیادی از بافتها مرده رشد بافتهای سالم اطراف ناحیه مرده منجر به بدشکلی برگ میشود روی دمبرگ اصلی و رگبرگهای فرعی، زخمهای قهوه ای متمایل به سیاه به وجود میآیند که میتوانند به بافتهای مجاور برسند از بین رفتن دمبرگ اصلی میتواند باعث انهدام کامل برگ شود.
روی سنبله نر سنبله های نر در شرایط مناسب ممکن است مورد حمله بیماری قرار گیرند. تا زمانی که سنبلههای نر حالت غیر فعال داشته و رشد کافی نکرده باشند، به بیماری مبتلا نمیشوند گلهای منفردی که دارای دانه گرده هستند اگر آلوده شوند ظاهرشان تا حدی حالت آبگزی پیدا کرده، پژمرده شده از گلهای سالم همان سنبله که رنگ سبز و ظاهری شاداب دارند متمایز می.شوند دانه های گردهٔ سنبله های نر عفونی به آسانی آغشته به باکتری عامل بیماری میشوند.
روی میوه آلودگی گلگاه میوه ممکن است از راه گرده های آغشته به باکتری یا آلودگی مستقیم به وجود آید. آلودگی میوه در هر زمانی پس از ظهور آن میتواند روی دهد و در بیشتر موارد در محل گلگاه پدیدار می.شود نشانه آلودگی روی میوه به صورت نقاط یا لکه های کوچکار آبگز و یا نیمه شفاف ظاهر می.شود بر اثر گسترش بیماری قسمت مرکزی لکه ها تیره شده موجب پاره شدن بشره میگردد در هوای مرطوب شیرابه سیاه و لعابداری از بشرهٔ محل لکه ها به خارج تراوش میشود. این شیرابه مملو از باکتریهای عامل بیماری است. مورچه ها، مگسها و دیگر حشرات به این مایع جذب شده، با آغشته شدن پاها و قطعات دهانی ،آنها باعث انتشار بیماری میشوند به طور کلی وقتی میوه ها بزرگتر میشوند و پوست سخت آنها شروع به رشد و توسعه می نماید سرعت پیشرفت بیماری کم می گردد. گاهی آلودگی میوه مخصوصاً عفونتهای گلگاه میوه های جوان منجر به نفوذ باکتری به مغز شده آن را فاسد می.کند. در این حالت مغز گردو بر اثر عفونت نرم و لزج میشود.
روی سرشاخه سرشاخه های جوان و سبز به بیماری حساس بوده، معمولاً طی دوره در بهار آلوده میشوند روی سیخکها و سرشاخه های آلوده، لکه های تیره به وجود می آیند و در بیشتر موارد منجر به خشکیدن چند سانتیمتر از سرشاخه ها میشوند.
آفات درخت گردو
پروانه فری
این آفت با نام عمومی کرم خراط یک شب پره کوچک با بال های سفید دارای نقاط سیاه رنگ کوچک متعدد است، اما خسارت این آفت مربوط به لاروهای این حشره است. تخم های این آفت با نام علمی Zeuzera pyrina در شکاف های تنه و زخم های موجود در آن گذاشته می شود و پس از تفریخ، لاروهای جوان از طریف همین زخم ها و یا از نواحی سالم تنه و شاخسار وارد اندام چوبی درخت می شوند. تغذیه لاروهای این آفت به صورت مستقیم از آوند ها و بافت خشبی درخت گردو بوده و همین امر باعث می شود تا انسجام دسته جات آوندی در تنه قطع شود. با از بین رفتن این انسجام، حمل و نقل مواد از ریشه به برگ ها و بالعکس قطع شده و درخت به تدریج دچار نوعی ضعف و زوال عمومی می گردد. درختان آلوده به این آفت به دلیل این ضعف، بیشتر از سایر درختان دچار آلودگی های قارچی و باکتریایی نیز می شوند. قطع شدن آوند ها نمود دیگری نیز داشته و آن خشک شدن یک طرفه و محدود برخی شاخه ها است. در اثر تغذیه لاروها، فضولات حشره همراه با صمغ گیاهی از سوراخ های حاصل به بیرون نفوذ کرده و ممکن است تنه درخت و یا پای درخت حالت خیس و چسبناک به خود بگیرد.
کرم های میوه گردو
گونه های مختلفی از شب پره ها می توانند به صورت اختصاصی در مرحله لاروی خود به میوه های گردو و مغز آن حمله ور و از آنها تغذیه نمایند که یکی از مهمترین آنها کرم نارنجی گردو با نام علمی Paramyelois transitella است. این حشرات می توانند در مراحل اولیه لاروی خود وارد میوه های در حال تشکیل شده و تغذیه خود را از این میوه ها شروع کنند. در اثر تغذیه ممکن است دانه به صورت ناقص تشکیل شده و یا ایجاد نشود و در نتیجه ها میوه های گردو روی درخت به صورت مومیایی شده باقی بمانند. در صورت عدم تشکیل مغز به خصوص در مراحل اولیه آلودگی، ریزش میوه ها نیز مشاهده می شود. این آفات گهگاه تا ۳۰ درصد خسارت نیز به باغات تحمیل می کنند.
کرم سفید ریشه
این آفت پلی فاژ با نام علمی Polyphylla olivieri می تواند به ریشه درختان گردو نیز حمله کند و همانند سایر گیاهان خسارت خود را به این درخت نیز وارد کند. علی رغم تصور بسیاری از باغداران که درختان گردو به دلیل داشتن مواد سمی دچار آفت های اینچنینی نمی شوند، اما درختان گردو نسبت به این آفت بسیار حساس بوده و این آفت در مراحل لاروی خود می تواند خسارات سنگینی به درختان وارد نماید. علائم اولیه این آفت به صورت ضعف عمومی، پژمردگی و خشکیدگی شاخه ها در درخت بروز می یابد که با پیشرفت جمعیتی این آفت در اطراف ریشه می تواند سبب خشک شدن کامل درختان نیز بشود.
انواع کنه ها
کنه های مختلفی می توانند به گردو حمله و از آنها تغذیه کنند. خسارت کنه ها گاهاً به حدی است که ممکن است سبب کاهش ۳۰ تا۵۰ درصدی برداشت محصول در باغات شود و از آنجا که این حشرات دارای نرخ زاد و ولد بالایی هستند بنابراین به راحتی به سموم مقاومت نشان داده و مبارزه با آنها در باغات دشوار است. علائم اولیه این آفت به شکل نقاط ریز نکروزه و رنگ پریده دیده شده که بعد از مدتی و با شدت گرفتن میزان جمعیت آفت ممکن است به برگ حالت نقره ای رنگ یا سوخته بدهد. برگهای آلوده ممکن است دچار ریزش زودتر از موعد در تابستان شوند. به طور مثال در آلودگی به کنه قرمز، برگهای گردو در مرداد ماه ریزش پیدا میکند. علائم حتی ممکن است روی میوه ها نیز ظاهر شده ولی این خسارت برای میوه ها اقتصادی نیست. برخی از گونه های کنه نیز می توانند روی برگ های گردو ایجاد اندام های گالی شکل کرده و یا فرم طبیعی برگ را دچار تغییر کنند.
مگس پوستخوار گردو
لاروهای این آفت با نام علمی Rhagoletis cingulata با نفوذ جزئی به پوست سبز گردوهای در حال تشکیل، از بافت این پوست تغذیه کرده و ممکن است لکه هایی روی پوست سبز گردو نیز ایجاد کنند. این آفت از دو جهت اهمیت دارد و باعث می شود تا از نظر اقتصادی، عل رغم خسارت به ظاهر اندک مهم باشند. اول اینکه این آفت سبب عدم ترک برداشتن پوست گردو هنگام برداشت می شود و همین موضوع در بسیاری از ارقام، برداشت و بازار پسندی را به شدت کاهش می دهد.. علاوه بر این در اثر حمله این آفت، راه برای سایر حشرات خسارت آفرین مانند کرم میوه گردو، تسهیل شده و خسارت آن آفات بیشتر نمایان می شود. سمپاشی با سموم دیمیتوات، مالاتیون و دلتا مترین به محض مشاهده مگس های بالغ می تواند باعث کاهش خسارت وارده به باغات شود.
انواع شته و شپشک
این حشرات مکنده گرچه کمتر از سایر درختان میوه می توانند به گردو نیز حمله ور و از آن تغذیه کنند. برخی از انواع شپشک حتی می توانند به دانه ها حمله کرده و باعث ناقص تشکیل شدن آنها بشوند. تغذیه این حشرات از شیره گیاهی سبب ایجاد ضعف عمومی و عسلک و در نتیجه جذب گرد و غبار شوند. تغذیه بیش از حد این حشرات به خصوص از شاخه های جوان سبب بروز اختلالات رشدی، کاهش دانه بندی و یا تشکیل ناقص دانه های میوه می گردد. استفاده از سموم زمستانه همچنان یکی از بهترین استراتژی های کنترل این آفات است. اما می توان با کاهش مصرف کودهای ازته و تقویت عمومی گیاه از خسارت این حشرات کاست. در هر صورت در مورد مراقبتهای شیمیایی، استفاده از سموم کنفیدر، مالاتیون و دی کلرووس می تواند موثر و اثر بخش باشد.
جمع بندی
قدم اول در پیشگیری از ظاهر شدن هر گونه آفت و بیماری، خریداری محصولی سالم و سلامت است. بیماری و آفات مهم درخت گردو بسیار مختلف اند که برای داشتن محصولی با کیفیت باید با نحو کنترل و پیشگیری این مشکلات آشنایی کامل داشته باشید.