بیماریهای سبزیجات برگی
مقدمه
سبزیجات برگی مختلفی مثل کاهو،اسفناج ،کرفس و … در گلخانه کشت میشود که مدیریت بیماری و آفات و برنامه تغذیه کودی آن یکی از مهم ترین مسائل در کیفیت و کمیت محصول می باشد .در ادامه مقاله به چند بیماری مهم سبزیجات برگی که توسط قارچ ،ویروس و باکتری ایجاد میشوند،اشاره میکنیم.
بیماری های قارچی
قارچ‌ها گروهی بسیار بزرگ و متنوع از میکروارگانیسم‌ها هستند. قارچ‌های گیاهی درواقع سلول‌هایی هستند که حاوی هسته‌هایی با پیوند غشایی است، این سلول‌ها تهی از کلروفیل‌اند. سلول‌های قارچ‌ها دیواره محکمی دارند. قارچ‌ها ساختاری روینده دارند که در آن بخشی از رشد به‌سمت هوا و بخشی دیگر داخل بافت‌های ارگانیسمی که روی آن قراردارند، رشد میکند.تکثیر قارچ‌ها هم از روش‌های جنسی و هم با شیوه‌های غیرجنسی صورت میگیرد. قارچ‌ها از طریق هاگ‌هایی که به فراوانی یافت میشوند، ازدیاد می‌کنند. هاگ‌ها از طریق باد، آب، خاک، پرندگان و حشرات روی سطوح گیاهان منتقل میشوند. وقتی یکی از گیاهان باغ آلوده به قارچ شد، لازم است که سایر گیاهان را از آلودگی قارچی محافظت کرد. بیماریهای گیاهی که توسط قارچ‌ها ایجاد میشوند منجر به کاهش محصولات، بروز علامت روی گیاه، تأثیر منفی روی گل‌ها و میوه‌ها و در نهایت مرگ گیاه میشوند. اکثر بیماریهای گیاهی که در حدود ۸۰۰۰ نوع هستند، توسط قارچ‌ها شکل می‌گیرند.
سفیدک داخلی
عامل بیماری است .علائم بیماری بصورت لکه زرد در سطح برگ دیده شده که بعد از مدتی وسیع تر و قهوه ای شده و در سطح زیرین برگ کرکی سفید رنگ ایجاد میشود.
مدیریت
- استفاده از ارقام مقاوم
- حذف بقایای گیاهی
- کاهش رطوبت و تهویه مناسب
- مبارزه با علف هرز
- تناوب
- سمپاشی در سه نوبت (اولین مرحله زمان تشکیل برگ میانی ،دومین مرحله 10 روز بعد و مرحله سوم قبل از برداشت )
سفیدک پودری
عامل بیماری است .بیماری در سطح رویی و زیرین برگ پودر سفید رنگ ایجا میکند و باعث خشک شدن و آلوگی کل گیاه را در برمیگیرد.
مدیریت
- مبارزه شیمیایی با ترکیباتی مثل بردوفیکس و ..
- تهویه مناسب
- انهدام بقایای آلوده
کپک خاکستری
سپتوریوز
عامل بیماری است.در برگ و اندام هوایی لکهرنگ پریده ایجاد میشود و بعد از مدتی زاویه دار قهوه ای شده و باعث پژمردگی و خشکی برگها میشود.
مدیریت
- ضدعفونی بذر
- انهدام بقایای آلوده
- حذف برگ آلوده
- استفاده از قارچکش
پوسیدگی سفید
عامل بیماری است.علائم در ساقه در نزدیک ترین سطح خاک به شکل لکه آببسوخته ایجاد شده و در تمام ریشه گسترش می یابد و در محل اتصال برگ و ساقه آلوده میشود .این قارچ در خاک خشک تا ده سال باقی میماند و در خاکهای مرطوب در عرض یکسال از بین میرود
مدیریت
- ارقام مقاوم
- تناوب زراعی
- انجام شخم و انهدام بقایای آلوده
- غرقاب به مدت 3 تا 6 هفته
- استفاده از قارچ کش بصورت محلول پاشی یا آبیاری
آنتراکنوز
عامل بیماری است.علائم از برگهای مسن و بیرونی به برگهای داخلی کشیده میشود و باعث ایجاد لکه های آبسوخته دایره شکل با حاشیه قهوه ای شده و به مرور زمان بزرگتر و با لکه های دیگر ادغام میشود و ایجاد سوختگی میکند.
مدیریت
- کاشت بذر سالم و ضدعفونی شده
- انهدام بقایای آلوده
- کاهش رطوبت بوسیله تنظیم آبیاری
- کوددهی متعادل
- مبارزه با علف هرز
- رعایت رفت و آمد در زمان رطوبت زیاد
- استفاده از قارچ کش هایی مثل بردو و ….
پژمردگی ورتیسلیومی
عامل بیماری است . علائم در زمان وارد شدن گیاه به دوره زایشی ایجاد میشود که در برگهای پایینی بوته ،رگبرگها زرد و در نهایت پژرده میشود.قسمت بیرونی ساقه های پایینی رنگ قرمز به خود گرفته و در موارد شدید تر باعث کوتولگی گیاه میشود.
مدیریت
- کاشت بذر سالم و ضد عفونی شدهتیمار با آب گرم هیپوکلریت سدیم
- ارقام مقاوم
- تناوب زراعی
- کنترل علف هرز
- قارچ کش مناسب در آ آبیاری
پژمردگی فوزاریومی
عامل بیماری است. علائم پس از مرحله سه برگی نمایان و سپس در تمام دوره رش حمله میکند.ابتدا برگ مسن و بعد برگ مرکزی زرد میشود
مدیریت
- استفاده از ارقام مقاوم
- اجتناب از بروز نش بی
- کاشت بذر سالم
- ضدعنی خاک با آفتاب دهی
- استفاده از قارچ کش در آب آبیاری
لکه سیاه
عامل بیماری است. علائم در سطح رویی برگ بصورت لکه های مدور و مایل به زرد ظاهر و تعداد آن زیاد و کل پهنک برگ را میگیرد .
مدیریت
- کاشت بذ سالم
- برداشت به موقع
- مبارزه شیمیایی تا سه هفته پیش از برداشت
زنگ سفید
عامل بیماری است. بیماری خطرناک در اسفناج است که علائم ابتدا بصورت لکه و زخم کلروز کوچک ظاهر و با شدت بیماری جوش سفید برجسته و تاولی در اطراف این لکه ها ایجاد میشود و تعداد لکه ها زیاد شده و برگ نکروز و در هر دو سطح برگ نمایان میشود.
مدیریت
- کاشت ارقام مقاوم
- تناوب زراعی
- قارچ کش مثل ردومیل قبل از کاشت و محلول پاشی در فصل رشد
بوته میری
عامل بیماری است. گاهی بذر و گیاهچه های جوانه زده مورد حمله و باعث کوتولگی ،زردی برگ پایینی ،رشد عمومی ضعیف و پژمردگی و نهایتا مرگ میشود.
مدیریت
- کاشت در خاک با زهکش مناسب
- جلوگیری از کاشت عمیق بذر
- تنظیم دوره آبیاری
- ضدعفونی بذر با قارچ کش
- استفاده از قارچ کش ردومیل یا یونیفرم در آب آبیاری
ریشه چماقی Club Root
عامل ایجاد این بیماری قارچ های خاکزی است.ریشه چماقی باعث آلوده کردن سبزیجات خانواده کلم از جمله کلم، کلم بروکلی، خردل، گل کلم و شلغم می شود و در هنگام گرمای روز پژمرده می شوند. برگهای قدیمی تر زرد می شوند و می ریزند. ریشه ها تغییر شکل می دهند و متورم می شوند.
برای پیشگیری، به دنبال انواع مقاوم در برابر بیماری باشید و تناوب زراعی را رعایت کنید. قارچ کش ها این میکروارگانیسم ساکن خاک را از بین نمی برند.
بیماری باکتریایی
باکتری‌ها به وسیله‌ی آب، باران، حشرات، سایر جانوران و انسان، از گیاهی به گیاه دیگر و نیز از روی اندام‌های آلوده به اندام‌های سالم منتقل می‌گردند و از طریق زخم و یا منافذ طبیعی وارد گیاه میشوند. باکتری‌ها گیاهان جوان و کم‌سن را آسان‌تر از گیاهان مسن مورد حمله قرار می‌دهند و در آنها علائمی چون کلروز، نکروز، پوسیدگی، شانکر و گال ایجاد می‌کنند.اگر یک باکتری در سطح یا داخل ماده‌ی غذایی مثل محیط کشت قرار بگیرد در مدت کوتاهی توده‌ی قابل رؤیتی به نام کلنی تولید میکند که شکل، اندازه، فرم حاشیه، ضخامت و رنگ آنها در باکتری‌های مختلف با هم فرق دارد. باکتری‌های بیماری‌زای گیاهی، گاهی به صورت انگل در گیاه میزبان و گاهی به حالت گندرو، در خاک به سر می‌برند. بنابراین آنها انگل اختیاری هستند و می‌توان آنها را در محیط غذایی مصنوعی کشت داد.
لکه روغنی
عامل بیماری می باشد .این بیماری تنها در کاهوهای ارقام برگ بسته ایجاد و لکه های روغنی بصورت زخم روی برگهای مرکزی ایجاد میشود.
مدیریت
- جلوگیری از آبیاری بیش از حد
- استفاده از ارقام با برگهای باز
- از بین بردن بقایای گیاهی
- استفاده از ترکیبات مسی
لکه برگی باکتریایی
عامل بیماری می باشد.علائم بصورت لکه آبسوخته نامنظم ظاهر و با شدت بیماری ،لکه ها زیاد و رگبرگ ها زاویه دار میشود و ادغام این برگها منجر به مرگ میشود.لکه ها در سطح زرین و رویی برگ قابل مشاهده هستند.
مدیریت
- جلوگیری از آبیای بیش از حد
- استفاده از ترکیبات مسی
پوسیدگی نرم باکتریایی
عامل بیماری می باشد. علائم ابتدا در دمبرگ بصورت آبسوخته ظاهر و لکه ها به سرعت بزرگ،نرم و آبدار میشوند.شدت آلودگی در هوای گرم و مرطوب زیادتر است.
بیماری ویروسی
ویروس‌ها، موجودات ریزی هستند که تنها به کمک میکروسکوپ الکترونی قابل رؤیت‌اند و به شکل‌های میله‌ای، رشته‌ای، کروی و چند وجهی دیده میشوند.ویروس‌ها در شرایط نامساعد و نبودن میزبان به صورت غیرفعال‌اند و در شرایط مساعد درون میزبان، فعال می‌گردند. بنابراین، از نظر نوع زندگی، انگل اجباری محسوب میشوند. ویروس‌ها دارای مجموعه‌ای از رشته‌های وراثتی هستند که به وسیله‌ی غشای پروتئینی احاطه گردیده است. ویروس‌ها فقط در سلول زنده میزبان تکثیر حاصل می‌کنند. روش کار به این صورت است که رشته‌های وراثتی ویروس به درون هسته‌ی سلول میزبان وارد میشوند و کنترل سلول آلوده را در اختیار می‌گیرند.
رگبرگ بزرگی
عامل بیماری می باشد.رگبرگ ها بزرگ و شفاف و منجر به بدشکلی کاهو میشود.در موارد حاد بیماری بوته کوتوله میشود و بازار پسندی خود را از دست میدهد.
مدیریت
- کاشت ارقام مقاوم
- تغییر تاریخ کاشت
- تناوب زراعی با گیاه غیر مزبان
- سینی نشا با خاک در تماس نباشد
برای مشاهده برنامه غذایی عمومی سبزیجات روی عکس کلیک کنید.
جمع بندی
اولین قدم در نبرد با بیماری، انتخاب گیاهان مقاوم است. اقدامات دیگر برای به حداقل رساندن بیماری ها در باغات سبزیجات شامل تمیز نگه داشتن مزرعه از آلودگی، استفاده از روش آبیاری مناسب و کوددهی گیاهان، تناوب محصولات زراعی و استفاده از بذرهای بدون بیماری است.
در صورت بروز مشکلات قارچی در مزرعه، می توانید با کاهش رطوبت، بهبود گردش هوا و قطع کردن قسمت های آلوده گیاه، آنها را کنترل کنید.
منابع
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87
- https://en.wikipedia.org/wiki/Cucumber_mosaic_virus
- https://www.apsnet.org/edcenter/disandpath/viral/pdlessons/Pages/Cucumbermosaic.aspx