آفتاب سوختگی گیاهان و راههای درمان آن
مقدمه
همانطور که پوست انسان در آفتاب یا سرمای شدید دچار آفتاب سوختگی میشود، درختان و محصولات کشاورزی ممکن است به تنش آفتاب واکنش نشان دهند و دچار سوختگی شوند. عارضه ی این مشکل عموما بعلت قرار گرفتن تنه درختان جوان در معرض پرتوهای خورشیدی و دمای بالا ایجاد شده و سبب آسیب رساندن به بافت کامبیوم گیاه می شود. آفتاب سوختگی به دو دسته ی تابستانه و زمستانه تقسیم می شود. آفتاب سوختگی تابستانه آسیبی است که در اثر درجه حرارت بالا و در تابستان اتفاق می افتد و بالعکس آفتاب سوختگی زمستانه در اثر درجه حرارت پایین و در زمستان مشاهده می شود. علیرغم تفاوت در علت ایجاد این دو نوع آفتاب سوختگی در هر دو نوع، بافت‌های زنده یکسانی در تنه درخت و شاخه ها آسیب می‌بینند
در طی فرآیند تعرق، گیاهان از طریق اندام‌های هوایی مقداری از آب خود را از دست می‌دهند؛ در نتیجه گیاهان در دماهای بالاتر به آب بیشتری نیاز دارند تا دچار آفتاب سوختگی نشوند.
آفتاب سوختگی باعث میشود بافت پوست و کامبیوم از بین رفته و از گیاه جدا شود، در این وضعیت حشرات چوب‌خوار، قارچ‌های بیماری‌زا یا قارچ‌های عامل پوسیدگی چوب، به مناطق آسیب دیده حمله میکنند و تدریجاً به بافت‌های سالم پیشروی میکنند.
آفتاب سوختگی در میوهها باعث چروکیدگی یا ایجاد لکه روی میوه میشود. قسمت آفتاب سوخته در معرض هوای گرم، خشک و نازک شده و تبدیل به محل رشد قارچ‌ها می گردد.
علل آفتاب سوختگی در کشاورزی
آفتاب سوختگی در گیاهان جوان غالبا زمانی اتفاق می افتد که تنه های درختانی که به شدت نور کم عادت دارند یا در سایه و مناطقی با نورخورشید ملایم‌تر رشد کرده اند مثل گیاهان گلخانه‌ای، به طور ناگهانی در معرض اشعه شدید و مستقیم خورشید قرار بگیرند. درختان جوان با پوست نازک، مانند درختان میوه، افرا، زبان گنجشک، سیب صحرایی، درخت گیلاس گلدار بیشتر مستعد آفتاب سوختگی هستند.
تنش خشکی نیز احتمال و شدت آن را بالا می برد. در مناطق خشک با تابستان های داغ و آفتابی، احتمال وقوع آفتاب سوختگی شدت می یابد . بهترین زمان کاشت درختان، زمانی است که کاملا غیرفعال و در خواب هستند؛ مثل اواخر زمستان، اوایل بهار یا در پاییز پس از ریزش برگها. متاسفانه بسیاری از درختان گرمای اواخر بهار یا تابستان کاشته میشوند.
در محصولات کشاورزی، در صورت عدم رشد کافی برگها یا از بین رفتن برگ به علت آلودگی قارچی، آفات و بیماری‌ها میوه ها در معرض تابش شدید آفتاب قرار گرفته و دچار آفتاب سوختگی می شوند.
گاهی نیز بی‌دقتی کارگران در زمان چیدن میوه‌های رسیده، باعث کنده شدن برگها شده و میوه‌های ریزتر را در معرض تابش مستقیم خورشید قرار می‌دهد.
علائم آفتاب سوختگی تابستانه
آسیب ناشی از علائم آفتاب سوختگی تابستانه و علائم آن، مشابه آفتاب سوختگی زمستانه است و عموما در قسمت جنوبی یا جنوب غربی تنه و شاخه‌ها مشاهده می شود.
آثار آن در درختان بلافاصله قابل مشاهده نیست و ممکن است ماه‌ها پیش از بروز نشانه ها، گیاه دچار آفتاب سوختگی شده باشد. در جریان بروز این عارضه در گیاه ابتدا پوست به رنگ های قرمز تا قهوه ای تغییر رنگ می‌دهد، سپس خشک و سخت شده و به مرور ترک می‌خورد. در این شرایط پوست شروع به ریزش میکند.
نشانه های آفتاب سوختگی در گیاهان و درمان آن
آفتاب سوختگی بیشتر بصورت لکه های سفید یا قهوه ای آبسوخته می باشد و باعث خشک شدن و پژمرده شدن گیاه میشود .برای درمان این گیاهان ابتدا آبیاری را بیشتر و قسمتهای سوخته را جدا کنید و از کودهای پتاس بالا استفاده کنید.
نحوه مدیریت و پیشگیری از آفتاب سوختگی
راه های مدیریت و پیشگیری
- در گرمای تابستان درخت نکارید.
- یک روش نوین : استفاده از ضد آفتاب در کشاورزی
- تغییر ناگهانی در میزان دریافت پرتو نور خورشید، می‌تواند برگها را بسوزاند.
- به کنترل بیماری ها و آفات (به ویژه آفات برگخوار) توجه گردد.
- از هر عاملی که به ریشه آسیب زده یا مانع جذب کافی آب شود، اجتناب کنید.
- شاخه و بخش‌های آسیب دیده را در بهار و در هوای خنک هرس کنید.
- از طریق احداث ساختمان و حتی با استفاده درختان از بین رفته ی اطراف، سایه بان مناسب ایجاد کنید.
- دقت کنید خاک همیشه سطح مناسبی از رطوبت را داشته باشد تا بتواند حرارت برگ در فصل رشد را کاهش دهد.
- برای پیشگیری از آفتاب سوختگی محصولات ، میوه ها باید اصولی و به نحوی برداشت شوند که برگها دچار ریزش نشوند.
- استفاده از کود جهت رفع آفتاب سوختگی که علاوه بر کمک به درشت تر شدن اندازه میوه ها به ایجاد برگ مجدد کمک میکنند.
- اطراف شالوده‌ی گیاه را با مواد ارگانیک ضخیم و درشت، مانند خرده چوب یا خرده‌های پوست درختان مالچ پاشی کنید؛ این کار به تعدیل دمای خاک و حفظ رطوبت آن کمک میکند.
- در مناطق گرم‌تر، از مالچ سنگی صیقلی استفاده نکنید؛ چون ممکن است گرما را در خود نگه دارد و به درختان منعکس کند.
- در مناطقی با آب و هوای مدیترانه‌ای با زمستان‌های مرطوب و تابستان‌های خشک، به اندازه کافی درختان را آبیاری کنید.
- برای جلوگیری از مشکلاتی که به واسطه نور زیاد خورشید ایجاد میشوند، گیاهان یا گل‌هایی را انتخاب کنید که با شرایط رشد حیاط یا باغ شما منطبق باشند.
- در صورتی که برای پیشگیری از آفتاب سوختگی از پوشش برای تنه درخت استفاده میشود، پوشش تنه باید به رنگ روشن و همچنین آزاد طراحی شود تا به هوا اجازه‌ی حرکت بدهد، باعث تجمع رطوبت نشود، به تنه درخت فشار نیاورد و به محلی برای تجمع آفات تبدیل نگردد. پوشش رنگ روشن نور را منعکس میکند و با پایین نگه داشتن دمای پوست درخت، از آفتاب سوختگی زمستانه هم جلوگیری میکند.
- در باغ های میوه ، باید تنه ی درختانی را که در معرض نور خورشید قرار دارند و نیز شاخه های تحتانی را با استفاده از رنگ سفید لاتکس با کیفیت رنگ آمیزی کرد ،این امر می تواند در افزایش انعکاس نور خورشید از سطح و جلوگیری از آفتاب سوختگی زمستانه موثر باشد.
- از کشت در مناطقی که در معرض نور شدید نیمه روز هستند، خودداری کنید. (اغلب گیاهان سایه دوست، در صورتیکه از میزان رطوبت کافی بهره‌مند باشند، می‌توانند شدت نور خورشید صبحگاه را تحمل کنند.)
در وضعیتی که خشکسالی ، چندین منطقه ی مهم کشت در جهان را فرا گرفته است ، دانشمندان به دنبال راه چاره برای مصرف آب کمتر هستند ،یکی از راههای مورد آزمایش ، استفاده از ضد آفتاب برای میوهها و سبزیجات ،به منظور جلوگیری از تنش گرما ، سوختگی و لکه دار شدن پوست محصولات است . این آزمایش ها در استرالیا ، شیلی و اخیرا در کالیفرنیا انجام شده است . نتایج نشان می دهد کاهش تنش و آسیب های ناشی از گرما ، بازده را افزایش می دهد و این امید وجود دارد که ضد آفتاب بتواند با افزایش راندمان مصرف آب ،در حفظ منابع آب و انرژی موثر باشد.
نکته: پوشش درخت باید در اواخر پاییز مورد استفاده قرار گیرد و در بهار بلافاصله بعد از رفع احتمال یخ‌زدگی، برداشته شود. در صورت عدم برداشتن به موقع، این پوشش می‌تواند تبدیل به مکان امنی برای تجمع و تکثیر حشرات و بیماری‌ها تبدیل شود و رشد قطری گیاه را نیز محدود کند.
درمان آفتاب سوختگی
درمان آفتاب سوختگی بسته به شدت آسیب و میزان سلامت کلی درخت، درخت می‌تواند طی چندسال، منطقه‌ی آسیب‌دیده را با نوعی پینه بپوشاند. پینه ناحیه‌ی جراحت را می‌بندد و از پیشروی عوامل بیماری زا و حشرات جلوگیری میکند. برای کمک به گسترش پینه، می‌توانید با دقت پوست مرده یا آویزان شده ی تنه درخت را از روی قسمت آسیب‌دیده بردارید؛ این کار پناهگاه حشرات را از بین می‌برد و به بهبود ظاهر زخم کمک میکند.تحت هیچ شرایطی ناحیه جراحت را با مرهم یا رنگ نپوشانید. این کار تاثیر مثبتی بر این روند ندارد و ممکن است مشکل را نیز حادتر کند. در نهایت پوست از بین رفته و بافت کامبیوم از چوب زیرین جدا میشود.
بهترین راه درمان درختی با آسیب آفتاب سوختگی، سالم و قوی نگه داشتن درخت با آبیاری مناسب به‌ویژه در گرما و خشکی تابستان و استفاده از کودهای مناسب پس از انجام آزمون های خاک است.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی کشاورزی به شما پیشنهاد میکند که قبل از درگیری محصولات خود با آفتاب سوختگی و متحمل شدن ضرر سنگین و ،مقاومت گیاه خود را با تغذیه مناسب و اصولی بالا برده و همچنین برای درمان گیاه خود از کودهای تقویتی استفاده کنید و دیگر نگران باغ یا مزارع خود نباشید .
| بر روی محصولات پیشنهادی برای پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی کلیک کنید | |
کود های ضد تنش 👇  | |
| آمینواسید مش ، نوافول ، تریپتون ، بیوکر ، ویتالین ، آمینو 7 ، مولتی فیدا ،آمینو الترا، ایمپریال | |
| کودتقویتی و ضد تش👇 | |
| کود فیتو پتاس ، کود فیدوگارد(فسفیت پتاسیم) ، کود آلکسینو منو و دی فسفیت پتاسیم | |
جمع‌بندی
آفتاب سوختگی، آسیب به پوست درخت، برگ، میوه یا سایر قسمتهای بیرون از خاک گیاه است که غالبا در اثر تابش شدید و مستقیم آفتاب رخ می‌دهد. گرمای هوا و کمبود رطوبت خاک، درختان را مستعد آفتاب سوختگی میکند. در نتیجه کاشت درختان در فصل مناسب و محیط استاندارد، تامین رطوبت کافی، سایه، پوشش تنه مناسب، کنترل آفات و هرس کردن به موقع، می‌تواند تاثیر به‌سزایی در پیشگیری از آفتاب سوختگی داشته باشد.
منابع
- http://pubs.cahnrs.wsu.edu/publications/wp-content/uploads/sites/2/publications/fs197e.pdf
- https://www.nbcnews.com/id/wbna25907647
- https://extension.umd.edu/resource/sunburn-damage-flowers
تدوین شده توسط : پردیس احمدی(کارشناسی ارشد کشاورزی)