کودها در کشاورزی با عناوین متفاوتی شناخته می شوند که هر کدام قابلیت و عملکرد خاص خود را دارند و به منظور هدف خاصی از آن ها استفاده می شود. یکی از کودهایی که در اغلب کشت و کارها مورد استفاده قرار می گیرند، کود های محرک رشد هستند. گاهی اوقات میزان عناصر غذایی موجود در خاک به میزانی نیست که گیاه بتواند رشد متناسب و قابل قبولی داشته باشد؛ از این رو می توان از کودهای محرک رشد استفاده کرد. در ادامه به مطالعه کود محرک رشد در کشاورزی می پردازیم.
کود محرک رشد چیست؟
همانطور که از اسم کود محرک رشد مشخص است، این کود به رشد انفجاری گیاهان و افزایش فعالیت های رشدی در آن ها کمک می کند. به کودهای محرک رشد، کود معجزه گر رشد نیز می گویند. در واقع کودهای محرک رشد، یک ترکیب آلی هستند که مواد غذایی که گیاه در مراحل رشدی به خصوص در مراحل ابتدایی رشد نیاز دارد را در اختیار گیاه قرار می دهند و باعث می شوند که مواد غذایی به آسان ترین فرم قابل جذب برای گیاه تبدیل شوند. این کودها از آمینو اسیدها، آنزیم ها، هورمون ها، فولویک و هیومیک اسید و مقداری جلبک دریایی تشکیل شده است. کود محرک رشد بر اساس مراحل مختلف رشدی گیاه به 3 دسته تقسیم می شود که شامل کود محرک رشد رویشی، کود محرک رشد ریشه و کود محرک رشد زایشی است.
مزایای استفاده از کود محرک رشد
کود محرک رشد فواید و کاربردهای بسیاری در کشاورزی دارد و با استفاده از آن ها می توان کیفیت و کمیت محصول را افزایش دارد. در واقع این کود به جذب بیشتر عناصر توسط گیاه کمک می کند و می تواند به قدرت رشد رویشی و زایشی گیاه منجر شود. از دیگر مزایای این کود می توان به تحریک گل انگیزی و افزایش تشکیل میوه، ایجاد هم رسی و یک اندازه بودن میوه، تسریع در رشد و رسیدگی محصول، ایجاد سبزینگی و عدم پژمردگی برگ ها و عدم ایجاد تنش و افزایش مقاومت گیاه اشاره کرد. کودهای محرک رشد می توانند در تنظیم فعالیت های فیزیولوژیکی گیاه نقش داشته باشند. به طوری که در فرایند بهبود جذب نور توسط برگ، تنظیم میزان آب دریافتی گیاه و سیستم تنفسی و فتوسنتزی آن ها نقش بسیار پررنگی را ایفا می کنند.
برخی از کودهای محرک رشد حاوی هورمون هایی هستند که در افزایش تاثیرگذاری کود، بسیار موثرند. این هورمون ها که شامل هورمون اکسین، جیبرلین و سیتوکینین هستند در برخی از کودهای مایع نیز یافت می شوند. عملکرد این هورمون ها باعث تنظیم فعالیت سلولی، تقسیم و افزایش سلول، افزایش جوانه زنی و رشد بهینه و مفید گیاه می شود.
انواع کود محرک رشد
کودهای محرک رشد انواع مختلفی دارند که در رشد سریع گیاه بسیار موثرند. در واقع عناصری که به عنوان کود محرک رشد شناخته می شوند، شامل موارد زیر هستند:
کودهای زیستی
کودهای زیستی یا کودهای بیولوژیک، در واقع کودهایی هستند که از مواد طبیعی و مفید خاک تشکیل شده اند. این نوع کودها از میکروارگانیسم های مفید خاک زی و همزیست مثل باکتری ها، قارچ ها و جلبک های سبز آبی تشکیل می شوند. این میکروارگانیسم ها می توانند در پخش مواد غذایی و عدم تجمع مواد در خاک موثر باشند و عناصر را در دسترس گیاه قرار دهند. همین امر سبب می شود که گیاه رشد متناسبی داشته باشد.
کودهای نیتروژنه
کودهای حاوی نیتروژن یکی از بهترین کودهای محرک رشد هستند. کود نیتروژنه باید طبق زمان بندی درست و معینی استفاده شود که بتواند در رشد گیاه اثرگذار باشد. یکی از بهترین مراحل مصرف کود نیتروژنه قبل از مرحله زایشی گیاه است. اگر این کود به موقع مصرف نشود، می تواند اثرگذاری خیلی کمی بر روی گیاه داشته و یا موجب آسیب به گیاهان شود.
کودهای حاوی جلبک دریایی
یکی دیگر از کودهای موثر در رشد گیاهان، کودهای جلبک های دریایی هستند. این کودها نه تنها در رشد گیاه بسیار موثر هستند؛ بلکه در رفع تنش ها و افزایش مقاومت گیاه در برابر عوامل استرس زای محیطی نیز موثرند. جلبک های دریایی برگرفته از مواد طبیعی هستند که می توانند در همه محصولات کشاورزی و حتی گیاهان آپارتمانی جهت افزایش و پهن شدن سطح برگ مورد استفاده قرار بگیرند.
کودهای آهن
یکی دیگر از عناصر کم تحرک مورد نیاز برای گیاهان کود آهن است. این عنصر تاثیر مستقیمی در تامین فتوسنتز گیاه دارد. آهن یکی از عناصر بسیار مهم در گیاهان می باشد. کمبود آهن نه تنها موجب تغییر رنگ در برگ ها می شود، بلکه در فرایندهای آنزیمی گیاه نیز نقش مهمی دارد. توصیه می شود از این عنصر در فصل رشد و با توجه به نوع گیاه کشت شده استفاده کرد.
جمع بندی
خاک ها و بستر کشت گیاهان دارای مواد غذایی برای رشد و فعالیت گیاهان هستند؛ اما در برخی از مواردی که خاک توانایی انتقال عناصر به گیاه را ندارد و یا ضعف عناصر غذایی دارد، می توان از کودهای محرک رشد استفاده کرد که نه تنها در اصلاح خاک موثر هستند، بلکه به رشد گیاه نیز کمک می کنند.
میوه خربزه محصولی پرطرفدار است که از خانواده ملون ها می باشد. این محصول تقریبا در اکثر نقاط ایران مانند خراسان، تهران، قزوین، گلستان، یزد، خوزستان، سمنان، فارس و اصفهان کشت می شود. سطح زیر کشت خربزه در ایران بسیار مهم است؛ چرا که بعد از کشور چین و ترکیه، سومین تولید کننده این محصول در جهان است. به همین دلیل کنترل آفت و بیماری های آن بسیار مهم می باشد. در این مقاله به معرفی بیماری ها و آفات خربزه خواهیم پرداخت و راهکارهای مبارزه با آن را بیان می کنیم. برای مشاوره رایگان کشاورزی در زمینه کود و سم کشاورزی می توانید با شماره تماس 09175392010 در ارتباط باشید.
مهم ترین آفات خربزه
محصول خربزه همانند سایر محصولات در کشاورزی دارای آفاتی است که می توانند خسارت زیادی را به این محصول وارد کنند. آفاتی نظیر مگس خربزه، عروسک خربزه، کفشدوزک خربزه، کنه خربزه، سوسک سفید خربزه و پروانه خربزه، شپشک ها، شته جالیز و سرخرطومی جالیز از آفات مهم در این محصول است که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.
آفت مگس خربزه
آفت مگس خربزه یکی از مهم ترین آفات خربزه است و علائمی که بر روی میوه می گذارد بسیار شبیه به خسارت مگس جالیز است؛ پس نباید تشخیص اشتباه داد. مگس خربزه را با نام علمی Myiopardalis pardalina ld fhan می شناسند. خسارت این آفت در مرحله اول به وسیله حشرات ماده است؛ چرا که حشره ماده به واسطه تخم ریزی و تکثیر، پوست میوه خربزه یا میزبان را سوراخ کرده و با دالان یا سوراخ هایی که درون میوه اجاد می کند، گسترش پیدا می کنند. علت تخم گذاری درون میوه این است که لاروها بعد از خروج از تخم، از بافت گوشتی میوه تغذیه کنند.
پس از خروج لاروها از تخم، به داخل گوشت میوه رفته و همانطور که گفته شد از گوشت میوه تغذیه کرده و دالان هایی را در درون میوه به وجود می آورند. در نتیجه در مجاور این دالان‌ها، بافت میوه سخت و تیره متمایل به قهوه ای رنگ می شوند. از این رو امکان خشک شدگی و ریزش میوه های تازه و کوچک افزایش پیدا می کند. میوه های بزرگ تر دچار ریزش نمی شوند؛ اما رشد آن ها متوقف و به صورت گندیدگی دیده می شود.
کنترل آفت مگس خربزه
در کنترل مگس خربزه مواردی همچون ضد عفونی بذر، کاشت گیاهان تله در اطراف زمین زراعی، پیچیدن میوه با برگ و خاک در زمان فندقی شدن آن، انجام یخ آب زمستانه، استفاده از تله هایی همچون طعمه مسموم و کشت زودهنگام می توانند موثر باشند. همچنین مصرف سموم شیمیایی مانند دیمتوات، تری کلروفن، فوزالن و دلتامترین در کنترل این آفت موثر است.
آفت عروسک خربزه
عروسک خربزه از دیگر آفات بسیار مهم این محصول است که حشره بالغ آن به رنگ نارنجی مایل به قرمز است. عروسک خربزه از اوایل بهار به بوته های خربزه حمله می کند و بر روی برگ ها، جوانه و گل ها حضور پیدا کرده و در نتیجه از آن ها تغذیه می کند. این آفت با تغذیه از گیاه خربزه بر روی برگ ها سوراخ هایی را ایجاد می کند. بوته های بزرگ می توانند نسبت به بوته های کوچک در برابر این آفت مقاومت بیشتری داشته باشند؛ زیرا آفت عروسک خربزه بیشتر از جوانه ها و گل های خربزه تغذیه می کند؛ اما اگر بوته ها کوچک باشند، قادرند که کل بوته را از بین ببرند.
بیشترین و مهم ترین خسارت عروسک خربزه مربوط به دوره لاروی آن است که می تواند به ریشه ها حمله کرده و بوته را خشک کند. قابل ذکر است که با حمله لاروها به ریشه و زخمی کردن آن ها راهی برای ورود و حمله باکتری ها و قارچ ها نیز فراهم می شود که خسارت را بیشتر می کند. همچنین لاروها می توانند به میوه هایی که بر روی خاک قرار دارند نیز حمله کنند و با ایجاد خسارت به پوست میوه وارد آن شوند.
کنترل آفت عروسک خربزه
جهت پیشگیری و کنترل این آفت می توان از راهکارهایی مانند کاهش رطوبت مزرعه، شخم زمین در فصل پاییز، یخ آب زمستانه، ایجاد زهکشی مناسب خاک و کنترل علف هرز استفاده کرد. مصرف سموم فسفره، گرانول دیازینون، دلتامترین، کلریپریفوس را می توان برای مبارزه با این آفت و لاروهای آن در خاک توصیه کرد.
آفت سرخرطومی جالیز
آفت سرخرطومی جالیز، یکی دیگر از آفات خربزه است که علاوه بر آن به سایر محصولات کدوییان همچون هندوانه، طالبی، خیار و کدو خسارت وارد می کند. از مشخصات حشره کامل این است که به رنگ سیاه بوده و پشت بدن آن ها از شیارهایی تشکیل شده است و این شیارها در بسیاری از مواقع می تواند در سایر اعضای بدن نیز نمایان شود. این آفت قابلیت و توانایی پرواز را دارند؛ از این رو کنترل آن ها بسیار مهم است. تغدیه حشرات بالغ از گوشت و بافت میوه های تازه صورت می گیرد؛ به همین علت می تواند موجب خمیدگی و پیچ خوردگی میوه شوند. یکی از علائمی که می توان از حضور این آفت آگاه شد این است که در دوره شفیرگی لانه هایی در میوه تشکیل می شود که از علائم خسارت آفت سرخرطومی است و می تواند موجب عدم بازار پسندی و کاهش کیفیت میوه شود.
کنترل آفت سرخرطومی جالیز
توجه کنید که زمستان گذرانی حشره بالغ در بقایای کشت قبل است و از این رو انهدام و حذف آن ها در اولویت است. استفاده از یخ آب زمستانه، کشت به صورت جوی پشته ای و مصرف سموم تری کلروفن، کلریپریفوس و دلتامترین در کنترل این آفت بسیار موثر است.
بیماری های مهم در خربزه
تعداد بیماری های مهمی که می توانند محصول خربزه را مورد حمله قرار دهند، بسیار زیاد است. مهم ترین این بیماری ها شامل سفیدک های پودری و سطحی، بوته میری، پژمردگی فوزاریومی، آنتراکنوز و برخی بیماری های ویروسی همچون موزائیک می باشند که در ادامه به برخی از آن ها می پردازیم.
بیماری پژمردگی فوزاریومی
بیماری پژمردگی فوزاریومی یکی از مهم ترین بیماری ها در کشاورزی است. گسترش این بیماری از طریق خاک و بذر می باشد. عامل بیماری قارچی به سیستم های آوندی گیاه نفوذ کرده و سبب انسداد این آوندها می شود. با انسداد و گرفتی آوندها جذب آب و مواد غذایی کاهش یافته و برگ ها زرد و پژمرده می شوند. این عوامل سبب نکروز شدن برگ و رنگ پریدگی آوندهای آن ها شده که به مرور خشک شدن بوته ها و مرگ آن ها را به دنبال دارد.
کنترل بیماری پژمردگی فوزاریومی
به دلیل بذرزاد بودن این بیماری یکی از مهم ترین عوامل کنترل آن استفاده از ارقام مقاوم و ضدعفونی کردن آن ها به همراه ضدعفونی کردن خاک است که در کاهش گسترش بیماری بسیار موثر است. همچنین می توان با رعایت تناوب زراعی، جلوگیری از کوددهی بیش از حد با کودهای حاوی ازت و فسفر، مصرف کودهای حاوی پتاسیم و کلسیم، کنترل و تنظیم دما و آبیاری، رعایت بهداشت زمین و مصرف سموم شیمیایی مثل یونیفرم، متالاکسیل مانکوزب و تیوفانات متیل از شیوع و گسترش این بیماری جلوگیری کرد.
بیماری بوته میری خربزه
از دیگر بیماری های مهم در محصولات زراعی و گلخانه ای بیماری بوته میری است. این بیماری را به اسم بیماری مرگ گیاهچه نیز می شناسند. عامل این بیماری سبب پوسیدگی و از بین رفتن بافت های ساقه و ریشه در قسمت طوقه و در زیر خاک می شود. عامل بیماری بوته میری توسط قارچ های خاکزاد ایجاد شده و گسترش پیدا می کند.
به طور معمول و در بیشتر مواقع بوته ها و کشت هایی که دچار این بیماری قارچی شده اند قدرت جوانه زنی دارند و می توانند رشد خوبی را داشته باشند؛ اما خسارت آن به صورت ناگهانی است و در مدت چند روز می تواند گیاه را از پا در بیاورد که در نهایت منجر به مرگ گیاه می شود. از این رو شناخت و کنترل و درمان به موقع در این نوع بیماری توصیه می شود. از مشخص ترین و بارزترین علائم گیاهان دچار بوته میری از خود نشان می دهند می توان به فرورفتگی بافت گیاه در محل و نزدیکی طوقه، افتادگی گیاه بر روی زمین، تخریب آوندهای چوبی گیاه و کاهش شادابی و پژمردگی بوته اشاره کرد.
کنترل بیماری بوته میری
برای کنترل این بیماری قارچی همانند اغلب بیماری های قارچی دیگر می توان از روش پیشگیری همچون کشت زود هنگام، عدم کشت متراکم بوته ها و به کارگیری آبیاری قطره ای، حذف مصرف کودهای حاوی نیتروژون و افزایش استفاده از کودهای پتاسه می تواند موجب مقاومت گیاه به این بیماری شود. همچنین مصرف سموم شیمیایی ایپرودیون کاربندازیم، متالاکسیل مانکوزب، پروپاموکارب و یونیفرم موثر است.
بیماری آنتراکنوز خربزه
بیماری آنتراکنوز بیشتر در مناطق گرم و مرطوب بروز می کند و می تواند با از بین بردن برگ و جلوگیری از فتوسنتز و فرایند آنزیمی برگ ها باعث کاهش کیفیت و بازار پسندی محصول شود. از مشخص ترین و بارزترین علائم بیماری آنتراکنوز می توان به لکه های قهوه ای متمایل به سیاه در سطح برگ، ساقه یا میوه اشاره کرد. همانطور که ذکر شد این بیماری قارچی، کاهش کیفیت و عملکرد محصول و مرگ گیاه را به دنبال دارد. بر اساس گزارشات، در زمانی که این بیماری به درستی کنترل نشود می تواند به محصولاتی مانند خربزه و هندوانه خسارت صد در صدی وارد کند.
کنترل بیماری آنتراکتوز خربزه
پیشگیری از بیماری آنتراکنوز خربزه با استفاده از کشت ارقام مقاوم، انتخاب زمین های زراعی با زهکشی متناسب، حذف و کاهش علف های هرز و همچنین رعایت تناوب زراعی 2 تا 3 ساله، رعایت بهداشت مزرعه و حذف بقایای گیاهی آلوده، کاهش میزان رطوبت و رعایت فاصله کشت بین بوته ها می تواند از گسترش و آلوده سازی بوته ها توسط اسپورهای قارچی جلوگیری می کند. همچنین مصرف سموم مانکوزب و تیوفانات متیل اثر گذار است.
نتیجه گیری
بیماری ها و آفات در کشاورزی از دیرباز محصولات و مواد غذایی انسان و حیوانات را مورد حمله قرار داده اند؛ اما با کنترل به موقع و ممانعت از گسترش آن ها می توان از خسارت و هدر رفت محصولات جلوگیری کرد.