بهار فصلی است که برای رشد و نمو گیاهان بسیار مهم است. طبیعت در این فصل شروع به زندگی می کند و گیاهان شروع به رشد می کنند. این فصل برای درختان میوه بسیار حائز اهمیت است و باید برنامه ریزی دقیقی برای مدیریت آنها در این فصل داشته باشیم. در این فصل می توان با رعایت نکات کاربردی بهترین عملکرد را از درختان میوه کسب کرد.
گلها به عنوان اندام های زایشی و تولید محصول در گیاهان بسیار حائز اهمیت هستند. بنابراین، در صورتی که در فصل رشد تنش یا آسیبی به این اندام ها وارد شود، رشد و عملکرد گیاهان مختل می شود و می تواند باعث کاهش عملکرد آنها شود. در فصل بهار با شروع رشد، درختان جوانه می زنند و جوانه های بارده شکوفه گل تولید می کنند.
برای مدیریت باغ، در زمان شکوفه دهی درختان باید اقدامات مختلفی انجام شود. با ادامه رشد، برگ های جدید ایجاد می شوند که به مرور بزرگ می شوند و عملیات فتوسنتز در گیاهان را انجام می دهند. با رشد برگ ها، شاخه ها و ساقه های درختان تشکیل می شود و درختان میوه در بهترین فرم خود قرار می گیرند.
یکی از مشکلات عمده باغداران، ریزش گل و کاهش نرخ تبدیل گل به میوه است. ریزش گل معمولا به دلایل مختلفی مانند اختلال در گرده افشانی، شرایط نامناسب محیطی، آفات و بیماری ها، کمبود مواد غذایی و … رخ می دهد.
آبیاری درختان در زمان شکوفه دهی
در زمان شکوفه دهی درختان، آبیاری با سرعت بالا و با استفاده از سیستم های آبیاری قطره ای و محدود کردن میزان آب به حداقل نیاز گیاهان، می تواند اثرات منفی آبیاری در این دوره را کاهش دهد. همچنین می توان با استفاده از کودهای مخصوص گیاهان در دوره گلدهی، تغذیه مناسبی را برای گیاهان فراهم کرد و رشد و عملکرد آنها را بهبود بخشید.
علاوه بر آبیاری، مراقبت از درختان و جلوگیری از ورود آفات و بیماری ها به باغچه نیز در این دوره بسیار مهم است. برای این منظور، انجام عملیات پاشش با استفاده از محلول های ضد آفات و بیماری ها در زمان مناسب می تواند به مدیریت بهتر باغچه و حفظ سلامت درختان کمک کند.
همچنین در دوره گلدهی، باید از کاشت گیاهان همراه و جلوگیری از کاهش تنوع گونه های گیاهی در باغچه نیز بهره گرفت تا بهترین عملکرد از باغچه حاصل شود.
آبیاری قطره ای
استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای به منظور صرفه‌جویی در مصرف آب و تامین آب کافی برای درختان، یک روش مناسب است. این سیستم‌ها دارای مزایا و موارد استفاده‌ای که در زیر آورده شده است:
- استفاده بهینه از منابع آبی: سیستم آبیاری قطره‌ای به طور مستقیم آب را به ریشه‌های درختان می‌رساند، بدون تلفات زیادی که در سایر روش‌های آبیاری اتفاق می‌افتد، از جمله تبخیر و تصاعد آب. این باعث استفاده بهینه از منابع آبی و صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود.
- کاهش فرسایش خاک: سیستم آبیاری قطره‌ای با ارائه آب به صورت مستقیم به ریشه‌ها، کاهش فرسایش خاک را ایجاد می‌کند. ذرات خاک در معرض آب زیاد قابل حمل شدن توسط آب و باد هستند، اما در آبیاری قطره‌ای این مشکل وجود ندارد.
- عدم نیاز به تراز بودن مزرعه و قابلیت اجرا در زمین‌های شیبدار: در سیستم آبیاری قطره‌ای، آب به صورت مستقیم به نقاط خاص در اطراف ریشه‌ها تحویل می‌شود. این باعث می‌شود که نیاز به تراز بودن مزرعه وجود نداشته باشد و می‌تواند در زمین‌های شیبدار نیز اجرا شود.
- کاهش زمان آبیاری: با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای، آب به صورت مداوم و به تدریج به ریشه‌ها تحویل می‌شود. این باعث کاهش زمان مورد نیاز برای آبیاری می‌شود.
- کاهش رشد علف‌های هرز: سیستم آبیاری قطره‌ای آب را به صورت مستقیم به ریشه‌های درختان می‌رساند و به علف‌های هرز کمتر فرصت می‌دهد برای رشد و تکثیر.
- کاهش تعداد نیروی انسانی و هزینه آبیاری: با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای، نیاز به تکراری کردن فرآیند آبیاری و حضور مداوم نیروی انسانی کاهش می‌یابد. این باعث کاهش هزینه‌های آبیاری می‌شود.
- کاهش بیماری‌های قارچی در درختان: با استفاده از سیستمآبیاری قطره‌ای، آب به صورت مستقیم در نزدیکی ریشه‌ها تحویل می‌شود و برگ‌ها و ساقه‌ها به طور مستقیم تماس کمتری با آب دارند. این موضوع باعث کاهش رطوبت بر روی برگ‌ها و ساقه‌ها می‌شود و احتمال ابتلا به بیماری‌های قارچی را کاهش می‌دهد.
- امکان استفاده از کود و سم همراه با آب: سیستم آبیاری قطره‌ای به شما اجازه می‌دهد کود و سم‌های مورد نیاز را به طور مستقیم و همزمان با آب به ریشه‌ها تحویل دهید. این باعث افزایش بهره‌وری و اثربخشی استفاده از این مواد می‌شود.
- رشد بهتر درختان و افزایش میزان تولید محصول و بهره‌وری: با تأمین آب به صورت مستقیم و منظم برای ریشه‌ها، درختان قادرند بهتر رشد کنند و محصولات بهتری تولید کنند. این باعث افزایش بهره‌وری منابع و افزایش تولید محصول می‌شود.
- کاهش تبخیر آب: در سیستم آبیاری قطره‌ای، آب به صورت مستقیم و در نزدیکی ریشه‌ها می‌رسد و به طور مستقیم به ریشه‌ها جذب می‌شود. این باعث کاهش تبخیر آب از سطح خاک و کاهش اتلاف آب می‌شود.
- مناسب برای انواع خاک‌ها: سیستم آبیاری قطره‌ای در اکثر انواع خاک
کوددهی درختان در زمان شکوفه دهی
درست است که آبیاری و کوددهی در دوره گلدهی باعث ایجاد تنش در گیاهان می‌شود و می‌تواند منجر به ریزش گل و کاهش تبدیل آنها به میوه شود. اما می‌توان با استفاده از کودهای مناسب و با مقدار کافی، تاثیر منفی آنها را کاهش داد. بهتر است از کودهای کم نیتروژن و بالا در فسفر و پتاسیم در دوران گلدهی استفاده شود؛ زیرا نیتروژن باعث رشد برگ ها و شاخه ها می‌شود که در نتیجه به کاهش تعداد گل و میوه منجر می شود.
علاوه بر این، می‌توان با استفاده از روش‌های کوددهی غیرمستقیم مانند کوددهی ارگانیک (مانند کمپوست) و بیولوژیکی (مانند محلول‌های باکتریایی)، به جای کودهای شیمیایی، اثرات منفی آنها را کاهش داد. همچنین، بهتر است کوددهی به صورت متناوب و با فاصله‌های زمانی مناسب انجام شود تا جلوی ایجاد تنش در گیاهان گرفته شود.
سمپاشی در زمان شکوفه دهی
درست است که محلول پاشی در زمان گلدهی می‌تواند منجر به ریزش گل و کاهش عملکرد گیاه شود. همچنین، سمپاشی های شیمیایی مانند علف کش و حشره کش در این دوره می‌تواند تاثیرات منفی بر روی گیاهان داشته باشد. بنابراین، بهتر است سمپاشی های ضروری را به بعد از ریزش گل موکول کنید.
در عین حال، ممکن است نیاز به سمپاشی داشته باشید تا به بیماری ها و آفات مقابله کنید. در این صورت، می‌توانید از روش‌های طبیعی مانند استفاده از محلول‌های آبکاری (مانند محلول آب و صابون)، استفاده از عصاره‌های گیاهی (مانند عصاره‌ی آویشن و نعناع) و یا استفاده از حشره‌کش‌های آلی (مانند برهمن) استفاده کنید. این روش‌ها باعث کاهش تاثیرات منفی بر روی گیاهان شما می‌شوند و به طور همزمان به مبارزه با بیماری‌ها و آفات کمک می‌کنند.
دلایل ریزش شکوفه
درست است که در بسیاری از درختان میوه، درصدی از گل‌های تولید شده به میوه تبدیل نمی‌شوند و ریزش می‌کنند. این پدیده به عنوان “ریزش طبیعی” شناخته می‌شود و معمولا در بهار و در مرحله شکوفه‌گذاری اتفاق می‌افتد. هدف این پدیده کاهش بار میوه‌زایی در درخت و حفظ تعادل بین شاخص‌های مختلف درخت است.
اما همانطور که اشاره شد، ریزش غیرطبیعی نیز ممکن است رخ دهد که می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند کمبود مواد غذایی، اختلال در عملکرد گرده‌افشانی، آلودگی با بیماری‌ها و آفات و یا عوامل محیطی مانند سرما، گرما، خشکی و رطوبت اضافی باشد. بنابراین، در صورت ریزش غیرطبیعی، بهتر است با کمک کارشناسان باغبانی و یا متخصصان مربوطه، علل و راه‌کارهای مورد نیاز برای حل مشکل را بررسی کنید.
چند شرایط مختلف می‌تواند باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها در اکثر درختان میوه شود. به عنوان مثال:
- سرمازدگی: سرمازدگی یکی از عوامل اصلی خسارت در باغ‌های میوه است. در بسیاری از موارد، سرمازدگی باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها قبل از بلوغ کامل می‌شود.
- تنش آبی: کمبود آب می‌تواند باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها قبل از بلوغ کامل شود.
- آلودگی با بیماری‌ها و آفات: بیماری‌ها و آفات ممکن است به شدت بر روی شکوفه‌ها و میوه‌ها تاثیر بگذارند و باعث از بین رفتن آنها شوند.
- اختلال در عملکرد گرده‌افشانی: عدم عملکرد گرده‌افشانی مناسب می‌تواند باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها شود.
- عدم توازن مواد غذایی: کمبود مواد غذایی می‌تواند باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها قبل از بلوغ کامل شود.
- شرایط محیطی غیرمناسب: شرایط محیطی نامناسب مانند رطوبت زیاد، خشکی، گرما یا سرما، نور کم یا زیاد و … ممکن است باعث از بین رفتن شکوفه‌ها و میوه‌ها شوند.
- هرس نامناسب درختان در زمان شکوفه دهی و در ابتدای رشد به تنش حساس هستند و هرس در این زمان‌ها ممکن است باعث ریزش گلها و خسارت به گیاه شود. بنابراین، بهتر است هرس درختان را به زمان‌های دیگری مانند پایان فصل بهار و یا اوایل تابستان که رشد درخت به نسبت کندتر شده و درختان به تنش حساسیت کمتری دارند، موکول کنید.
اقدامات مناسب پس از ریزش گل در دختان
پس از ریزش گل در درختان، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
با انجام این اقدامات، می‌توانید به رشد و توسعه سالم درختان خود کمک کنید.
پس از ریزش گلها، دادن آب استارت به درختان می‌تواند به رشد و توسعه درختان کمک کند. آب استارت به معنای آبیاری اولیه پس از زمستان است و به منظور موفقیت در رشد و توسعه درختان بسیار حائز اهمیت است.
همچنین، با توجه به نیازهای گیاهان، ممکن است برای تامین مواد غذایی که برای رشد و توسعه درختان لازم است، از کودهای مختلفی استفاده شود. یکی از روش‌هایی که می‌توان برای کوددهی استفاده کرد، استفاده از کود آبیاری یا پاشش کود بر روی شاخ و برگ درختان است. با این روش، مواد غذایی به طور مستقیم و به شکل قابل جذب توسط گیاه، به درختان تامین می‌شود. اما برای استفاده از این روش، بهتر است با کارشناس کشاورزی مشورت کنید تا کود مناسب و مقدار مناسب برای درختان شما تعیین شود.
جلوگیری از سرما زدگی شکوفه
درست است که آسیب سرمازدگی به شکوفه های درختان میوه می تواند به شدت عملکرد درختان را تحت تاثیر قرار دهد و برداشت محصول را به شدت کاهش دهد. برای جلوگیری از آسیب سرمازدگی به شکوفه ها، می توان از روش های متعددی استفاده کرد. همچنین، در انتخاب روش های محافظتی، باید به شرایط محیطی موجود در منطقه خود توجه کنید و روش های مناسب برای آن منطقه را انتخاب کنید.
در ادامه، به برخی از روش های دیگر جلوگیری از سرمازدگی شکوفه های درختان میوه خواهیم پرداخت:
استفاده از پوشش گرمایی: این روش شامل استفاده از پوشش هایی است که در فصل سرما، دمای محیط را به داخل پوشش افزایش می‌دهند و در نتیجه باعث حفظ دمای شکوفه ها می‌شوند. این پوشش ها می‌توانند از جنس پارچه، فوم، پلی اتیلن و… باشند.
استفاده از سیستم های آبیاری به روش قطره ای: آبیاری به روش قطره ای، به شکل مستقیم آب را در زیر ریشه درخت منتقل می‌کند و در نتیجه میزان تبخیر آب از سطح خاک کاهش می‌یابد. با کاهش تبخیر، میزان رطوبت در نزدیکی شکوفه ها افزایش می‌یابد و احتمال خشک شدن شکوفه ها در فصل سرما کاهش می‌یابد.
استفاده از کودهای آلی: استفاده از کودهای آلی، می‌تواند به تقویت سیستم ریشه‌ای درخت و افزایش مقاومت آن در مقابل سرمازدگی کمک کند.
همچنین، در هر صورت بهتر است پیش از پیش بینی یخبندان، درختان خود را مرور کرده و شاخه‌هایی که به دلیل آسیب یا بیماری ضعیف شده اند، برش دهید. این کار می‌تواند به جلوگیری از شیوع بیماری‌ها و افزایش مقاومت درختان در برابر سرمازدگی کمک کند.
در نهایت، باید توجه داشت که هیچ روشی به تنهایی قادر به جلوگیری از آسیب سرمازدگی به شکوفه های درختان میوه نیست، بنابراین استفاده از ترکیبی از روش های مختلف می‌تواند بهترین نتیجه را برای محافظت از درختان و بهبود عملکرد آنها در فصل بعدی بدهد.
جمع بندی
برای مدیریت باغ، در زمان شکوفه دهی درختان باید اقدامات اصولی مختلفی مانند کوددهی مناسب،آبیاری اصولی،سمپاشی اصولی و …. انجام شود تا از هر گونه آسیب و ریزش جلوگیری شود.