بررسی شایع‌ترین آفات و بیماری انار و شیوه کنترل آنها
درخت انار و میوه بهشتی آن جایگاه ویژه ای میان ایرانیان دارند. از این رو شناسایی انواع آفات و بیماری های درخت انار و مراقبت ویژه از آن برای کشاورزان از اهمیت بالایی برخوردار است. درخت یا درختچه انار با نام علمی پونیکا گراناتوم از دسته گیاهان گل دار و تیره حناییان است. برگ های سبز و نیزه ای درخت انار و شاخه های نسبتا باریک و خاردار آن را از سایر درختان متمایز می کند. این درخت به عنوان درختی برگ سبز شناخته می شود که در مناطق سردسیر دارای زمستان‌های سرد دچار ریزش برگ می شود.
علت مهم بودن افات و بیماریهای درخت انار
میوه انار نسبت به دیگر میوه ها، زمان بیشتری بر روی درخت می ماند. از طرف دیگر شرایط اقلیمی و تغذیه ای درخت ممکن است تحت شرایط استرس زا قرار بگیرد و به درخت و میوه انار خسارت وارد کرده و محیط را مستعد ایجاد بیماری و آفات کند. متاسفانه بسیاری از باغداران از این موضوع چشم پوشی می کنند و این مساله باعث می شود که تمام محصولات و زحمتشان به هدر رود. در هر صورت باید توجه داشته باشید که اگر زمان طلایی مبارزه با آفات و بیماری بگذرد تمام سرمایه کشاورز از بین می رود.
مشکلات رایج انار از ترکیدگی تا شته انار
کشت و پرورش درخت انار نیازمند دانش و تجربه لازم درمورد شایع ترین آفات و بیماری های مهم انار است. درخت های انار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری به طور معمول کم تر از درختان انار مناطق دیگر به بیماری مبتلا می شوند. علت این امر نقش آب و هوای مناسب با ساختار درخت و میزان آبیاری درخت انار در رشد و شکوفایی طبیعی آن است. اغلب بیماری های انار از قارچ های مزاحم موجود در آب و هوای مرطوب ایجاد می شوند.
به طور مثال عارضه هایی چون پوسیدگی، آنتراکنوز، پوسیدگی قلب سیاه و … رایج ترین و مخرب ترین بیماری های قارچی انار به شمار می آیند. اما عوامل مخرب درخت انار تنها به قارچ ها محدود نمی شوند و آفات نیز نقشی پررنگ در بیماری و تخریب درخت ایفا می کنند. شته انار، کرم سفید ریشه، موریانه، سوسک گرده خوار و … جزء شایع ترین آفات درخت انار هستند. شناسایی علائم و عوامل بیماری اولین گام در کنترل وضعیت و کاهش خسارت محسوب می شود. در این مقاله با ما همراه باشید تا اطلاعاتی صحیح در مورد روش مبارزه با بیماری و آفات درخت انار کسب کنید.
بیماری های رایج انار
سفیدک پودری
یکی از بیماری های مهم انار که به خصوص در اوایل فصل بهار و یا هنگام تشکیل میوه خسارت فراوان می کند، سفیدک سطحی است. این بیماری با نام علمی Erysiphe punicae در آب و هوای خنک و مرطوب اوایل سال یعنی بهار، باعث ایجاد بافت پودری و یا آرد مانند بر روی سرشاخه ها و یا میوه های در حال تشکیل انار می شود. بر اثر حمله این بیماری، سرشاخه ها و یا بردهای در حال تشکیل دچار اختلال رشد شده و یا ممکن است که رشد آنها متوقف شود. در صورت حمله این بیماری به گل ها و میوه های در حال تشکیل، لکه های کوچکی بر روی آنها ایجاد می شود که ممکن است باعث ریزش گل ها نیز شود. بنابراین شناسایی به موقع این آفت و مبارزه با آن با سموم شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است.
✅ کنترل بیماری سفیدک پودری: سمومی نظیر پنکونازول، کرزوکسیم متیل و کاپتان در کاهش علائم این بیماری بسیار موثر است. باید دقت داشت که این بیماری بیشتر در نواحی خشک اتفاق می افتد و اگر رطوبت هوا در منطقه بالا باشد معمولا خسارات این بیماری بسیار اندک است.
پوسیدگی میوه انار
پوسیدگی میوه انار را می توان شایع ترین آفات و بیماری های انار در زمان برداشت محصول یا هنگام نگهداری انار در سردخانه یا انبار به شمار آورد. علت این بیماری ورود قارچ های (،Nematospora،Rhizopus،Botryis،Pencillium،Aspergllus،Alternaria) به درون میوه و تخریب دانه های آن است. اما بیشتر این پوسیدگی ها از گونه پنسیلیوم و آسپرجیلوس می باشد. شرایط ایده آل این گونه ها، رطوبت و دمای بالاست. این قارچ ها بعد از ورود به میوه سریع رشد می کنند و باعث لهیدگی و نرم شدن محصول می شود. اگر عامل بیماری زا از راه گلوگاه انار وارد شود، علائم در پوست میوه ظاهر نمی گردد .قسمت پوسیده و لهیده میوه انار بیمار در قسمت فعالیت قارچ به وضوح مشاهده می شود. اولین اقدام جهت پیشگیری از این عارضه جلوگیری از زخمی شدن میوه در همه مراحل رشد است.
✅ کنترل پوسیدگی میوه انار:
- قرار دادن میوه های سالم در دمای پایین پس از جداسازی آن ها از میوه های بیمار
- کنترل کرم گلوگاه انار
- جداسازی انار سالم از انار آلوده
- استفاده از محلول تیابندازول قبل از انتقال به انبار
ترکیدگی میوه انار
خسارات باغ انار علاوه بر آفات و بیماری انار به شرایط فیزیولوژیکی بستگی دارد و درد مشترک باغدارهای انار و از مهم ترین بیماری های غیر انگلی است. ترکیدگی انار در واقع عارضه ناشی از تغییرات آب و هوایی، آبیاری نامنظم، کمبود کلسیم و بور سرمای پاییزه، آفتاب سوختگی، آفات مکنده و اختلالات هورمونی است. با توجه به نقش این عارضه در کاهش قیمت میوه و تحمیل خسارت به باغداران، درمان آن بسیار مهم است.
✅ کنترل ترکیدگی میوه انار:
- محلول پاشی اسید جیبرلیک
- استفاده از کود نیتروژنی
- استفاده از ارقام مقاوم
- غنی کردن زمین با کودهای حاوی عناصر کلسیم و پتاسیم در زمان مناسب می تواند ترکیدگی میوه انار را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد. توجه داشته باشید که زمان استفاده از کود کلسیم دقیقا شهریور ماه می باشد و اگر آخر فصل از کودهای پتاس بالا استفاده کنید باعث ترکیدگی، آبکی و درشت شدن انار می شود.
آفتاب سوختگی درخت انار
علاوه بر آفات و بیماری انار، تابش مستقیم نور آفتاب سبب خسارت شدید و خشک شدن برگ و تنه درخت انار، زردی، پژمردگی، ریزش برگ ها و کوچک ماندن میوه می شود. پوست تنه و شاخه های آفتاب سوخته به صورت ورقه جدا و خشک می شود. در این مرحله درخت مورد حمله سوسک چوبخوار قرار گرفته و سرعت خشک شدن آن زیاد می شود.
✅ کنترل آفتاب سوختگی درخت انار:
- هرس قسمت‌های خشک‌شده و مسدود‌کردن آن با چسب مخصوص
- پوشش دهی تنه درخت با ماده ای مانند خاک رس
- استفاده از پوشش دهنده های تجاری تنه درخت
- استفاده از کودهای کلسیم بالا و کودهای مخصوص ضد آفتاب سوختگی
پوسیدگی طوقه و ریشه انار
بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه انار با نام انگلیسی Pomegranate crown and root rot, تحت تأثیر قارچ آب دوست فیتوفتورا Phytophthora cactorum ایجاد می شود. قارچ مذکور به عنوان آفات و بیماری انار در خاک های بسیار مرطوبی که آبیاری صحیحی ندارند رشد می کند. از نشانه های پوسیدگی طوقه انار می توان به تیره شدن تنه درخت، توقف رشد و حتی خشک‌شدن درخت اشاره کرد.
✅ کنترل بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه انار: بهترین اقدام پس از ضدعفونی محل فعالیت قارچ به وسیله خمیر بردو، آبیاری با زهکشی صحیح زمین است.
آنتراکنوز انار
یکی از بیماری های انار عارضه آنتراکنوز و ناشی از فعالیت قارچ های موجود در هوای مرطوب است. این دو بیماری از لحاظ علائم و خسارتی که به درخت وارد می کنند مشابهت زیادی دارند. بیماری آنتراکنوز با فعالیت قارچ Colletotrichum در سطح برگ و میوه انار شیوع می یابد. ایجاد لکه های سیاه روی برگ و میوه ها علاوه بر خسارت به سلامت میوه، سبب تضعیف درخت نیز می شود. تفاوت بیماری لکه برگی با آنتراکنوز در عامل بیماری و میزان تخریب میوه است.
✅ کنترل بیماری آنتراکنوز: استفاده از اسپری های مخصوصی چون مانکوزب در کاهش قارچ های لکه سیاه و حفظ سلامت درخت بسيار مؤثر است.
لکه برگی انار
قارچ ها و باکتری های متنوعی می توانند بر روی برگ های انار لکه ایجاد کنند. این لکه ها علاوه بر اینکه سطح فتوسنتزی برگ را کاهش می دهد ممکن است باعث ریزش آن ها نیز شود. علاوه بر این لکه برگی ها می توانند پس از مدتی بر روی میوه های در حال تشکیل مستقر شده و از بازار پسندی آنها نیز بکاهند. در برخی از مواقع این عوامل قارچی سبب ریزش میوه ها نیز می شوند. Dwiroopa punicae ، Pseudocercospora punicae و باکتری های سودوموناس از جمله عواملی هستند که می توانند لکه برگی را روی برگ های انار ایجاد کنند.
✅ کنترل لکه برگی انار: با استفاده از قارچ کش هایی نظیر کاپتان، مانکوزب و اکسی کلرور مس می توان از بروز این علائم بر روی درختان انار پیشگیری کند.
باکتریال بلیت
سوختگی باکتریایی انار یکی از بیماری های انار است که علاوه بر برگ درخت به میوه های آن نیز حمله می کند. عامل این بیماری باکتری xanthomonas است که سبب ایجاد لکه های سیاه روی میوه و برگ‌ها می شود. پیشرفت این بیماری به صورت ریزش برگ، ترکیدن میوه و حتی پوسیدگی درخت نمایان می شود.
✅ کنترل سوختگی باکتریایی انار: بهترین راهکار در برابر این بیماری، سم پاشی درخت توسط اسپری باکتری کش پیش از ایجاد بیماری است.
بیماری خاموش Black heart rot
نام دیگر این بیماری، پوسیدگی قلب سیاه انار است که نتیجه فعالیت آفات و بیماری انار به‌صورت نهانی است. بیماری قلب سیاه توسط قارچ آلتماریا در دانه های خوشمزه انار ایجاد می شود. این بیماری هیچ علائم ظاهری ندارد؛ اما درون میوه را سیاه و توخالی می کند. قارچ مذکور علاوه بر خسارت به کشاورزان، سبب خسارت خریداران می شود.
✅ کنترل پوسیدگی قلب سیاه انار: آهک پاشی درخت هنگام خواب زمستانی و استفاده از محلول ضدقارچ هنگام گل دهی در کنترل بیماری مؤثر واقع می شود.
ترشیدگی میوه انار
ترشیدگی میوه انار را می توان اثر آفات انار دانست. در واقع ترشیدگی بیش از حد میوه انار نشانه ورود آفات به گلوگاه میوه و تأثیر در ساختار آن است. قارچ های مؤثر در طعم انار حتی در انبارها هم فعالیت گسترده دارند.
✅ کنترل ترشیدگی میوه انار: پرتودهی، ضدعفونی و استفاده از اسپری های ضدقارچ سبب کاهش قارچ های مضر و حفظ سلامت میوه انباشته در انبار می شود.
لکه قارچی میوه
این بیماری قارچی با ایجاد لکه های سیاه کوچک روی برگ و میوه انار نمایان می شود. لکه های سیاه روی میوه انار به مرور زمان رشد کرده و کیفیت میوه را پایین می آورد.
✅ کنترل لکه قارچی میوه: جمع آوری میوه های آلوده و استفاده از سموم حاوی دیتان و گوگرد در کنترل این قارچ مؤثر است.
رایج ترین آفات
حساسیت درخت و میوه انار نسبت به شرایط محیطی، آفات و بیماری انار گسترده تر از آن چیزی هستند که می پنداریم. شناسایی و کنترل آفات انار سبب نجات باغ ها می شود. آفات رایج انار شامل موارد ذیل هستند:
شته انار
شایع ترین نوع آفات انار، شته انار با نام علمی Aphis Punicae است که سبب ریزش گل های انار، پیچیدگی برگ ها و همچنین تولید عسلک می شود. این آفت علاوه بر تخریب بافت برگ، گل و میوه انار سبب جذب قارچ های مضر می شود. بهترین شیوه مقابله با شته انار، استفاده از سم شته درخت انار، فراهم کردن زمینه رشد و فعالیت کفشدوزک شکاری و زنبور عسل تریکوگراما است.
کرم سفید ریشه انار
این کرم با نام علمی Polyphylla ollivieri، مخرب ترین آفت و بیماری انار محسوب می شود. علت این امر تغذیه کرم سفید از ریشه درخت انار است. عدم کنترل کرم سفید منجر به ضعیف شدن درخت و آسیب پذیری آن می گردد. استفاده از سموم لیندین و دیازینون در پای درختان به همراه فعالیت دشمنان طبیعی کرم سفید، بهترین راهکار مقابله با آن است.
کرم گلوگاه انار
مضرترین و شایع ترین آفات و بیماری انار، کرم گلوگاه با نام علمی Ectomyelois Ceratoniae است. این کرم دارای مراحل رشد مختلفی است و در هر محله توانایی رشد در گلوگاه میوه انار و تخریب بافت آن را دارد. استفاده از محلول های شیمیایی حاوی اوره و سولفات روی تا حدودی میزان این آفت را کاهش می دهد. روش های کنترلی طبیعی نیز مؤثر واقع می شوند.
سوسک گرده خوار
یکی از آفات و بیماری انار مورد توجه کشاورزان، سوسک گرده خوار است. این سوسک در دوران بلوغ خود با تغذیه از گرده، بساک و پرچم گل های انار از شکل گیری میوه انار جلوگیری می کند. راه های مقابله با این آفت، جمع آوری دستی و سم پاشی دیازینون و فنیتروتیون است.
سوسک سرشاخه خوار
رشد این سوسک با نام علمی coerulescens Osphranteria در سرشاخه های درخت انار سبب ایجاد منافذ در بافت شاخه و تخریب آن می شود. جلوگیری از رشد و عدم گل دهی مطلوب درخت از خسارات این سوسک است. هرس کردن به موقع شاخه ها و استفاده از تله های فرمون سبب کاهش چشمگیر لارو و سوسک بالغ می شود.
شاپرک سیب کاذب
آفت سیب کاذب با نام علمی Thaumatotibia leucotreta یکی از آفات و بیماری های درخت انار با سطح خسارت بالا است. این پروانه با تخم گذاری روی میوه و گل های انار زمینه ورود لاروها به درون میوه و تخریب آن را فراهم می کند. جمع آوری میوه های آلوده حاوی نقاط سیاه و سم پاشی محلول حاوی سیپرمترین از رشد این آفت پیشگیری می کند.
شپشک آرد آلود
این حشره با نام علمی Mealybugs جزء شایع ترین آفات درخت انار محسوب می شود. آفت مذکور به منظور مراقبت از خود لایه ای سفید رنگ به دور خود تولید می کند. این آفت شیره شاخه ها و برگ های جوان را مکیده و رشد آنها را مختل می کند. استفاده از سموم حشره کش در کنترل جمعیت آن ها مؤثر واقع می شود.
شپشک سپردار
این حشره ریز جثه یکی از آفات انار است که از شیره ساقه و شاخه درخت انار تغذیه می کند. عدم کنترل شپشک، سبب حمله به میوه و در موارد شدیدتر از بین رفتن درخت می شود. استفاده از حشره کش ها در فصول مخصوص، شپشک های مضر را حذف می کند.
آفات و بیماری های کم خطر انار
آفات و بیماری انار بنا به میزان خسارت در دو نوع کم خطر و پرخطر دسته بندی می شوند. آفات و بیماری های کم خطر شامل موارد ذیل هستند:
موریانه
موریانه از حشرات موذی چوب خوار است که با تغذیه از چوب و پوست درخت انار سبب تضعیف آن می شود. این آفات انار در گذر زمان موجب پوسیدگی و ضعف تنه درخت می شوند. بهره گیری از سموم حشره کشی مانند کارباریل موجب از بین رفتن موریانه می شود.
تریپس
این حشرات کوچک با نام علمی Trips tabaci با مکیدن شیره درخت انار از طریق شکوفه ها و برگ ها، رشد و باروری آنها را تحت تأثیر قرار می دهند. این حشره در واقع موجب زرد و ضعیف شدن برگ ها و گل های درخت می شود. بهره گیری از سم سایپرمترین در کنترل تریپس بسیار مؤثر است.
شپشه
این حشرات در انواع مختلفی وجود دارند. شپشه ها با حمله به قسمت های لطیف سرشاخه های درخت انار موجب آسیب، تضعیف و عدم باروری درخت می شوند. استفاده سموم حشره کش قوی چون سایپرمترین آنها را از بین می برد.
کنه تارعنکبوتی
کنه تار عنکبوتی یا تارتن با تغذیه از برگ های درخت انار موجب از بین رفتن آنها می شود. ایجاد لکه های زرد و قهوه ای روی برگ ها نشانه ابتلای انار به این حشره از انواع آفات و بیماری انار است. کاهش علف های هرز اطراف درختان انار و شستشوی درخت با آب حاوی شوینده مناسب در کنترل این حشره مؤثر است.
مگس سفید
در حال حاضر، مگس سفید انار به عنوان آفت اقتصادی در باغ های انار شناخته نمی شود. این آفت به دلیل دشمنان طبیعی خود، شامل پارازیتوئیدها، پرازیتوئیدها و سایر حشرات که با مگس سفید انار در رابطه با شکار و صید قرار دارند، تحت کنترل قرار می گیرد. لذا، نیازی به مبارزه با این آفت وجود ندارد و بهتر است به دشمنان طبیعی آن اجازه داده شود تا کنترل و تعادل زیستی را حفظ کنند.
پیشنهاد اگری راز
تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه کشاورزی به شما پیشنهاد می کند که قبل از کشت انار علاوه بر اقدامات بهداشتی و ..که بالا پیشنهاد کردیم، برنامه تغذیه اصولی مناسبی را داشته باشید تا گیاهان مقاومی در برابر بیماری، آفات و تنش داشته باشید.
برای مشاهده برنامه غذایی عمومی انار روی عکس کلیک کنید.
سؤالات رایج درمورد آفات و بیماری انار
- خسارت یخبندان به انار چیست؟ درخت انار از درختان مقاوم به سرما و یخبندان است؛ اما در برابر دماهای ریز ۱۰- درجه مقاومت چندانی ندارد. سرما و یخبندان بیش از حد علاوه بر ضربه به ریشه انار، کیفیت محصول دهی سال آینده را نیز کاهش می دهد. یخبندان در موارد شدید به خشکی درخت منجر می شود.
- علت ترکیدگی میوه انار روی درخت چیست؟ ترکیدگی میوه انار معمولا به دلیل ابتلا به آفات و بیماری انار نیست. علت این پدیده، اختلاف دمای شب و روز در ماه های آخر رشد انار است. وزش بادهای گرم و خشک و کم آبی نیز در این اتفاق مؤثر هستند.
- علت سفید شدن دانه انار چیست؟ دانه سفید شدن انار به عوامل متعددی چون کمبود مواد مغذی خاک، کهولت سن درخت انار، کم آبی، سرمای شدید، تأخیر در برداشت و کوددهی نامناسب درخت بستگی دارد.
- علت تغییر رنگ پوست میوه انار چیست؟ تغییر رنگ میوه انار به عللی چون فعالیت قارچ ها، آفتاب سوختگی و سرمازدگی مربوط است.
- علت ریزش گل انار چیست؟ ریزش گل انار گاهی طبیعی و بیشتر اوقات غیرطبیعی است. ریزش گل انار هنگام باروری درخت امری طبیعی است. سایر علل ریزش غیرطبیعی درخت انار شامل کم آبی یا پرآبی درخت و ابتلای درخت به آفات و بیماریهای انار هستند.
- علت شکل گیری گل انار چیست؟ شکل گیری و بارور شدن گل های انار به‌صورت خود بارور روی می دهد. در واقع گرده افشانی گل های نر انار سبب شکل گیری گل و میوه انار می گردد.
- رول و پیچیدگی برگ انار چرا رخ می‌دهد؟ پیچیدگی برگ درختان انار از عارضه های تحت تأثیر فعالیت آفاتی چون شته، مگس سفید و شپشک آرد آلود است.
- آفتاب سوختگی انار چه عارضه‌ای است؟ این عارضه همان گونه که از نامش پیداست بر اثر تابش مستقیم و سوزان امواج خورشید به سطح میوه رخ می دهد.
نتیجه گیری
محبوبیت و خواص بی نظیر میوه انار، کشاورزان را به کشت گسترده درخت انار ترغیب می کند. مراقبت از این درختان بدون دانش و آگاهی درمورد آفات و بیماری انار امری دشوار است. شناسایی آفات و بکارگیری روش های کنترلی علمی در زمینه برداشت میوه های مطلوب را به طور چشم گیری افزایش می دهد. برای مشاوره رایگان در زمینه بیماری های درخت انار، می توانید با کارشناسان فنی اگری راز در تماس باشید.
منابع
- Diseases of Pomegranate (Punica granatum) in Florida
- Pomegranate
- Problems Of Pomegranates: Learn About Diseases In Pomegranate
