سم قارچکش نوعی ماده شیمیایی است که بیماری های ناشی از قارچ ها در گیاهان را درمان کرده و از بروز آنها نیر پیشگیری می کند. سموم قارچکش در فرآیندهای بیوشیمیایی قارچ ها مداخله کرده و باعث توقف رشد و تکثیر آنها می شوند. استفاده از قارچکش ها در کشاورزی باعث کاهش خسارت های ناشی از بیماری های قارچی و بهبود عملکرد محصولات می شود. مهم ترین موضوع درباره استفاده از سموم قارچکش انتخاب سم مناسب و مصرف صحیح آن است. استفاده نادرست و بیش از حد از سموم قارچکش می تواند ضمن افزایش مقاومت قارچ ها در برابر سموم، باعث آلودگی محیط زیست و آسیب رسیدن به گونه های غیر هدف شود. در این مقاله از اگری راز قصد داریم که ضمن معرفی انواع قارچکش، قارچکش های مناسب هر گونه گیاهی را معرفی کرده و میزان مصرف آنها را بررسی کنیم.

سم قارچ کش چیست؟

سم قارچ کش مجموعه ای از ترکیبات شیمیایی است که برای پیشگیری، کنترل و درمان بیماری های قارچی در گیاهان استفاده می شود. قارچ ها از مهمترین عوامل بیماری زا در گونه های گیاهی هستند که می توانند باعث آسیب به گیاهان و محصولات کشاورزی شده و کمیت و کیفیت محصولات آنها را کاهش دهند. از نخستین علائم ابتلای گیاهان به قارچ می توان به پژمردگی و تغییر رنگ برگ ها و پوسیدگی ریشه اشاره کرد. در صورت عدم کنترل بیماری های قارچی، آنها می توانند باعث نابودی کامل گیاه شوند.

انواع سم قارچکش

سموم قارچ کش در دو دسته کلی سموم سیستمیک و سموم غیر سیستمیک (تماسی) طبقه بندی می شوند.

قارچ کش سیستمیک

 قارچ کش های سیستمیک توسط یکی از اجزای گیاه مانند برگ، ساقه و ریشه جذب گیاه شده و از طریق آوندها و همانند جریان خون در تمام قسمت های گیاه پخش می شوند. قارچ کش های سیستمیک با داشتن اثر طولانی مدت، از درون خود گیاه با قارچ ها مبارزه می کنند. این مزیت باعث می شود که مبارزه با قارچ ها در تمام نقاط گیاه انجام گیرد و بیماری های داخلی گیاه نیز درمان شود. از قارچ کش های سیستمیک می توان برای پیشگیری از بیماری های قارچی نیز استفاده کرد. از این نوع قارچ کش به طور معمول برای درمان بیماری هایی مانند لکه برگی، سفیدک پودری، کپک خاکستری و …می توان استفاده کرد.

قارچ کش غیر سیستمیک

قارچ کش های غیر سیستمیک روی سطح گیاه یا خاک اعمال می شوند و باید به صورت مستقیم با قارچ ها در تماس باشند. این نوع قارچ کش دارای ترکیبات شیمیایی است که به صورت مستقیم بر روی میکروارگانیسم های بیماری زا تاثیر می گذارد. قارچ کش غیرسیستمیک با نفوذ به غشای سلولی قارچ ها از سنتز ترکیبات ضروری مانند ارگوسترول جلوگیری کرده و باعث مرگ سلولی می شود. این قارچ کش همچنین با ایجاد اختلال در فرآیندهای متابولیکی قارچ ها مانند مهار سنتز پروتئین یا اسیدهای نوکلوئیک، از جوانه زنی و رشد میسیلوم ها جلوگیری می کنند. این نوع قارچ کش دارای اثر سریعی است و به طور معمول برای پوسیدگی ریشه، پوسیدگی میوه و بیماری های برگی مانند سفیدک پودری و زنگ گیاهی استفاده می شود.

علت رویش قارچ در گیاهان

عوامل مختلفی می تواند باعث ایجاد قارچ در گیاهان شود. آب و هوای گرم و مرطوب، به ویژه در فصل های بارانی سال، محیط مناسبی را برای رشد و تکثیر قارچ ها فراهم می کنند. گیاهانی که در شرایط کم نور رشد می کنند نیز بیشتر مستعد ابتلا به بیماری های قارچی هستند. نور کم می تواند باعث ضعف سیستم ایمنی گیاهان شود. برخی از آفات گیاهان نیز به عنوان ناقلین بیماری های قارچی عمل می کنند. این آفات با تغذیه از گیاهان باعث انتقال قارچ ها می شوند. قارچ ها از طریق اسپورها تکثیر می شوند.  این اسپورها می توانند از طریق آب، باید یا تماس با گیاهان دیگر انتقال یابند. وقتی اسپورها به گیاه دیگری می رسند و شرایط محیطی رشد برای آنها فراهم است، جوانه زده و به گیاه حمله می کنند.

هر چقدر گیاه سیستم ایمنی ضعیف تری داشته باشد و بیشتر تحت استرس های محیطی (مانند خشکی، گرما یا سرما) قرار داشته باشد، در برابر بیماری های قارچی آسیب پذیرتر است. فاصله کشت نامناسب نیز از دیگر عوامل رویش قارچ در گیاهان است. کاشت گیاهان نزدیک به هم، محیطی مرطوب با شرایط تهویه ناکافی را فراهم می کند که محیطی ایده آل برای رشد گیاهان است. خاک کشاورزی که به صورت مکرر به بیماری قارچی آلوده شده باشد نیز می تواند منبعی برای گسترش قارچ ها باشد.

بهترین زمان سمپاشی قارچ کش

سمپاشی قارچ کش یکی از مراحل کلیدی در مدیریت بیماری های قارچی است. بهترین زمان برای سمپاشی قارچ کش بر اساس مراحل رشد گیاه، شرایط جوی و محیطی و نوع و شدت بیماری مشخص می شود. با توجه به اینکه قارچ ها در شرایط رطوبت بالا رشد می کنند، بهترین زمان برای سمپاشی قارچ کش قبل از بارندگی یا در زمان هایی است که رطوبت هوا بالاست. بهتر است سمپاشی قارچکش در روزهای آفتابی (صبح قبل از طلوع و پس از غروب آفتاب) و دماهای معتدل انجام شود. پس از ابتلای  گیاهان به بیماری های قارچی نیز، بهترین زمان سمپاشی بر اساس نوع بیماری مشخص می شود.

گاهی  اوقات برای درمان موثر بیماری قارچی، نیاز به تکرار سمپاشی در بازه های زمانی مشخص وجود دارد. برای گرفتن بهترین نتیجه از سمپاشی قارچکش، بهتر است با کارشناسان فنی اگری راز در تماس باشید تا به صورت رایگان از مشاوره های تخصصی آنها استفاده کنید.

بهترین قارچکش برای پوسیدگی ریشه

پوسیدگی ریشه از بیماری های مهم گیاهان است که به طور معمول منشا آن قارچ های خاک زی هستند. مهم ترین نکته در مبارزه با پوسیدگی ریشه، تشخیص به موقع و زمان بندی مناسب برای درمان پوسیدگی ریشه است. در مراحل اولیه پوسیدگی ریشه می توان از قارچ کش های بر پایه مس مانند قارچ کش اکسی کلرور مس استفاده کرد. می توان از سم قارچ کش متالاکسیل، تیوفانات متیل، پروپیکونازول و الیت نیز به عنوان قویترین قارچکش برای پوسیدگی ریشه نام برد. برای درمان بیماری پوسیدگی ریشه توصیه می شود که قارچ کش ها از طریق آبیاری به صورت یکنواخت در سطح خاک پخش شوند. با توجه به میزان آلودگی ممکن است نیاز به تکرار سمپاشی در بازه های زمانی مشخص داشته باشید.

چگونه از سم قارچ کش برای گیاهان آپارتمانی استفاده کنیم؟

قبل از استفاده از سم قارچکش برای گیاهان آپارتمانی باید بیماری قارچی را به صورت صحیح تشخیص دهید. برای این کار علائمی مانند زردی برگ ها، لکه های قهوه ای، پوسیدگی ریشه یا ساقه و دیگر علائم غیر طبیعی را به صورت دقیق مشاهده کنید. شما می توانید تصاویر گیاه خود را به شماره 09108622010 ارسال کنید تا کارشناسان فنی اگری راز نوع بیماری را تشخیص داده و قارچکش مناسب را به شما معرفی کنند. با توجه به ظاهری یا داخلی بودن بیماری قارچی و شدت آن قارچکش موثر انتخاب می شود. به طور مثال قارچکش کاربندازیم یکی از قارچکش های موثر برای بیماری های قارچی گیاهان آپارتمانی است.

به طور معمول برای هر قارچکش، نسبت ترکیبی مشخصی وجود دارد که باید به صورت دقیق رعایت شود. برای سمپاشی سم قارچ کش از اسپری استفاده نمایید و سعی کنید محلول سم را به صورت یکنواخت بر روی تمام قسمت های گیاه و زیر برگ ها استفاده نمایید. سعی کنید در ساعات خنک روز سمپاشی را انجام دهید تا سم سریعا از روی گیاه  تبخیر نشود و تابش آفتاب باعث سم سوزی نگردد. اگر در دستور العمل سم، مصرف به صورت آبیاری توصیه شده باشد نیز حتما نسبت های ترکیبی را رعایت کنید. دقت داشته باشید که مکانی که در آن سمپاشی را انجام می دهید، از تهویه مناسبی برخوردار باشد.

بهترین سم قارچ کش انگور

بیماری های قارچی انگور به طور معمول شامل موارد زیر هستند:

• پوسیدگی خاکستری (این بیماری باعث فساد میوه ها می شود)
• سفیدک پودری (ایجاد لکه های پودری سفید بر روی برگ ها و میوه ها)
• پوسیدگی سیاه (تاثیر بر روی دانه ها و خوشه ها)
• زنگ انگور ( زنگ زدگی بر روی برگ ها میتواند باعث کاهش عملکرد محصول شود)
• سفیدک داخلی ( سفیدک داخلی باعث آسیب به برگ ها و خوشه ها می شود و کمیت و کیفیت محصول را کاهش می دهد.)

بهترین سم قارچ کش انگور برای درمان پوسیدگی خاکستری و سفیدک پودری، قارچ کش سیستمیک تیوفانات متیل می باشد. این قارچ کش باید در ابتدای بیماری انگور استفاده شود و معمولا پس از بارش باران نیز باید مجددا تکرار شود. قارچ کش فندازول نیز برای درمان سفیدک پودری و پوسیدگی خاکستری انگور مورد استفاده قرار می گیرد. این قارچکش سیستمیک نیز از سنتز ترکیبات ضروری در قارچ ها جلوگیری می کند. برای کنترل پوسیدگی  خاکستری و زنگ انگور می توان از قارچکش کپتان استفاده کرد. این قارچکش تماسی باید به صورت یکنواخت بر روی تمامی قسمت های گیاه اسپری شود تا با ایجاد یک لایه حفاظتی بر روی سطح گیاه مانع از ورود قارچ ها شود.

قویترین سم قارچ کش گندم

مزارع گندم به طور معمول تحت تاثیر بیماری های قارچی زیر قرار می گیرند:

• زنگ گندم: این بیماری قارچی می تواندباعث کاهش شدید عملکرد گندم شود.
• سفیدک پودری: این بیماری با ایجاد لکه های سفید بر روی برگ ها، باعث زردی و ریزش آنها می شود.
• پوسیدگی ریشه: پوسیدگی ریشه نیز در رطوبت بالا و خاک های نامناسب شایع است.
• سفیدک داخلی: باعث کاهش رشد گیاه و نشکیل خوشه های کوچکتر می شود و کیفیت دانه ها را کاهش می دهد.
• سیاهک گندم: در اینحالت قارچ به خوشه ها حمله می کند و دانه های گندم را به توده ای از اسپورهای سیاه تبدیل می کند. این اسپورها در زمان برداشت به اطراف پراکنده می شوند.

قارچ کش مانکوزب یکی از بهترین قارچکش ها برای کنترل بیماری های قارچی گندم است. قارچکش مانکوزب با ایجاد یک لایه حفاظتی بر روی سطح گیاه، مانع از ورود اسپورهای قارچی به بافت های گیاهی می شود. مانکوزب با ایجاد اختلال در فرآیندهای متابولیکی قارچ ها، به ویژه تنفس میتوکندر، اثر خود را نشان می دهد. قارچ کش مانکوزب بیشتر بر روی زنگ گندم و سفیدک پودری گندم موثر است. بهتر است از قارچکش مانکوزب در اوایل فصل رشد گندم و قبل از بروز علائم بیماری قارچی استفاده شود.

قویترین قارچ کش مرکبات

بیماری های قارچی شایع در مرکبات شامل موارد زیر هستند:

• پوسیدگی خاکستری: این بیماری می تواند میوه ها را در زمان برداشت و پس از آن تحت تاثیر قرار دهد.
• آلترناریا: آلترناریا یا کپک سیاه می تواند با لکه های کوچک و قهوه ای روی برگ های گیاه ظاهر شود. پس از پیشرفت بیماری این لکه ها روی میوه ها نیز ظاهر شده و ضمن آسیب به بافت میوه، آنها را غیر قابل فروش می کند.
• پوسیدگی ریشه: این بیماری می تواند در شرایط مرطوب باعث آسیب به ریشه ها و زوال درخت شود.
• سفیدک پودری: سفیدک پودری باعث ایجاد لکه های سفید بر روی برگ ها و میوه ها می شود.
• زنگ مرکبات: این بیماری باعث زنگ زدگی برگ ها و کاهش کیفیت میوه ها می شود.

قارچ کش سیستمیک پروپیکونازول با مهار آنزیم 14α- دمتیلاز، در فرآیند سنتز ارگوسترول در غشای سلولی قارچ ‌ها، عمل می ‌کند. ارگوسترول یک جزء کلیدی در غشای سلولی قارچ‌ هاست و مهار آن منجر به اختلال در رشد و توسعه قارچ‌ ها می‌ شود. به طور معمول از سم قارچکش پروپیکونازول به صورت سمپاشی بر روی سطح برگ ها و میوه ها استفاده می شود؛ اما در برخی موارد پروپیکونازول می تواند به عنوان یک درمان خاکی برای کنترل پوسیدگی ریشه استفاده شود.

قویترین سم قارچکش بادمجان

بیماری های قارچی زیر می تواند بادمجان را تحت تاثیر قرار دهد:

• پوسیدگی سیاه: این بیماری باعث ایجاد لکه های سیاه و پوسیدگی بر روی برگ ها و میوه ها می شود.
• پوسیدگی نرم: این بیماری می تواند در شرایط مرطوب به میوه ها آسیب بزند و باعث فساد آنها شود.
• سفیدک پودری: سفیدک پودری به صورت لکه های سفید رنگ بر روی گیاه ظاهر می شود.
• بیماری های ریشه ای: این بیماری می تواند ضمن آسیب به ریشه گیاه، باعث زوال گیاه شود.
• بوته میری: این بیماری قارچی با زرد شدن و پژمردگی برگ ها شروع شده و در نهایت باعث خشک شدن کامل گیاه می شود.

قارچ کش سیستمیک تیوفانات متیل می تواند از طریق مهار فرآیندهای متابولیکی، از رشد و تکثیر قارچ ها جلوگیری کند. این سم قاچکش بیشتر در کنترل پوسیدگی سیاه و سفیدک پودری بادمجان موثر است. قارچ کش سیستمیک و تماسی الیت نیز در کنترل و درمان بیماری های قارچی بادمجان موثر است. این قارچ ‌کش با تأثیر بر فرآیندهای متابولیکی قارچ‌ ها، به ‌ویژه با اختلال در تنفس و رشد آن‌ها، به کنترل بیماری‌ ها کمک می ‌کند. همچنین، برخی از ترکیبات موجود در الیت می ‌توانند به ‌عنوان محرک‌ های ایمنی در گیاه عمل کنند و مقاومت طبیعی گیاه را افزایش دهند.

قویترین قارچ کش برای خیار

بیماری های شایع قارچی خیار شامل موارد زیر هستند:

• سفیدک داخلی خیار
• موزاییک:
• سفیدک پودری خیار
• پوسیدگی سیاه خیار
• کپک خاکستری خیار

یکی از قارچکش های موثر در مهار بیماری های قارچی خیار مانکوزب است. مانکوزب با تأثیر بر روی غشای میتوکندری، فرایند تنفس و تولید انرژی در قارچ‌ ها را مختل می ‌کند. این اختلال منجر به کاهش تولید ATP  و در نتیجه کاهش قدرت تکثیر و رشد قارچ‌ ها می ‌شود. ارگوسترول یکی از اجزای کلیدی غشای سلولی قارچ ‌هاست. مانکوزب با مهار آنزیم‌ های مرتبط با سنتز ارگوسترول، که برای ساخت و نگهداری غشای سلولی ضروری است، باعث ایجاد آسیب به ساختار سلولی قارچ‌ ها می ‌شود. این آسیب به مرگ و از بین رفتن آن‌ها منجر می ‌شود.

مانکوزب می ‌تواند به‌ عنوان یک محرک ایمنی در گیاه عمل کند. با تحریک مکانیزم ‌های دفاعی گیاه، مانند تولید متابولیت ‌های ثانویه، مقاومت طبیعی گیاه را در برابر بیماری ‌ها افزایش می ‌دهد. این امر به ‌ویژه در شرایطی که گیاه تحت استرس‌ های زیستی است، اهمیت دارد.

جمع بندی

سم‌ های قارچ ‌کش به ‌عنوان ابزارهای کلیدی در مدیریت بیماری‌ های قارچی در کشاورزی، نقش حیاتی در حفظ سلامت گیاهان و افزایش محصولات کشاورزی دارند. این ترکیبات با اعمال تأثیرات مختلف بر روی قارچ‌ ها، از جمله مهار رشد، اختلال در متابولیسم و تحریک سیستم ایمنی گیاه، به کنترل بیماری ‌های شایع کمک می ‌کنند. استفاده مؤثر از سم‌ های قارچ‌ کش نیازمند آگاهی از ویژگی‌ های خاص هر ترکیب، زمان‌ بندی مناسب و روش‌ های کاربردی است. با توجه به تهدیدات ناشی از بیماری‌ های قارچی و تغییرات اقلیمی، انتخاب سم‌ های مناسب و رعایت اصول ایمنی و محیط‌ زیستی از اهمیت ویژه‌ ای برخوردار است. همچنین، چرخش و تنوع در استفاده از قارچ‌ کش ‌ها می ‌تواند به جلوگیری از بروز مقاومت در قارچ‌ ها کمک کند.