بادمجان گیاهی به ارتفاع 40 تا 150 سانتی متر با برگهای بزرگ زبز و دندانه دار است و گلهای آن به رنگ سفید تا بنفش می باشد. میوه بادمجان معمولا استوانه ای و لامپی شکل است که بافتی سفید دارد؛ اما با برش دادن بافت آن به سرعت قهوه ای می شود. بادمجان نسبت به سایر محصولات گلخانه ای نسبت به بیماری مقاوم تر است؛ اما با این وجود بسیاری از بیماری ها می توانند به این گیاه آسیب بزنند. در این مقاله به توضیح برخی از آفات و بیماری های بادمجان می پردازیم و به راه کنترل آنها اشاره می کنیم. برنامه کوددهی بادمجان را نیز می توانید در این لینک به صورت کامل مشاهده نمایید.

بیماری پژمردگی ورتیسلیومی بادمجان

عامل بیماری V. albo-atrin Verticillium dahliae می باشد. علائم بیماری روی گیاهچه دیده نمی شود. آلودگی خیلی کند پیشرفت می یابد و با پیشرفت بیماری بوته ها در طی روز پژمرده می شود و دچار کوتولگی و کلروز می شوند. پژمردگی معمولا سیستمیک نیست و قسمت هایی از گیاه همچنان شاداب و سرحال هستند. در نهایت ممکن است پژمردگی دایم و مرگ بوته اتفاق بیفتد. برش عرضی ساقه نشان می دهد که تغییر رنگ آوندها به قهوه ای تیره صورت گرفته است. میوه ها نیز کوچک و بدشکل با تغییر رنگ بافت داخلی هستند. بیماری در خاک و بقایای گیاهی به مدت چند سال باقی می ماند. بهترین رشد بیماری در دمای ۲۱ تا ۲۵ درجه سلسیوس اتفاق می افتد.
✅کنترل: ضدعفونی کردن خاک، پیوند روی پایه مقاوم، مبارزه شیمیایی

بوته میری

بوته‌ میری یک بیماری قارچی است که به بذرهای در حال جوانه‌ زنی حمله می‌ کند و باعث خسارت‌ هایی در ساقه می‌ شود و نشاها را به زمین فرو می‌ برد. برای مقابله با این بیماری، می‌ توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

1. استفاده از واریته‌ های مقاوم: برخی از واریته‌ها و هیبریدهای مقاوم به بوته‌ میری وجود دارند. انتخاب این گیاهان می‌ تواند در کاهش خطر ابتلا به بیماری و کاهش خسارت‌ های آن مؤثر باشد.
2. تیمار بذور با باویستین: باویستین یک قارچ آنتاگونیست است که می‌ تواند در کنترل بوته‌ میری مؤثر باشد. برای تیمار بذرها، از باویستین با غلظت 0.1 درصد استفاده کنید. این عمل باعث کاهش غلظت قارچ بوته‌ میری در ریشه‌ ها و ساقه‌ های رشد کننده می‌ شود.
3. استریلیزه کردن خاک: بوته‌ میری می‌ تواند در خاک زندگی کند و به طور مستقیم بر روی بذرها تاثیر بگذارد. بنابراین، استریلیزه کردن خاک می‌ تواند به کنترل بیماری کمک کند. می‌ توانید از روش‌ های مختلفی مانند استفاده از حرارت، مصرف فنول یا استفاده از مواد ضدعفونی کننده خاک استفاده نمایید.
4. تناوب مطلوب: تناوب مطلوب محصولات می‌ تواند به کاهش شدت بوته‌ میری کمک کند. این بدان معناست که باید گیاهان مستعمره را با گیاهان دیگری که به بوته‌ میری حساس نیستند یا از خانواده‌ های مختلف باشند، جایگزین کنید. این کار باعث کاهش غلظت بوته‌ میری در خاک می‌ شود و بیماری را کنترل می‌ کند.

مهم است برای مقابله با بوته‌ میری از روش‌ های مختلف استفاده کنید و آن‌ها را ترکیب نمایید تا بهترین نتیجه را به دست آورید. همچنین، اگر شما در یک منطقه خاص کشاورزی فعالیت می‌ کنید، ممکن است مشاوره از متخصصان محلی درباره روش‌ های مقابله با بوته‌ میری مؤثرتر باشد.

کپک سفید

عامل بیماری Sclerotinia sclerotiorum می باشد. اولین علایم بیماری، زخم های آبسوخته سبز تیره است که روی شاخساره، ساقه و میوه ایجاد می گردند. زخم های ساقه اغلب به ایجاد شانکر دور تا دور ساقه در سطح خاک منجر می شود و در نهایت باعث پژمردگی و مرگ بوته می شود. آلودگی دمبرگ و جوانه ها به سرعت به سمت پایین بوته گسترش می یابد. میوه ها نیز از طریق تماس مستقیم با خاک یا آلودگی دم میوه سریع آلوده می شوند و به یک توده آبکی تبدیل می گردند. در مرال پیشرفته، توده های مسیلیومی سفید رنگ روی بافت رشد می کنند و روی سطح آنها سختینه ها تشکیل می شوند. سختینه ها همچنین در داخل ساقه و حفره های میوه ایجاد می شوند و پس از مدتی سیاه و سخت می گردند.
✅ کنترل: کشت در خاک های با زهکشی مناسب، افزایش فاصله بین ردیف های کاشت و انجام آبیاری های
عمیق در اول صبح توصیه می شود. دقت کنید که کودهای حیوانی و مالچ های گیاهی نباید از مزارع و مناطق آلوده تهیه شوند. ضدعفونی خاک می تواند منجر به کاهش زاد مایه قارچ شود.

ساق سیاه

عامل بیماری Phytophthora capsici و خاک زی است و به ریشه، طوقه و ساقه حمله می کند. برگ های بوته آلوده به طور ناگهانی پژمرده و بوته در حالی که برگ سبز دارد خشک می شود.
✅ کنترل: ضدعفونی بذر، تهویه مناسب، مدیریت آبیاری، آفتاب دهی، قارچ کش

پژمردگی فوزاریومی

قارچ از راه ریشه های جوان وارد گیاه می شود و از طریق آوندها به سایر اندام های گیاه گسترش می یابد. آوندها مسدود و پلاسیده می شوند، در نتیجه حمل آب به برگ ها متوقف می شود و بوته شروع به پژمردگی می کند. در آلودگی ورتی سلیومی پژمردگی ۷ شکل روی برگ ها مشاهده می شود. علایم هر دو قارچ خیلی شبیه هم است و تشخیص با نمونه برداری از بافت گیاه و کشت نمونه ها امکان پذیر است.

✅ کنترل: ضدعفونی خاک، استفاده از بذر سالم، استفاده از ارقام مقاوم

سفیدک پودری

علایم به صورت نواحی پودری سفید گرد و نامنظم در سطح رویی و زیرین برگ نمایان می شود. این نواحی گسترش می یابند و کل سطح برگ، دمبرگ و ساقه را می پوشانند. ابتدا برگ های مسن و سپس برگهای جوان علایم را نشان می دهند. برگ های آلوده در نهایت زرد و نكروزه می شوند. در گونه دوم علایم شبیه فلفل و به صورت لکه های کلروزه در سطح برگ و پوشش پودری سفید در سطح زیرین برگ است.

✅ کنترل: استفاده از بذر سالم، استفاده از ارقام مقاوم، سموم قارچ کش

بلایت ناشی از فوموپسیس

عامل بیماری Phomopsis vexans می باشد. قارچ عامل بیماری سریع به گیاهچه ها حمله می کند و زخم های قهوه ای تیره و بالاتر از سطح خاک ایجاد می کند که در نهایت به مرگ منجر می شود.

✅ کنترل: بذر باکیفیت و سالم، حذف بقایای آلوده، قارچکش، مالچ پاشی سطح خاک

لکه برگی سرکوسپورایی

عامل Cercospora melongenae می باشد. این بیماری به اسم بیماری چشم قورباغه ای معروف است. علایم ابتدا در برگ مسن و لکه های کوچک کلروز شده به وجود می آید و با پیشرفت بیماری دوایر متحدالمرکز ایجاد می شود. این بیماری بر روی میوه علایمی ایجاد نمی کند.

✅ کنترل: کاشت نشای سالم، از بین بردن علف هرز، سموم قارچ کش به صورت محلول پاشی

آنتراکنوز

عامل بیماری Colletotrichum spp می باشد. اولین علایم به صورت لکه گرد و زاویه دار ایجاد می شود. بیماری در شرایط مرطوب و نسبتا خنک شدید تر است.

✅ کنترل: کاشت بذر سالم، حذف و معدوم نمودن بقایای گیاهی، قارچ کش

بیماری های باکتریایی بادمجان

این بیماری ها خسارت چندانی ایجاد نمی کند و فقط ممکن است در شرایط پس از برداشت موجب لهیدگی میوه و ایجاد خسارت شود.

بیماری های ویروسی بادمجان

ویروس کوتولگی پیسه ای بادنجان

علایم آلودگی باعث بدشکلی، زردی خفیف و لکه دار شدن میوه و کوتولگی بوته می شود.

✅ کنترل: کاشت نشای سالم، مبارزه با حشرات ناقل، حذف بوته آلوده

آفات مهم بادمجان

آفات بسیار متعددی به بادمجان حمله و خسارت وارد می کند؛ اما خسارت ها بسیار جدی نیست و تعداد کمی از آنها باعث خسارت شدید به گیاه می شوند که در ادامه تعدادی از آنها را برای شما توضیح خواهیم داد.

کنه تار تن دو لکه ای

کنه تار تن دو لکه ای متعلق به خانواده Tetranychidae می باشد و چندین گونه از Tetranychus به تعداد خیلی وسیعی از گیاهان خسارت وارد می کند که مهم ترین آنها  Tetranychus urticae است. رنگ این کنه ها زرد رنگ و در آب و هوای خنک نارنجی رنگ است. این کنه ها دارای تحرک هستند؛ اما خیلی سریع حرکت نمی کنند. خسارت وارده به گیاه توسط لاروها، پوره ها و افراد بالغ با سوراخ کردن بافت گیاه و مکیدن شیره گیاهی صورت می گیرد. کنه های تار تن با استفاده از قطعات دهانی استایلت مانند خود از سلول های سطح زیرین برگ تغذیه نموده و به بافت اسفنجی مزوفیل، پارانشیم نردبانی و کلروپلاست ها خسارت وارد می کنند. بنابراین، میزان کلروفیل و توانایی گیاه برای فتوسنتز کاهش خواهد یافت.

این کنه به دلیل حساسیت زیاد به نور خورشید، در سطح زیرین برگ ها فعالیت دارد. برگ های آسیب دیده دارای ظاهری نقطه دار، همراه با لکه های نقره ای و خاکستری مایل به زرد هستند. ممکن است برگ های با آلودگی شدیدتر، برنزه و قهوه ای شوند و خزان یابند. این کنه ها شبکه نامنظمی از تارها را ایجاد نموده که از این طريق بين بوته ها به ویژه بوته های مجاور هم و برگ های در تماس با یکدیگر حرکت می کنند. در شمعدانی تغذیه کنه ها منجر به بروز یک بافت چوب پنبه ای خرمایی رنگ در سطح زیرین برگ ها می شود.

✅ کنترل: ساده ترین راه برای توقف آلودگی در گلخانه، آبپاشی و غبارپاشی گیاهان حساس دو بار در روز است. حتما علف های هرز را جمع آوری و معدوم نمایید. استفاده از سموم کشاورزی نیز موثر است.

پروانه میوه خوار بادمجان

 اسم علمی پروانه میوه خوار بادمجان (Leucinodes orbonalis) می باشد و رنگ حشره بالغ سفید به همراه نقاط صورتی و آبی است. تخم این حشره به رنگ سفید کرم است که به صورت تکی یا گروهی در پشت برگ گیاه دیده می شود. لارو این حشره باعث ایجاد تونل شده و به شاخه، گل های گیاه و میوه ها حمله می کند. این پروانه با حمله به گیاه باعث تضعیف توان گیاه و در نتیجه ایجاد میوه غیر قابل مصرف می شود.

✅ کنترل: زمانی که لاروهای سن یک روی ساقه هستند، می توانید اقدام به سمپاشی کنید.

شته های سیب زمینی

اين شته ها دارای ميزبان های زیاد مانند بادمجان، گوجه، فلفل و …. می باشد و به صورت تعداد انبوه روی شاخه ها و اندام رویشی زندگی می کنند و به گیاه، میوه و …صدمه وارد می کند. این شته از بازار پسندی محصول کم می کند و در بعضی موارد سبب کوتولگی گیاه می شود.

✅ کنترل: استفاده از سموم فسفره تماسی نفوذی

تریپس توتون

این آفت میزبان های متعددی دارد و رنگ بدن حشره زرد، قهوه ای و خاکستری روشن تا تیره دیده می شود. تخم های اين آفت سفيد و شفاف داخل نسوج گياه ميزبان قرار دارد. لاروها غالبا در پشت برگ گياه ميزبان فعال می باشند. این آفت بیشتر به جوانه هايی كه از پوسته بذر خارج شدند حمله و خسارت وارد می کند.

این آفت بادمجان گونه ای است پلي فاژ با ميزبان های متعدد شامل توتون، پنبه، كلم، گل كلم، كتان،  چغندرقند، كنف، سيب زمينی، بادمجان، پياز، خيار، خربزه، گوجه فرنگی، لوبيا، نخود، بادام زمينی، كرفس، شلغم و جعفری. اندازه بدن حشره كامل 0.9  ميلي متر بوده و بدن آن پهن، باريك و به رنگ زرد، قهوه ای، خاكستری روشن تا تيره ديده می شود. تخم های اين آفت سفيد و شفاف به طول  0.25 ميلي متر می باشد كه داخل نسوج گياه ميزبان قرار می گیرد. لذا نمی توان آنها را با چشم غيرمسلح مشاهده كرد. لارو اين آفت به رنگ زرد روشن است. لاروها غالبا در پشت برگ گياه ميزبان فعال می باشند.

پوره های تريپس شبيه حشرات كامل بوده و رنگ آنها زرد روشن است. بيشترين خسارت آفت در روی جوانه های بذری داخل خاك ديده می شود . يعنی به جوانه هايی كه از پوسته بذر خارج می شوند خسارت وارد می كند. همچنين لكه های نقره ای زرد و يا قهوه ای روی برگ ايجاد كرده و نهايتا باعث بد شكلی و كوچك ماندن برگ می شود. 

✅ کنترل: استفاده از سمومی مانند دیکلروس، مالاتیون و ……

 موزائيك بادمجان

در برخی مزارع شهرستان داراب تا 100 درصد آلوگی به اين بيماری مشاهده شده است. اعتقاد بر اين است كه لااقل يك ويروس از نوع ويروس موزائيك توتون (TMV) در ايجاد موزائيك بادمجان در داراب دخالت دارد . يك نوع موزائيك خفيف با لكه هاي درشت و اختلافات رنگ ناچيز نیز در شهريار و گيلان مشاهده شده است که احتمال دارد كه مربوط به ويروس موزائيك توتون باشد.

 سوختگی فوموپسیس

عامل بيماری به تمامي اندام هوائي گياه حمله مي كند. برگ ها به طور واضح لكه های خاكستری تا قهوه ای را نشان می دهند. برگ های بيمار ممكن است زرد شوند و بميرند. لزج شدگي ممكن است در دمبرگ ها و ساقه ها توسعه يابد كه باعث ايجاد سوختگی در بخش عمده ای از گياه مي گردد. در ميوه ها لكه های رنگ پريده و آفتاب سوخته مشاهده می گردد كه به تدريج به درون ميوه نفوذ می كند و متعاقبا به پوسيدگی نرم تبديل می گردد. 

براي كنترل اين بيماري كشت واريته های مقاوم، تيمار بذرها با مركوريك كلريد 0.1 درصد يا ديگر قارچ كش هاي جيوه اي، تيمار بذرها در آب گرم 50 درجه سانتي گراد به مدت 30 دقيقه، سمپاشی خزانه و مزرعه با مخلوط بوردئكس  1 درصد به طور متوالی، سمپاشی شاخ و برگ با كربوندازين 1 درصد (اولين سمپاشی يك ماه پس از كشت و سمپاشی هاي بعدي ده روز يكبار)  و  تناوب زراعی توصيه می گردد. مالچ گذاری و آبياری جوی و پشته ای می تواند انتقال آلودگی توسط  آب و خاك را كاهش دهد.

جمع بندی

همراهان عزیز اگری راز بادمجان گلخانه ای در ایران در منطقه های مختلف به صورت فراوان کشت می شود؛ اما به دلیل داشتن شرایط محیطی (دما،رطوبتی) مناسب، زمینه را برای حمله آفات و بیماری های بادمجان فراهم می کند. کافیست راهکارهای پیشگیری با آفات و بیماری ها را در مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت مطالعه و یاد بگیرید و از برداشت محصول با کیفیت خود لذت ببرید.