آفات و بیماری های ذرت می توانند آسیب های شدید و اقتصادی را بر بوته های ذرت وارد کنند. ذرت گیاهی است که از منظر تأمین علوفه دام و تولید دانه های حاوی نشاسته در کشاورزی حائز اهمیت است. بنابراین آشنایی با مراحل کاشت و نکات مربوط به انبارداری اهمیت بسیاری دارد. لذا با توجه به موارد ذکر شده و نیز اهمیت ذرت به عنوان یک گیاه زراعی پرمصرف، ضرورت دارد که آفات و بیماری های ذرت در سریع ترین زمان ممکن شناسایی و از روش های کنترل و مدیریت آفت و بیماری های ذرت استفاده گردد. از این رو در این مقاله به شرح مهم ترین آفات و بیماری های ذرت و روش های کنترل آنها خواهیم پرداخت.

آفات ذرت و روش کنترل آن ها

مزرعه ذرت از نظر رشد با سایر مزارع متفاوت است، به نحوی که ارتفاع بوته ها گاهی به 3 متر نیز می رسد. با توجه به اینکه بوته های ذرت از نظر مواد غذایی همچون پروتئین ها، ویتامین ها، املاح معدنی، اسیدهای چرب و کربوهیدرات ها غنی هستند و دارای ظاهری انبوه و متراکم می باشند پناهگاه مناسبی برای حضور طیف وسیعی از آفات می گردند. تحقیقات نشان می دهد، بیش از 400 گونه از خانواده بندپایان نظیر حشرات و کنه ها در مزارع ذرت فعالیت می کنند.
اگرچه انتظار می رود گیاه ذرت با توجه به خصوصیات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک و نیز ساختار چهار کربنه خود، بتواند در برابر حملات آفات مقاومت کند. اما برخی از آفاتی که گیاه ذرت را هدف قرار می دهند سبب ایجاد آسیب های شدید و اقتصادی می گردند. لذا در این مقاله به بررسی آفات ذرت و روش کنترل آن ها و مدیریت این آفات خواهیم پرداخت.
بوته ذرت در طول دوره ی رشد از مرحله قرارگیری بذر در خاک تا مرحله ی برداشت و انتقال به انبار مورد هجوم آفات متفاوتی قرار می گیرد. این آفات بر اساس دوره و مرحله ی آلودگی در 4 دسته ی متفاوت قرار می گیرند.

کرم برگ خوار

کرم برگ خوار (Spodoptera exigun Hb), این کرم ها طیف گسترده ای از آفات شامل شب پره ها و پروانه ها را در بر می گیرند. این نمونه از آفات از زمان قرار گرفتن بذر در خاک تا مرحله ی 6 تا 8 برگی، برگ های گیاه ذرت را هدف قرار داده و از آنها تغذیه می کند. پروانه تک نقطه ای (Cirphis unipuncta) یکی از معروف ترین نمونه های کرم برگ خوار ذرت هستند. در اثر حمله این نوع آفات برگ حالت توری ( حفره دار) پیدا می کند.

✅ در جهت کنترل این نوع از آفات ذرت می توان از سموم فسفره به صورت دوره ای استفاده کرد.

کرم طوقه بر

کرم طوقه بر (Agrotis segetum, schiff), این نوع از آفات ذرت در مرحله ی قرار گرفتن بذر در خاک تا مرحله ی 6 تا 8 برگی برگ ظهور کرده و نواحی بالایی ریشه و طوقه ذرت را هدف قرار داده و با تغذیه از بافت ها و ایجاد اختلال در سیستم آوندی گیاه، خسارات جبران ناپذیری را به بوته های ذرت وارد می کند.

✅ برای کنترل جمعیت این نمونه از آفت ها می توان از عملیات هایی از قبیل شخم زدن و از بین بردن پسماندهای گیاهی استفاده نمود و از یخ آب زمستانه جهت ریشه کن کردن آن استفاده کرد.

کرم ساقه خوار

کرم ساقه خوار (Ostrinia mubilalis, Hb), این نوع از آفات ذرت در مرحله ای که بوته ها هنوز جوان هستند تا زمان ظهور گل‌های نر Tasseling و نیز در زمان تشکیل و ظهور گل های ماده Silking تا زمان برداشت در خاک تخم گذاری کرده و در ابتدا شروع به تغذیه از برگ های ذرت کرده، سپس وارد ساقه ذرت شده و شروع به تخریب بافت ساقه ذرت می کند. ورود این کرم ها به بافت ساقه، علاوه بر کاهش عملکرد ذرت‌ها و تغذیه از داخل بافت گیاه، ذرت‌های سبب حساس شدن و شکنندگی گیاه ذرت در برابر باد می شود.
✅ برای کنترل این نوع از آفت ذرت باید در جهت از بین بردن علف های هرز و شخم زدن زمین اقدام نمود و از یخ آب زمستانه و استفاده از سموم آفت کش تحت نظر کارشناس جهت ریشه کن کردن این آفت استفاده نمود.

کرم بلال

کرم بلال (Heliothis zea, Boddie) ، ( Heliothis obsolete F.), در مرحله تشکیل و ظهور گل های ماده Silking تا زمان برداشت به گل‌آذین نر و سپس به نواحی بالایی بلال و دانه‌های آن حمله می کند و در این نواحی خسارات شدیدی را ایجاد می کند و سپس کاهش کیفیت ذرت شیرین می شود.

✅ استفاده از سموم آفت کش می تواند به کاهش جمعیت این آفت و از بین رفتن آن کمک کند. همچنین عملیات زراعی شامل یخ آب و شخم عمیق در کنار رعایت بهداشت مزرعه در کاهش کارآیی این آفت مؤثر هستند.

کنه تارتن

کنه تارتن (Teranychus urtica, Koch), از زمان قرار گرفتن بذر در خاک تا مرحله 6 تا 8 برگی و نیز در مرحله ی بوته های جوان تا زمان ظهور گل‌های نر Tasseling با تغذیه از برگ‌های ذرت، سبب کاهش سطح فتوسنتزی گیاه ذرت شده و با مکیدن شیره گیاهی آن را بیشتر تضعیف کنند. این نوع از آفات ذرت با ایجاد نقاط رنگ پریده در سطح برگ، گیاه ذرت را متحمل خسارت می کنند.
✅ از جمله روش های کنترل این نوع از آفت استفاده از سموم کنه‌کش به‌صورت دوره‌ای می باشد.

بیماری‌ های مهم گیاه ذرت

پوسیدگی فوزاریومی

پوسیدگی فوزاریومی(Fusarium verticillioides), این بیماری قارچی آوندهای ساقه را درگیر کرده و با حمله به آوندها و ایجاد انسداد در آنها سبب پژمردگی و تغییر رنگ برگ‌ ها به قهوه‌ ای و در نتیجه مرگ گیاهان می‌ شود. بیماری پوسیدگی فوزاریومی علاوه بر ایجاد اختلال در انتقال مواد در آوندها، مقاومت گیاه در برابر ایستادگی در باد را نیز کاهش داده و آن را شکننده می کند. این بیماری به حمله به بلال‌ها سبب کپک زدگی آنها می‌ شود.

✅ برای مقابله با این بیماری می‌ توان از ارقام مقاوم استفاده کرد و ذرت های آلوده را قبل از سیاه شدن گال‌ های آنها
حذف نمود. همچنین استفاده بهینه از کودهای حاوی نیتروژن و قارچ کش ها می تواند در کنترل شدت بیماری و مدیریت آن موثر باشد.

پوسیدگی ساقه باکتریایی

پوسیدگی ساقه باکتریایی توسط باکتری به نام Pectobacterium chrysanthemi pv. Zeae در گیاه ذرت ایجاد می شود. این باکتری به ساقه ها، پهنای برگ ها و بلال ها حمله می کند و سبب ایجاد پوسیدگی هایی نرم به رنگ بنفش تا قهوه ای می شود.
این بیماری به ویژه در مناطق شمالی و مرطوب و در ابتدای فصل که میزان رطوبت زیاد است، بیشتر خود را نشان می دهد. این بیماری با گسترش پوسیدگی به ناحیه ی ساقه به خصوص در ناحی تحتانی ساقه را در برابر وزش باد شکننده می کند.
✅ برای مدیریت این نوع از بیماری های ذرت می توان ارقام مقاوم در برابر این بیماری را کشت کرد. استفاده از سیستم آبیاری مناسب، رعایت تراکم کشت و استفاده از سموم مسی نظیر اکسی کلرور مس و مخلوط می تواند سبب عدم گسترش این بیماری ‌شود.

پوسیدگی زغالی

پوسیدگی ذغالی دارای عامل قارچی است و با حمله به قسمت‌های فوقانی ریشه و ناحیه طوقه گیاه سبب پوسیدگی تدریجی آن و ایجاد لکه‌ های قهوه‌ ای تا سیاه‌ رنگ بر روی ریشه می شود.

✅ مدیریت آبیاری و جلوگیری از مرطوب شدن بیش از حد ناحیه ریشه و طوقه، استفاده بهینه از کودهای نیتروژنه و قارچ کش ها می تواند سبب افزایش مقاومت بوته های ذرت در برابر این بیماری شود.

سیاهک معمولی

سیاهک معمولی یک بیماری قارچی با عاملUstilago maydis است. این بیماری می تواند روی ریشک‌ ها، برگ‌ ها و گل‌ ها می تواند حضور داشته باشد. این بیماری گال‌ های کوچکی روی اندام‌ های گیاه ایجاد می کند که بعد از مدتی متراکم، کشیده و لیفی شکل می‌ شود .این گال‌ ها در ابتدا سبزرنگ بوده ولی پس از مدتی به رنگ سیاه تغییر پیدا می‌ کند و بیماری زایی خود را آغاز می کنند.

✅ استفاده از ارقام مقاوم و حذف ذرت‌ های آلوده قبل از سیاه شدن گال‌های آنها و استفاده مناسب و اصولی از کودهای حاوی ازت و قارچ کش ها در مدیریت این بیماری موثر است.

لکه برگی قهوه ای

نام علمی این بیماری Helminthosporium turcicum می باشد و لکه هایی موازی و نواری در برگ های پایینی ایجاد می کند و برگ ها حالت سبز رنگ پریده و در نهایت قهوه ای می شود. این بیماری به غلاف نیز حمله ور شده اما اثری روی دانه ها ندارد. این بیماری با رطوبت بالا گسترش پیدا می کند. بنابراین کنترل رطوبت یکی از راه های پیشگیری این بیماری می باشد.

کنترل بیماری لکه قهوه‌ای برگی

سمومی نظیر مانکوزب در کاهش خسارت بیماری بسیار مؤثر واقع شده است. سم کلروتالونیل نیز برای این بیماری اثربخش بوده است.

بیماری‌های ویروسی

بیماری‌ های ویروسی سبب ایجاد اختلالات فیزیولوژیکی در ذرت می‌ شود. معروف‌ ترین این بیماری‌ ها، ویروس کوتولگی ذرت (MRDV) است که سبب کوتاه شدن ذرت‌ ها و زردی عمومی در گیاه می‌ شود. ایجاد دانه های غیر یکنواخت و بلال های با تعداد دانه اندک از عوارض بروز این بیماری است. ویروس موزائیک ذرت (MMV) نیز باعث ایجاد لکه‌های رنگ‌پریده نواری روی برگ‌ ها شده و سطح فتوسنتزی گیاه را کم می‌ کنند.

✅ تنها راه مبارزه با این ویروس‌ ها استفاده از بذور سالم و مبارزه با حشرات ناقل این ویروس‌ ها شامل انواع زنجره‌ ها است.

برای مشاهده برنامه غذایی عمومی ذرت روی عکس کلیک کنید.

جمع‌ بندی

ذرت یکی از غلات تاثیرگذار در تولید محصولات غذایی در دنیاست و پس از برنج و گندم، پرمصرف ترین غله در کشورهای آسیایی به ویژه ایران به حساب می آید. انبوه و متراکم شدن در طول دوره رشد رویشی و غنی بودن از نظر عناصر غذایی این گیاه، شرایط مناسبی را برای اختفای آفات و بیماری ها فراهم می کند. از این رو با توجه به اهمیت این گیاه در چرخه غذایی مردم بسیاری از کشورها ضرورت دارد آفت و بیماری های ذرت در سریع ترین زمان ممکن شناسایی و با آنها مقابله گردد. از جمله روش کنترل و مدیریت آفت و بیماری های ذرت می توان به استفاده از بذرهای سالم و ارقام مقاوم و استفاده تلفیقی از کودهای شیمیایی و آلی و سموم اشاره کرد.

منابع

• کتاب آفات مهم ذرت در ایران و مدیریت تلفیقی آنها

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  **اگری راز ، راز رویش ها**