سمپاشی بهاره یکی از مهم‌ترین اقدامات مدیریت تلفیقی آفات در باغات میوه ایران محسوب می‌ شود که با هدف کنترل آفات، بیماری‌ ها و علف‌ های هرز پیش از آغاز فصل رشد فعال انجام می‌گیرد. این عملیات نقش تعیین‌ کننده‌ ای در افزایش کمی و کیفی محصولات باغی دارد؛ چرا که بسیاری از آفات و پاتوژن‌ های مخرب و بیمارگر درختان میوه، نظیر شته‌ ها، کنه‌ ها، پروانه‌ های مینوز، سفیدک‌ ها و بیماری‌ های قارچی مانند لکه‌ سیاه و پوسیدگی‌ های باکتریایی، در اوایل بهار فعالیت خود را آغاز می‌ کنند.

در ایران، با توجه به تنوع آب‌ و هوایی و گستردگی مناطق پرورش میوه، زمان‌ بندی سمپاشی بهاره بر اساس شرایط اقلیمی هر منطقه، مورفولوژی درخت و چرخه زیستی آفات مشخص می‌ شود. به‌ طور مثال، در شمال کشور که رطوبت بالایی وجود دارد، کنترل بیماری‌ های قارچی اولویت دارد؛ زیرا اکثر بیمارگر های گیاهی در شرایط افزایش رطوبت گسترش پیدا می کنند. در حالی که در مناطق خشک، آفات مکنده مانند کنه تارعنکبوتی تهدید اصلی محسوب می‌ شوند. انتخاب صحیح سموم شیمیایی، دوز مناسب و روش پاشش نیز از عوامل کلیدی در اثر بخشی و کنترل آفات و بیماری ها هستند.

بهترین زمان سم پاشی درختان میوه

تعیین زمان مناسب سمپاشی در درختان میوه به عوامل متعددی مانند نوع آفت یا بیماری، مرحله رشد گیاه، شرایط آب‌ و هوایی و منطقه جغرافیایی بستگی دارد. به‌ طور کلی، سمپاشی زمستانه (پیش از بیدار شدن درختان) با استفاده از ترکیبات روغنی یا سموم قوی مانند اکسی‌ کلرور مس و اتیون، برای از بین بردن تخم‌ ها و فرم‌ های زمستان‌ گذران آفات و بیماری‌ ها توصیه می‌ شود. سمپاشی بهاره نیز معمولا همزمان با تورم جوانه‌ ها، مرحله سبز شدن برگ ها و پس از ریزش گلبرگ‌ ها انجام می‌ گیرد. زیرا بسیاری از آفات مانند شته‌ ها، کنه‌ ها و پروانه‌ های مینوز در این مراحل فعال می‌ شوند.

در مناطق مختلف ایران، زمان دقیق سمپاشی متفاوت است. به‌ عنوان مثال، در مناطق سردسیر مانند آذربایجان، سمپاشی بهاره اغلب در اواخر اسفند تا اوایل فروردین آغاز می‌ شود، در حالی که در مناطق گرمسیر مانند جنوب ایران، این عملیات ممکن است از اواسط بهمن شروع شود. همچنین، برای بیماری‌ های قارچی مانند سفیدک پودری یا لکه‌ سیاه، سمپاشی پیش‌ گیرانه قبل از بارندگی‌ های بهاری ضروری است. در نهایت، برای جلوگیری از مقاومت آفات، بهتر است از تناوب سموم با مکانیسم‌ های اثر مختلف و استفاده از سموم کم‌ خطرتر در مراحل نزدیک به برداشت استفاده شود.

سمپاشی بهاره عمدتا برای درختان میوه هسته‌ دار (مانند هلو، گیلاس، آلبالو، زردآلو و آلو) و دانه‌دار (سیب، گلابی، به) انجام می‌ شود. همچنین درختانی مانند انگور، انار و مرکبات نیز در صورت وجود آفات یا بیماری‌ های خاص، نیاز به سمپاشی بهاره دارند. این درختان به دلیل حساسیت به آفاتی مانند شته‌ ها، کنه‌ ها، پروانه‌ های مینوز و بیماری‌ های قارچی مانند سفیدک، در اولویت سمپاشی قرار می‌ گیرند. نوع سم مصرفی و زمان آن بسته به گونه درخت و منطقه متفاوت است.

 زمان دقیق سمپاشی بهاره درختان

زمان دقیق سمپاشی بهاره در درختان میوه همزمان با مراحله تورم جوانه ها، قبل از گلدهی و پس از ریزش ۷۰-۸۰% گلبرگ ها است. در ایران، این بازه معمولا اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت (بسته به منطقه و گونه درخت) بوده و هدف کنترل آفات کلیدی مانند شته ها، کنه ها و بیماری های قارچی است. سمپاشی بهاره باید بر اساس مراحل نوع درختان و چرخه زندگی آفات و بیماری‌ های هدف زمان‌ بندی شود. بهترین زمان شامل سه مرحله کلیدی است:

• تورم جوانه‌ ها (قبل از باز شدن)
• سبزینگی گل‌ ها (مرحله سبزنوک)
• پس از ریزش ۷۰-۸۰% گلبرگ‌ ها

در ایران، این بازه معمولا از اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت (بسته به منطقه و گونه درخت) متغیر است. در مناطق سردسیر مانند آذربایجان، سمپاشی دیرتر (فروردین) و در مناطق گرمسیر مانند جنوب زودتر (اسفند) انجام می‌ شود. آفات هدف در سمپاشی بهاره شته‌ ها، کنه‌ های تارعنکبوتی، پروانه‌ های مینوز هستند. بیماری‌های هدف شامل سفیدک پودری، لکه سیاه، شانکر باکتریایی می شوند. توصیه می‌شود از سموم مانند ایمیداکلوپرید برای آفات مکنده و گوگرد برای قارچ‌ ها به خصوص برای درختان جوان با دوز مناسب استفاده شود تا از مقاومت آفات و آسیب به دشمنان طبیعی و سوزندگی در برگ ها جلوگیری شود. (اواخر زمستان و اوایل بهار هر سال؛ بهترین زمان سمپاشی درختان میوه)

نکات مهم در انتخاب بهترین سم

انتخاب سم مناسب برای درختان میوه نیازمند توجه به عوامل متعددی است تا علاوه بر کنترل مؤثر آفات و بیماری‌ ها، کمترین آسیب به محیط زیست و دشمنان طبیعی وارد شود.

1. شناسایی دقیق آفت یا بیماری: ابتدا باید نوع آفت یا بیماری را به درستی تشخیص داد. برای مثال، سموم تماسی مانند پیرتروئیدها برای حشرات بالدار و سموم سیستمیک مانند ایمیداکلوپرید برای آفات مکنده مناسب‌اند.

2. مرحله رشدی آفت و درخت: برخی سموم مانند روغن ولک فقط روی تخم آفات مؤثرند و باید قبل از بیدار شدن درخت استفاده شوند.

3. سازگاری با محیط زیست: توصیه می شود از سموم کم‌خطر مانند گوگرد یا مایع بوردو برای قارچ‌ها استفاده شود.

4. جلوگیری از مقاومت آفات: تناوب سموم با مکانیسم اثر متفاوت. به طور مثال ترکیب کنه‌ کش‌ های مهارکننده تنفس با سموم تماسی از مقاومت آفات جلوگیری می‌ کند. همچنین از مصرف مکرر یک نمونه سم در یک فصل خودداری کنید.

5. دوز و زمان مصرف دقیق: سمپاشی در ساعات خنک روز (صبح یا عصر) انجام شود تا کارایی سم افزایش یابد. طبق دستور کارشناس سموم را استفاده کنید.

زمان سمپاشی درختان میوه در بهار

این زمانبندی دقیق بر اساس نوع گیاه و بیولوژی آفات طراحی شده است. در این دوره حساس، بسیاری از آفات کلیدی مانند شته ها، کنه های تارعنکبوتی و لارو پروانه ها در مرحله آسیب پذیرترین حالت چرخه زندگی خود قرار دارند. بیماری های قارچی مهم مانند سفیدک پودری و لکه سیاه نیز در حال آغاز فعالیت هستند. از طرفی، درختان در این مراحل اولیه رشد، بیشترین حساسیت را به آسیب های ناشی از آفات و بیماری ها دارند.

انتخاب این زمان خاص همچنین باعث می شود سموم قبل از تشکیل میوه تجزیه شوند و باقیمانده شیمیایی کمتری در محصول نهایی باقی بماند. علاوه بر این، سمپاشی در این بازه زمانی با حداقل اختلال در فعالیت گرده افشان های مفید همراه است، چرا که بیشتر سمپاشی ها قبل از گلدهی کامل یا پس از آن انجام می شود. رطوبت نسبی بالاتر و دمای معتدل بهاری نیز به افزایش کارایی سموم و کاهش تبخیر آنها کمک می کند.

سمپاشی بهاره درختان سیاه ریشه

بهترین زمان برای سمپاشی بهاره درختان سیاه ریشه (مانند گیلاس، آلبالو و برخی ارقام هلو) همزمان با مرحله تورم جوانه‌ ها تا قبل از باز شدن کامل گل‌ ها است. این دوره معمولا در اواخر زمستان تا اوایل بهار (بسته به شرایط اقلیمی منطقه) رخ می‌ دهد. انتخاب این زمان به دلایل متعددی اهمیت دارد. بسیاری از آفات مهم این درختان مانند شته‌ ها، کنه‌ ها و پروانه‌ های مینوز در این مرحله از خواب زمستانه بیدار شده و شروع به فعالیت می‌ کنند، در حالی که هنوز در مراحل اولیه رشد هستند و آسیب‌ پذیری بیشتری نسبت به سموم دارند.

بیماری‌ های قارچی شایع مانند پوسیدگی قهوه‌ ای و لکه‌ برگی‌ ها در شرایط رطوبتی بهار فعال می‌ شوند. سمپاشی پیشگیرانه در این زمان می‌ تواند از شیوع آن‌ها جلوگیری کند. سمپاشی قبل از گلدهی باعث کاهش خطر آسیب به گرده‌ افشان‌ های مفید مانند زنبورهای عسل می‌ شود. همچنین، در این مرحله، پوست درختان سیاه ریشه هنوز نازک است و جذب سموم سیستمیک را افزایش می‌ دهد. در نهایت، انجام سمپاشی در هوای معتدل و مرطوب بهار (صبح زود) موجب پوشش بهتر و کارایی بالاتر سموم می‌ شود. این زمان‌بندی دقیق، توازنی بهینه بین کنترل آفات و حفظ سلامت درخت برقرار می‌ کند.

سمپاشی پیش بهاره و روش اصولی آن

سمپاشی پیش بهاره به عملیات کنترل آفات و بیماری‌ های درختان میوه قبل از بیدار شدن گیاه و شروع رشد فعال در اواخر زمستان یا اوایل بهار گفته می‌ شود. این روش معمولا با استفاده از ترکیباتی مانند روغن های امولسیون شونده مثل روغن ولک و قارچکش های مسی (مانند مخلوط بردو) یا سموم حشره کش مثل اتیون انجام می‌ گیرد که هدف اصلی آن از بین بردن تخم‌ ها، لاروها و فرم‌ های زمستان‌گذران آفات مثل شپشک‌ ها، کنه‌ ها و شته‌ ها و همچنین اسپورهای بیماری‌ های قارچی نظیر سفیدک‌ ها و شانکرها است.

دلایل انجام این سمپاشی شامل نابودی آفات در مرحله غیرفعال قبل از شروع خسارت، کاهش جمعیت اولیه آفات و در نتیجه نیاز به سمپاشی‌ های کمتر در طول فصل، پیشگیری از بیماری‌ های قارچی که در رطوبت بالای اوایل بهار شیوع می‌ یابند و بهره‌ وری بیشتر سموم به دلیل عدم وجود برگ‌ ها که موجب پوشش کامل سطح درخت می‌ شود. این روش یکی از ارکان مدیریت تلفیقی آفات محسوب می شود و در کاهش مصرف سموم شیمیایی در طول فصل مؤثر است.

بهترین زمان سمپاشی علف هرز در باغات میوه

بهترین زمان برای مبارزه شیمیایی با علف‌ های هرز در باغات میوه از اوایل بهار (اسفند تا فروردین) قبل از رشد فعال علف‌ها و در پاییز (مهر تا آبان) پس از برداشت محصول است. در بهار، علف‌ های هرز جوان و حساس به سموم هستند و سمپاشی پاییزی از رشد علف‌ های زمستان‌ گذران جلوگیری می‌ کند. سمپاشی باید در هوای آرام و بدون باد و خنک (شروع صبح یا عصر و آخر شب) انجام شود تا از پراکندگی سم جلوگیری گردد.

انواع علف ‌کش‌های رایج در باغات میوه

• علف‌ کش‌ های سیستمیک (گلیفوسیت): برای علف‌ های هرز چندساله مانند قیاق و پیچک صحرایی استفاده شده و جذب از طریق برگ و انتقال به ریشه صورت می گیرد.
• علف‌ کش‌ هورمونی سیستمیک (توفوردی): علفکشی بازدارنده است که علیه علف های هرز پهن برگ مزارع گندم، جو، برنج، ذرت و نیشکر استفاده می شود.
• علف‌ کش‌ های انتخابی (گرامین‌ کش‌ ها): فقط علف‌ های باریک‌ برگ را از بین می‌ برند و برای درختان پهن‌ برگ ایمن هستند.

نکات مهم در زمان سمپاشی:

• در باغات جوان و برای نهال ها از سمپاشی شیمیایی پرهیز شود.
• تناوب سموم مختلف برای جلوگیری از مقاومت علف‌ ها ضروری است.
• در صورت امکان، از روش‌ های مکانیکی (شخم سطحی) یا وجین دستی استفاده کنید.
• استفاده صحیح از علف‌ کش‌ ها همراه با مدیریت تلفیقی، بهترین نتیجه را در کنترل علف‌ های هرز با حداقل آسیب به درختان میوه دارد.

در سمپاشی بهاره درختان میوه از چه سمومی استفاده می‌ شود؟

• حشره‌ کش‌ ها مانند ایمیداکلوپرید و دیازینون در جهت کنترل آفات مکنده مثل شته‌ ها، پسیل‌ ها و برگ‌ خوارها همچون لارو پروانه‌ ها که استفاده بیشتر از آن در مرحله تورم جوانه‌ ها تا پس از گلدهی است.
• کنه‌ کش‌ ها مانند آبامکتین در جهت مبارزه با کنه‌ ها به خصوص کنه تارعنکبوتی در اوایل فصل و مصرف زمستانه روغن‌ های باغبانی در جهت کنترل تخم آفات و برخی بیماری‌ ها قبل از بیدارشدن درختان.
• قارچ‌ کش‌ ها مانند گوگرد، کاپتان و مخلوط بردو در جهت پیشگیری از بیماری‌ های قارچی مانند سفیدک پودری و لکه سیاه بوده و کاربرد آنها در هوای مرطوب بهاری است.

این سموم با دوز دقیق و در مراحل حساس (جوانه‌ زنی، گلدهی) استفاده می‌ شوند. انتخاب سم بر اساس نوع آفت و بیماری و مرحله رشد درخت انجام می‌ گیرد.

عوامل کلیدی افزایش اثربخشی سمپاشی بهاره در باغات میوه

• زمانبندی دقیق (هماهنگی با مراحل رشد درخت و چرخه زندگی آفات)
• انتخاب سم مناسب (مناسب با نوع آفت یا بیماری و سازگار با محیط زیست)
• شرایط آب‌ و هوایی (اجرا در هوای خنک و آرام، دوری از بارندگی و وزش باد)
• دوز و نحوه پاشش صحیح (پوشش کامل و یکنواخت سم روی درخت)
• تناوب سموم (جلوگیری از مقاومت آفات با تغییر ترکیبات شیمیایی)
• کیفیت آب مصرفی (اسیدیته مناسب آب برای افزایش اثر سم)

سخن پایانی

سمپاشی بهاره یکی از مهم ترین اقدامات باغداری برای داشتن محصولی باکیفیت است و با توجه به پیامدهای زیست‌ محیطی و مقاومت آفات به سموم، تلفیق روش‌ های شیمیایی با راهکارهای غیرشیمیایی مانند استفاده از فرومون‌ ها، دشمنان طبیعی و اصلاح روش‌ های زراعی را می توان در کنار سمپاشی بهاره توصیه کرد.