عناصر ماکرو و میکرو

AGRIraz .co

سه‌شنبه 24 خرداد 1401

0 دیدگاه

380 کاربر

دانش مقدماتی

7 دقیـــقه مطالعه

عناصر ماکرو و میکرو

مقدمه

اجزاء اصلی ساختمان آلی گیاه را اکسیژن، کربن و هیدروژن تشکیل می دهد که از آب و یا هوا جذب گیاه شده اما علاوه بر این اجزاء ،گیاه به عناصر دیگری نیز در ساختمان سلولی و فعالیت های فیزیولوژیکی خود نیاز دارد که از خاک جذب شده و به دو دسته عناصر پرمصرف (macronutrients) و عناصر کم مصرف (micronutrients) تقسیم می شوند.عناصر پر مصرف به مقدار زیادی مورد نیاز گیاه بوده و عبارتند از نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و گوگرد (S) که بعضی از کارشناسان، نیتروژن، فسفر و پتاسیم را در گروه عناصر اولیه قرار داده ، زیرا به مقدار بسیار بیشتری نسبت به کلسیم، منیزیم و گوگرد مورد نیاز گیاه است پس در دسته عناصر ثانویه قرار داده اند.. عناصر کم مصرف که به مقدار کم مورد نیاز گیاه می باشند که شامل آهن (Fe)، منگنز (Mn)، مولیبدن (Mo)، بر (B)، مس (Cu)، روی Zn) و کلر (CI) و در مورد بعضی از گیاهان مانند غلات، سیلیس (Si). بعضی نیکل (Ni) را نیز به عنوان عنصر کم مصرف مورد نیاز گیاه ذکر کرده اند.کمبود این عناصر باعث کاهش عملکرد گیاه و در نهایت کیفیت محصول و بیماری های فیزیولوژیکی میشود که با استفاده به موقعه از کودهای کشاورزی میتوانید این مشکل را برطرف کنید.

عناصر ماکرو (ماکرو المنت)

نیتروژن

نیتروژن در ساختمان سلول گیاهی بصورت اسیدهای آمینه، پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک، کلروفیل و کوانزیم ها وجود دارد. بخش زیادی از نیتروژن گیاه بصورت ترکیبات آلی بوده، اما کم و بیش به فرم یونهای آمونیوم (NH) و نیترات (NO3) نیز دیده می شود.نقش ساختمانی ازت شامل، حضور در ساختمان اسیدهای آمینه و پروتئین ها، وجود در غشائهای سلولی، در ترکیب نوکلئوتیدها و از عناصر تشکیل دهنده آنزیم ها و کوآنزیمها است.

مزایا استفاده از نیتروژن

افزایش رشد سبزینه ای
رشد و توسعه متعادل گیاه
افزایش در شدت رنگ سبز برگها
افزایش میزان پروتئینهای گیاهی
افزایش تولید میوه و دانه

علائم کمبود نیتروژن

سبب توقف رشد بافت های جوان
اختلال در سنتز پروتئین
کلروز عمومی
انهدام پروتئین های کلروپلاست

فسفر

فسفر در ساختمان سلولی به صورت های اسیدهای نوکلئیک، کوانزیم ها، فسفولیپیدها، | غشاء ها و در بسیاری از فعالیت های حیاتی و از جمله ذخیره و انتقال انرژی شیمیائی (به صورت های ADP و ATP) وجود دارد.فسفر در درون دانه ها و اندام های ذخیرهای گیاه نیز وجود دارد. .

مزایا استفاده از فسفر

تسریع در رشد و رسیدگی محصول
کیفیت مصرفی بافتهای سبزینه ای را افزایش
فسفر به راحتی در گیاه انتقال می یابد و مسیر حرکت آن به سمت اندامهای جوان و در حال رشد
توسعه و گسترش ریشه
باعث گل انگیزی

علائم کمبود فسفر

رشد ساقه و ریشه به شدت کم شده
رشد ساقه مستقیم و باریک
تعداد ساقه های فرعی محدود گشته، جوانه های جانبی مرده و یا به خواب می روند
برگهای مسن به سرعت می ریزند
تعداد گلها کاهش می یابد
باز شدن برگها و جوانه ها در بهار به تأخیر می افتد
برگها ارغوانی گشته و با روی آنها لکه های آبی مایل به سبز که دارای مراکز ارغوانی یا قهوه ای بوجود می آید و کناره برگها قرمز، ارغوانی یا قهوه ای می شود.

پتاسیم

پتاسیم به عنوان فعال سازنده بسیاری از آنزیم ها، در سنتز و انتقال کربوهیدراتها و بطور کلی مصرف گاز کربنیک مؤثر است و برای تشکیل دیواره ضخیم سلولی ضرورت دارد. جذب آب و تعادل جذب عناصر به کفایت پتاسیم در سلولها نیاز دارد.

مزایا استفاده از پتاسیم

جذب آب و تعادل جذب
مکانیسم هائی مانند باز و بسته شدن روزنه ها
پتاسیم کیفیت محصول را بالا می برد
راندمان فتوسنتز را افزایش می دهد
پتاسیم برای تشکیل دانه حجیم و ساقه مقاوم در غلات ضروری
افزایش مقاومت گیاه

علائم کمبود پتاسیم

رشد گیاه کند میشود
کناره برگها، بخصوص در برگهای مسن، قهوه ای شده و یا سوختگی ایجاد میشود
ساقه ها ضعیف می شوند
میوه و دانه کوچک و چروکیده

عناصر میکرو (میکرو المنت)

آهن

آهن یکی از عناصر ریز مغذی بسیار مهم است که کمبود آن یکی از شایع ترین کمبود های عناصر غذایی در باغات و زراعت اکثر نقاط کشاورزی کشورمان به حساب می آید.آهن در ساختمان کلروفیل ،سیتوکروم ها و آنزیم نیتروژناز شرکت دارد.آهن در تنفس با تغییر در حالت اکسید و احیاء نقش دارد.

مزایا استفاده از آهن

افزایش فتوسنتز
افزایش ساخت آنزیم های گیاهی
افزایش زودرسی اندام ها
افزایش پهنک و سبزینگی برگ

علائم کمبود آهن

کلروز برگهای جوان مشاهده می شود
پهنک برگها دکلره شده و رگبرگها سبز باقی می ماند
سبب کاهش کلروپلاست ها و میزان کلروفیل

روی

روی در گیاهان نقش تغذیه ای بسیار قدرتمندی ایفا می کند. خواص کود روی در رشد بیشتر میوه درختان و طراوت گیاهان قابل رویت است.فعال کننده آنزیم ها و در سنتز اکسین نقش دارد وجهت رشد طولی سلول ها و بافت ها ضروری می باشد.

مزایا استفاده از روی

مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده
افزایش کشش انتهایی گیاه
فعال سازی مقدار کم یا زیاد آنزیم و غشاها
تنظیم مراحل رشدی گیاه
سبب کلروز پهنک برگهای جوان
کاهش و توقف رشد شاخه های گیاه و بین گره های این عنصر

منگنز

منگنز یکی از عناصر کم مصرف ولی ضروری برای رشد و نمو گیاهان می باشد که نقش های متعددی را برای گیاهان ایفا میکند. این عنصر برای تولید کلروفیل ضروری بوده و در فرآیندهای آنزیمی ، احیای نیترات ، متابولیسم پروتئین و خنثی سازی رادیکالهای آزاد نقش دارد.بدلیل قدرت تغییر ظرفیت این عنصر در جریانات اکسیداسیون و احیای نقش دارد و در گیاه فعال کننده برخی آنزیمها است.

مزایا استفاده از منگنز

مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده
افزایش فتوسنتز
دخالت در بیشتر فعالیتهای گیاهی
فعال سازی مقدار کم یا زیاد آنزیم و غشاها
انسجام غشاء کلروپلاست
آزادسازی اکسیژن در فرآیند فتوسنتز
تنظیم مراحل نموی گیاه

علائم کمبود منگنز

سبب کلروز بین رگبرگی در برگهای مسن

کلسیم

کلسیم در ساختمان دیواره سلولی شرکت دارد. بنابراین کلسیم در اندامهای گیاهی تثبیت گردیده و میزان انتقال آن کم است. کلسیم از طریق رسوب دادن بعضی ترکیبات از سمیت ناشی از غلظت زیاد آنها در گیاه می کاهد.کمبود کلسیم بصورت باز نشدن برگهای جوان و چروکیدگی و پیچیدگی کناره برگها مشاهده می شود.

منیزیم

منیزیم در ساختمان کلروفیل، در فعالیت آنزیمهای سوخت و ساز کربوهیدراتها و احتمالا در جذب و انتقال فسفر شرکت دارد.منیزیم در ساختمان کلروفیل، در فعالیت آنزیمهای سوخت و ساز کربوهیدراتها و احتمالا در جذب و انتقال فسفر شرکت دارد. بقولات بیش از سایر گیاهان به منیزیم محتاج می باشند.

علائم کمبود منیزیم

کمبود منیزیم باعث پریدگی رنگ برگهای مسن می گردد. رنگ پریدگی از کناره برگها شروع شده و به نواحی مرکزی برگ نفوذ می کند. کمبود منیزیم در ذرت بصورت نوارهای زردی به موازات رگبرگها و در طول برگ مشاهده می شود

بر

بور یک ماده مغذی مهم برای رشد و سلامت تمامی محصولات است. این عنصر، یک جزء از دیواره سلول‌های گیاهی و ساختارهای تولیدمثلی است. بور یکی از مواد مغذی موجود در خاک است، به این معنی که در معرض حرکت در خاک است. ازآنجایی‌که بور در مقادیر کمی برای گیاهان موردنیاز است، مهم است که به‌صورت یکنواخت در سراسر زمین عرضه شود.نقش در انتقال هیدرات های کربن درگیاه از نقش های این عنصر در گیاه است.

مزایا استفاده از بر

جزئی از دیواره سلولی
مؤثر در مصرف کلسیم
سنتز اسید نوکلئیک
انسجام غشاءها
تنظیم مراحل نموی گیاه

علائم کمبود بر

باعث بد شکلی، داغ زدگی و لکه های دکلره در برگهای جوان
مشاهده ترکهای ریز روی شاخه و دمبرگها
کاهش و توقف رشد طولی و تقسیم سلولی
اختلال در توسعه بافت های مریستمی
دخالت در تنظیم ساخت برخی غشائهای سلولی
کمبود بر باعث تراکم زیاد اکسین می شود.

مولیبدن

عنصر «کوچکی» همچون مولیبدن تأثیر شگرفی بر تمامی محصولات دارد. این عنصر در دو آنزیم مهم که در تغذیه ازته گیاه نقش دارند یعنی نیتروژناز و نیترات ردوکتاز وجود دارد.

مزایا استفاده از مولیبدن

مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده مورد نیاز در فرآیند تثبیت نیتروژن و احیاء نیترات

علائم کمبود مولیبدن

باعث رنگ پریدگی شاخ و برگ گیاه در برگهای مسن شده
سبب بد شکلی شاخه و دمبرگ ها

گوگرد

گوگرد، همانند نیتروژن، جزء مهمی از پروتئینهای گیاهی و کوآنزیم آ (coenzyme A) است. گوگرد در ساختمان اسیدهای آمینه مانند متیونین (methionine)، سیستین (cystine) و سیستئین (cysteine) و نیز در تشکیل کلروفیل و تولید روغن در دانه گیاهان روغنی مثل لوبیا روغنی و کتان شرکت دارد.

روی

“در سیستم آنزیمی و اکسین و پروتیین و عمل تنفس نقش دارد.”

این عنصر در سیستم آنزیمی، اکسین و پروتئین، و همچنین فرایند تنفس نقش دارد.

علایم کمبود این عنصر شامل باریک و ضعیف شدن برگ‌ها، که گاهی با لکه‌هایی همراه است، می‌باشد.

مس

مس در ساختار آنزیم‌ها نقش دارد و کمبود آن باعث سبز ماندن رگبرگ‌ها و زرد شدن فواصل آن‌ها می‌شود.

جمع بندی

نقش هر یک از عناصر ماکرو و میکرو در گیاهان به صورت مشخص میباشد و بیش بود یا کمبود هر یک از این عناصر موجب ایجاد مشکلاتی برای گیاهان ما میشود.پیشنهاد میشود که عناصر بصورت کود در اختیار گیاه قرار بگیرد و انتخاب نوع و میزان کود مورد نیاز بستگی به شرایط آب و هوایی،بافت خاک و هدف تولید گیاه بستگی دارد و تصمیم گیری در خصوص مصرف کودهای شیمیایی نیاز به شناخت صحیح از نقش عنصر و تغییرات آن در خاک دارد .