اجزای اصلی ساختمان آلی گیاه را اکسیژن، کربن و هیدروژن تشکیل می دهند که از طریق آب و یا هوا جذب گیاه می شوند. اما علاوه بر این اجزا، گیاه در ساختمان سلولی و فعالیت های فیزیولوژیکی خود به عناصر دیگری نیز نیاز دارد که از طریق خاک جذب شده و به دو دسته عناصر ماکرو در کشاورزی (macronutrients) و عناصر میکرو (micronutrients) تقسیم می شوند.
عناصر ماکرو المنت به مقدار زیادی مورد نیاز گیاه هستند و شامل نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و گوگرد (S) می شوند. بعضی از کارشناسان، نیتروژن، فسفر و پتاسیم را در گروه عناصر اولیه قرار می دهند؛ زیرا به مقدار بسیار بیشتری نسبت به کلسیم، منیزیم و گوگرد مورد نیاز گیاه هستند. عناصر میکرو که به مقدار کمتری مورد نیاز گیاه می باشند شامل آهن (Fe)، منگنز (Mn)، مولیبدن (Mo)، بر (B)، مس (Cu)، روی (Zn) و کلر (CI) هستند. در مورد بعضی از گیاهان مانند غلات، سیلیس (Si) نیز در این دسته قرار می گیرد. بعضی از کارشناسان نیکل (Ni) را نیز به عنوان عنصر میکروی مورد نیاز گیاه ذکر کرده اند. کمبود عناصر غذایی ماکرو و میکرو در گیاه باعث کاهش عملکرد گیاه و در نهایت کیفیت محصول و بیماری های فیزیولوژیکی می شود که با استفاده به موقع از کودهای کشاورزی می توانید این مشکل را برطرف کنید.
از کودهای ماکرو-میکرو زیر نیز بازدید کنید:
- کود ریز مغذی میکرو کمپلکس آپیکس چینی
- کود آهن فرودوکسین پلاس پومگرو اسپانیایی
- کود فروت ست اگرونایک چینی
- کود فسفیت پتاسیم بیوکر کا نواگرو ایتالیا
عناصر ماکرو (ماکرو المنت)
نیتروژن
نیتروژن در ساختمان سلول گیاهی به صورت اسیدهای آمینه، پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک، کلروفیل و کوانزیم ها وجود دارد. بخش زیادی از نیتروژن گیاه به صورت ترکیبات آلی بوده، اما کم و بیش به فرم یون های آمونیوم (NH) و نیترات (NO3) نیز دیده می شود. نقش ساختمانی ازت شامل، حضور در ساختمان اسیدهای آمینه و پروتئین ها، وجود در غشاهای سلولی، در ترکیب نوکلئوتیدها و از عناصر تشکیل دهنده آنزیم ها و کوآنزیمها است.
مزایای استفاده از نیتروژن
- افزایش رشد سبزینه ای
- رشد و توسعه متعادل گیاه
- افزایش در شدت رنگ سبز برگها
- افزایش میزان پروتئین های گیاهی
- افزایش تولید میوه و دانه
علائم کمبود نیتروژن
- سبب توقف رشد بافت های جوان
- اختلال در سنتز پروتئین
- کلروز عمومی
- انهدام پروتئین های کلروپلاست
فسفر
فسفر در ساختمان سلولی به صورت های اسیدهای نوکلئیک، کوانزیم ها، فسفولیپیدها، غشاء ها و در بسیاری از فعالیت های حیاتی و از جمله ذخیره و انتقال انرژی شیمیایی (به صورت های ADP و ATP) وجود دارد. فسفر در درون دانه ها و اندام های ذخیره ای گیاه نیز وجود دارد.
مزایای استفاده از فسفر
- تسریع در رشد و رسیدگی محصول
- کیفیت مصرفی بافت های سبزینه ای را افزایش می دهد.
- فسفر به راحتی در گیاه انتقال می یابد و مسیر حرکت آن به سمت اندام های جوان و در حال رشد است.
- توسعه و گسترش ریشه
- باعث گل انگیزی
علائم کمبود فسفر
- رشد ساقه و ریشه به شدت کم شده
- رشد ساقه مستقیم و باریک
- تعداد ساقه های فرعی محدود گشته، جوانه های جانبی مرده و یا به خواب می روند.
- برگ های مسن به سرعت می ریزند.
- تعداد گل ها کاهش می یابد.
- باز شدن برگ ها و جوانه ها در بهار به تأخیر می افتد.
- برگ ها ارغوانی گشته و با روی آنها لکه های آبی مایل به سبز که دارای مراکز ارغوانی یا قهوه ای به وجود می آید و کناره برگ ها قرمز، ارغوانی یا قهوه ای می شود.
پتاسیم
پتاسیم به عنوان فعال سازنده بسیاری از آنزیم ها، در سنتز و انتقال کربوهیدرات ها و به طور کلی مصرف گاز کربنیک مؤثر است و برای تشکیل دیواره ضخیم سلولی ضرورت دارد. جذب آب و تعادل جذب عناصر به کفایت پتاسیم در سلول ها نیاز دارد.
مزایای استفاده از پتاسیم
- جذب آب و تعادل جذب
- مکانیسم هایی مانند باز و بسته شدن روزنه ها
- پتاسیم کیفیت محصول را بالا می برد.
- راندمان فتوسنتز را افزایش می دهد.
- پتاسیم برای تشکیل دانه حجیم و ساقه مقاوم در غلات ضروری است.
- افزایش مقاومت گیاه
علائم کمبود پتاسیم
- رشد گیاه کند می شود.
- کناره برگ ها، به خصوص در برگ های مسن، قهوه ای شده و یا سوختگی ایجاد می شود.
- ساقه ها ضعیف می شوند.
- میوه و دانه کوچک و چروکیده
عناصر میکرو (میکرو المنت)
آهن
آهن یکی از عناصر ریز مغذی بسیار مهم است که کمبود آن یکی از شایع ترین کمبودهای عناصر غذایی در باغات و زراعت اکثر نقاط کشاورزی کشورمان به حساب می آید. آهن در ساختمان کلروفیل ،سیتوکروم ها و آنزیم نیتروژناز شرکت دارد. آهن در تنفس با تغییر در حالت اکسید و احیاء نقش دارد.
مزایای استفاده از آهن
- افزایش فتوسنتز
- افزایش ساخت آنزیم های گیاهی
- افزایش زودرسی اندام ها
- افزایش پهنک و سبزینگی برگ
علائم کمبود آهن
- کلروز برگ های جوان مشاهده می شود.
- پهنک برگ ها دکلره شده و رگبرگها سبز باقی می ماند
- سبب کاهش کلروپلاست ها و میزان کلروفیل می شود.
روی
روی در گیاهان نقش تغذیه ای بسیار قدرتمندی ایفا می کند. خواص کود روی در رشد بیشتر میوه درختان و طراوت گیاهان قابل رویت است. فعال کننده آنزیم هاست و در سنتز اکسین نقش دارد و جهت رشد طولی سلول ها و بافت ها ضروری می باشد.
مزایای استفاده از روی
- مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده
- افزایش کشش انتهایی گیاه
- فعال سازی مقدار کم یا زیاد آنزیم و غشاها
- تنظیم مراحل رشدی گیاه
- سبب کلروز پهنک برگ های جوان
- کاهش و توقف رشد شاخه های گیاه
منگنز
منگنز یکی از عناصر کم مصرف ولی ضروری برای رشد و نمو گیاهان می باشد که نقش های متعددی را برای گیاهان ایفا می کند. این عنصر برای تولید کلروفیل ضروری بوده و در فرآیندهای آنزیمی، احیای نیترات، متابولیسم پروتئین و خنثی سازی رادیکال های آزاد نقش دارد . به دلیل قدرت تغییر ظرفیت این عنصر در جریانات اکسیداسیون و احیای نقش دارد و در گیاه فعال کننده برخی آنزیم ها است.
مزایای استفاده از منگنز
- مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده
- افزایش فتوسنتز
- دخالت در بیشتر فعالیت های گیاهی
- فعال سازی مقدار کم یا زیاد آنزیم و غشاها
- انسجام غشای کلروپلاست
- آزادسازی اکسیژن در فرآیند فتوسنتز
- تنظیم مراحل نموی گیاه
علائم کمبود منگنز
- سبب کلروز بین رگبرگی در برگ های مسن می شود.
کلسیم
کلسیم در ساختمان دیواره سلولی شرکت دارد. بنابراین کلسیم در اندام های گیاهی تثبیت گردیده و میزان انتقال آن کم است. کلسیم از طریق رسوب دادن بعضی ترکیبات از سمیت ناشی از غلظت زیاد آنها در گیاه می کاهد. کمبود کلسیم به صورت باز نشدن برگهای جوان و چروکیدگی و پیچیدگی کناره برگها مشاهده می شود.
منیزیم
منیزیم در ساختمان کلروفیل، در فعالیت آنزیم های سوخت و ساز کربوهیدرات ها و احتمالا در جذب و انتقال فسفر شرکت دارد. منیزیم در ساختمان کلروفیل، در فعالیت آنزیم های سوخت و ساز کربوهیدرات ها و احتمالا در جذب و انتقال فسفر شرکت دارد.
علائم کمبود منیزیم
کمبود منیزیم باعث پریدگی رنگ برگ های مسن می گردد. رنگ پریدگی از کناره برگ ها شروع شده و به نواحی مرکزی برگ نفوذ می کند. کمبود منیزیم در ذرت به صورت نوارهای زردی به موازات رگبرگ ها و در طول برگ مشاهده می شود.
بر
بور یک ماده مغذی مهم برای رشد و سلامت تمامی محصولات است. این عنصر، یک جزء از دیواره سلول های گیاهی و ساختارهای تولیدمثلی است. بور یکی از مواد مغذی موجود در خاک است، به این معنی که در معرض حرکت در خاک است. از آنجایی که بور در مقادیر کمی برای گیاهان موردنیاز است، مهم است که به صورت یکنواخت در سراسر زمین پخش شود. انتقال هیدرات های کربن درگیاه از نقش های این عنصر در گیاه است.
مزایا استفاده از بر
- جزئی از دیواره سلولی
- مؤثر در مصرف کلسیم
- سنتز اسید نوکلئیک
- انسجام غشاءها
- تنظیم مراحل نموی گیاه
علائم کمبود بر
- باعث بد شکلی، داغ زدگی و لکه های دکلره در برگ های جوان می شود.
- مشاهده ترک های ریز روی شاخه و دمبرگ ها
- کاهش و توقف رشد طولی و تقسیم سلولی
- اختلال در توسعه بافت های مریستمی
- دخالت در تنظیم ساخت برخی غشاهای سلولی
- کمبود بر باعث تراکم زیاد اکسین می شود.
مولیبدن
مولیبدن جزء ساختاری آنزیم هایی است که در فرآیندهای بیوشیمیایی مختلف، از جمله نیتروژن زدایی (نیتروژن گیاهی) و متابولیسم گوگرد، شرکت می کند. مولیبدن به عنوان کاتالیزور در تبدیل نیترات به آمونیاک در گیاهان عمل می کند که این فرآیند برای تأمین نیتروژن لازم برای ساخت پروتئین ها بسیار حیاتی است. وجود کافی مولیبدن می تواند به بهبود کیفیت محصولاتی مانند حبوبات و سبزیجات کمک کند. مولیبدن می تواند به تقویت سیستم ایمنی گیاهان کمک کند و آنها را در برابر بیماری ها و استرس های محیطی مقاوم‌تر سازد.
مزایای استفاده از مولیبدن
- مقاومت در مقابل عوامل نامساعد زنده و غیر زنده مورد نیاز در فرآیند تثبیت نیتروژن و احیای نیترات
علائم کمبود مولیبدن
- رنگ پریدگی شاخ و برگ گیاه در برگهای مسن شده
- بد شکلی شاخه و دمبرگ ها
- در حبوبات و گیاهانی که دانه تولید می‌کنند، کمبود مولیبدن می‌تواند به مشکلاتی در تشکیل و توسعه دانه‌ها منجر شود.
گوگرد
گوگرد، همانند نیتروژن، جزء مهمی از پروتئین های گیاهی و کوآنزیم آ (coenzyme A) است. گوگرد در ساختمان اسیدهای آمینه مانند متیونین (methionine)، سیستین (cystine) و سیستئین (cysteine) و نیز در تشکیل کلروفیل و تولید روغن در دانه گیاهان روغنی مثل لوبیا روغنی و کتان شرکت دارد.
روی
- روی به عنوان یک کاتالیزور در ساختار بسیاری از آنزیم ها شرکت دارد و در فرآیندهای متابولیکی مانند تنفس و سنتز پروتئین‌ها نقش دارد.
- روی در سنتز هورمون های گیاهی، به ویژه اکسین، مؤثر است که به تنظیم رشد و توسعه گیاه کمک می کند.
- وجود کافی روی می تواند به بهبود کیفیت میوه ها و سبزیجات کمک کند و عطر و طعم آنها را افزایش دهد.
- روی در فرآیند فتوسنتز مؤثر است و به بهبود عملکرد کلروفیل کمک می کند.
- روی به تقویت سیستم ایمنی گیاهان کمک کرده و آنها را در برابر بیماری ها و استرس های محیطی مقاوم تر می‌سازد.
- کمبود روی می تواند به مشکلاتی در توسعه ریشه ها منجر شود، که این امر تأثیر منفی بر جذب آب و مواد مغذی دارد.
مس
- نقش در آنزیم ها: مس به عنوان یک کاتالیزور در ساختار بسیاری از آنزیم ها، از جمله آنزیم های مرتبط با تنفس و فتوسنتز، عمل می‌کند. این عنصر به تسریع واکنش‌های شیمیایی کمک می کند.
- تولید کلروفیل: مس در سنتز کلروفیل نقش دارد و به بهبود فرآیند فتوسنتز کمک می کند. این امر باعث افزایش تولید انرژی در گیاه می شود.
- تنظیم متابولیسم: مس در متابولیسم نیتروژن و فسفر مؤثر است و به تنظیم فرآیندهای مرتبط با رشد و توسعه گیاه کمک می کند.
- تقویت سیستم ایمنی: مس به تقویت سیستم ایمنی گیاهان کمک کرده و آنها را در برابر بیماری ها و آفات مقاوم تر می سازد.
- نقش در انتقال الکترون: مس در زنجیره انتقال الکترون در فرآیندهای تنفسی و فتوسنتزی نقش دارد، که برای تولید انرژی در گیاهان حیاتی است.
- نقص در رشد ریشه: کمبود مس می تواند به مشکلاتی در توسعه ریشه ها و جذب آب و مواد مغذی منجر شود.
جمع بندی
نقش هر یک از عناصر ماکرو و میکرو در گیاهان به صورت مشخص می باشد و ازدیاد یا کمبود هر یک از این عناصر موجب ایجاد مشکلاتی برای گیاهان ما می شود. پیشنهاد می شود که این عناصر به صورت کود در اختیار گیاه قرار بگیرد و انتخاب نوع و میزان کود مورد نیاز به شرایط آب و هوایی، بافت خاک و هدف تولید گیاه بستگی دارد و تصمیم گیری در خصوص مصرف کودهای شیمیایی نیاز به شناخت صحیح از نقش عنصر و تغییرات آن در خاک دارد.
هنـوز دیدگاهی ثبــت نشــده
اولیــن باشــید شــما