بررسی شایع‌ترین آفات و بیماری انار و شیوه کنترل آن‌ها

درخت انار و میوه بهشتی آن جایگاه ویژه‌ای میان ایرانیان دارند. ازاین‌رو شناسایی انواع آفات و بیماری‌ انار و مراقبت ویژه از آن برای کشاورزان از اهمیت بالایی برخوردار است. درخت یا درختچه انار با نام علمی پونیکا گراناتوم از دسته گیاهان گل‌دار و تیره حناییان است. برگ‌های سبز و نیزه‌ای درخت انار روی شاخه‌های نسبتاً باریک و خاردار آن را از سایر درختان متمایز می‌کند. این درخت به‌عنوان درختی برگ سبز شناخته می‌شود که در مناطق سردسیر دارای زمستان‌های سرد دچار ریزش برگ می‌شود.

علت مهم بودن آفات و بیماری های انار

میوه انار به دلیل اینکه زمان بیشتری روی درختان به سر می برند و از طرف دیگر شرایط اقیلمی و تغذیه ای ممکن است تحت شرایط استرس زا قرار بگیرد و به درخت و میوه انار خسارت وارد کند و محیط را برای ایجاد بیماری و آفات فراهم کند.اما از طرفی متاسفانه بسیاری از باغداران از این موضوع چشم پوشی میکنند و باعث میشود که تمام محصولات و زحمتشان به هدر رود به هرحال باید توجه داشته باشید که اگر زمان طلایی مبارزه با آفات و بیماری بگذرد تمام سرمایه کشاورز از بین میرود.

مشکلات رایج انار از ترکیدگی تا شته انار

کشت و پرورش درخت انار نیازمند دانش و تجربه لازم درمورد شایع‌ترین آفات و بیماری‌ انار است. درخت‌های انار در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری به طور معمول کم‌تر از درختان انار مناطق دیگر به بیماری‌ مبتلا می‌شوند. علت این امر نقش آب‌وهوای مناسب با ساختار درخت در رشد و شکوفایی طبیعی آن است. اغلب بیماری‌های  انار از قارچ‌های مزاحم موجود در آب‌‌وهوای مرطوب ایجاد می‌شوند.

به طور مثال عارضه‌هایی چون پوسیدگی، آنتراکنوز، پوسیدگی قلب سیاه و … رایج‌ترین و مخرب‌ترین بیمارهای قارچی انار بشمار می‌آیند. اما عوامل مخرب درخت انار تنها به قارچ‌ها محدود نمی‌شوند و آفات نیز نقشی پررنگ در بیماری و تخریب درخت ایفا می‌کنند. شته انار، کرم سفید ریشه، موریانه، سوسک گرده خوار و … جزء شایع‌ترین آفات درخت انار هستند. شناسایی علائم و عوامل بیماری اولین گام در کنترل وضعیت و کاهش خسارت محسوب می‌شود. با ما باشید تا اطلاعاتی صحیح در مورد روش مبارزه با بیماری و آفات کسب نمایید.

بیماری های رایج انار

سفیدک پودری

یکی از بیماریهای مهم الان که به خصوص در اوایل فصل و یا هنگام تشکیل میوه خسارت فراوان می کند سفیدک سطحی است. این بیماری با نام علمی Erysiphe punicae در آب و هوای خنک و مرد به اوایل سال یعنی بهار، ایجاد بافت پودری و یا آرد مانند بر روی سرشاخه ها و یا میوه های در حال تشکیل انار می شود. بر اثر این حمله این بیماری سرشاخه ها و یا برد های در حال تشکیل دچار اختلال رشد شده و یا ممکن است که رشد آنها متوقف شود. در صورت حمله این بیمار گر به گل ها و یا میوه های در حال تشکیل، لکه های کوچکی بر روی آنها ایجاد شده که ممکن است در اثر گسترش سبب ریزش گل ها نیز بشود.

✅کنترل :بنابراین شناسایی به موقع این آفت و مبارزه با آن با سموم شیمیایی از اهمیت بالایی برخوردار است. سمومی نظیر پنکونازول،  کرزوکسیم متیل و کاپتان  در کاهش علائم این بیماری بسیار موثر است. باید دقت داشت که این بیماری بیشتر در نواحی خشک اتفاق می‌افتد و اگر رطوبت هوا در منطقه بالا باشد معمولاً خسارات این بیماری بسیار اندک است.

پوسیدگی میوه انار

پوسیدگی میوه انار را می‌توان شایع‌ترین آفات و بیماری انار در زمان برداشت محصول یا هنگام نگهداری انار در سردخانه یا انبار به شمار آورد و بیشتر در اواخر فصل اتفاق می افتد. علت این بیماری ورود قارچ های (،Nematospora،Rhizopus،Botryis،Pencillium،Aspergllus،Alternaria) به درون میوه و تخریب دانه‌های آن است. اما بیشتر این پوسیدگی ها از گونه پنسیلیوم و آسپرجیلوس می باشد.شرایط ایده آل این گونه ها ،رطوبت و دما بالاست .این قارچ ها بعد از ورود به میوه سریع رشد میکنند و باعث لهیدگی و نرم شدن محصول میشود .اگر عامل بیماری زا از راه گلوگاه انار وارد شود علائم در پوست میوه ظاهر نمیشود .قسمت پوسیده و لهیده میوه انار بیمار در قسمت فعالیت قارچ به‌وضوح مشاهده می‌شود. اولین اقدام جهت پیشگیری از این عارضه جلوگیری از زخمی‌شدن میوه در همه مراحل رشد است.

✅کنترل :قراردادن میوه‌های سالم در دمای پایین پس از جداسازی آن‌ها از میوه‌های بیمار، از رشد قارچ و آسیب به میوه ،کنترل کرم گلوگاه انار،جداسازی انار سالم و انار آلوده،استفاده از محلول تیابندازول قبل از انتقال به انبار

ترکیدگی میوه انار

خسارات باغ انار علاوه بر آفات‌ و بیماری انار به شرایط فیزیولوژیکی بستگی دارد و درد مشترک باغدارهای انار و از مهم ترین بیماری های غیر انگلی است.ترکیدگی انار در واقع عارضه ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، آبیاری نامنظم، کمبود کلسیم و بور سرمای پاییزه،آفتاب سوختگی،آفات مکنده و اختلالات هورمونی است. باتوجه‌به نقش این عارضه در کاهش قیمت میوه و تحمیل خسارت به باغداران، درمان آن بسیار مهم است.

✅کنترل : محلول پاشی اسید جیبرلیک ،استفاده از کود نیتروژنی ،استفاده از ارقام مقاوم،غنی‌کردن زمین با کودهای حاوی عناصر کلسیم و پتاسیم در زمان مناسب میتواند ترکیدگی میوه انار را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد، توجه داشته باشید که زمان استفاده از کود کلسیم دقیقا شهریور ماه می باشد و اگر آخر فصل از کودهای پتاس بالا استفاده کنید باعث ترکیدگی ،آبکی و درشت شدن انار میشود .

آفتاب‌سوختگی درخت انار

علاوه بر آفات و بیماری انار، تابش مستقیم نور آفتاب سبب خسارت شدید و خشک‌شدن برگ و تنه درخت انار ،زردی ،پژمردگی ،ریزش برگها و کوچک ماندن میوه می‌شود. پوست تنه و شاخه های آفتاب سوخته بصورت ورقه جدا و میخشکند و مورد حمله سوسک چوبخوار قرار گرفته و سرعت خشک شدن آنها زیاد میشود.

✅کنترل : هرس قسمت‌های خشک‌شده و مسدود‌کردن آن با چسب مخصوص،پوشش‌دهی تنه درخت با ماده‌ای چون خاک رس،استفاده از پوشش‌دهنده‌های تجاری تنه درخت،استفاده از کودهای کلسیم بالا و کودهای مخصوص ضد آفتاب سوختگی

پوسیدگی طوقه و ریشه انار

بیماری پوسیدگی طوقه و ریشه انار با نام انگلیسی Pomegranate crown and root rot, تحت‌تأثیر قارچ آب‌دوست فیتوفتورا Phytophthora cactorum ایجاد می‌شود. قارچ مذکور به‌عنوان آفات و بیماری انار در خاک‌های بسیار مرطوبی که آبیاری صحیحی ندارند رشد می‌کند. از نشانه‌های پوسیدگی طوقه انار می‌توان به تیره شدن تنه درخت، توقف رشد و حتی خشک‌شدن درخت اشاره کرد.

✅کنترل :بهترین اقدام پس از ضدعفونی محل فعالیت قارچ به‌وسیله خمیر بردو، آبیاری با زهکشی صحیح زمین است.

آنتراکنوز انار

یکی از بیماری‌های انار عارضه آنتراکنوز و ناشی از فعالیت قارچ‌های موجود در هوای مرطوب است. این دو بیماری از لحاظ علائم و خسارتی که به درخت وارد می‌کنند مشابهت زیادی دارند. بیماری آنتراکنوز با فعالیت قارچ Colletotrichum در سطح برگ و میوه انار شیوع می‌یابد.ایجاد لکه‌های سیاه‌ روی برگ و میوه‌ها علاوه بر خسارت به  سلامت  میوه، سبب تضعیف درخت نیز می‌شود. تفاوت بیماری لکه برگی با آنتراکنوز در عامل بیماری و میزان تخریب میوه‌ است.

✅کنترل :استفاده از اسپری‌های مخصوصی چون مانکوزب در کاهش قارچ‌های لکه سیاه و حفظ سلامت درخت بسيار مؤثر است.

لکه برگی انار

 قارچ ها و باکتری های متنوعی می توانند بر روی برگهای انار ایجاد لکه بکند. این لکه ها علاوه بر اینکه سطح فتوسنتزی برگ را کاهش می دهد ممکن است باعث ریزش آن ها نیز بشود. علاوه بر این لکه برگی ها می توانند پس از مدتی بر روی میوه های در حال تشکیل مستقر شده و از بازار پسندی آنها نیز بکاهند. در برخی از مواقع این عوامل قارچی سبب ریزش میوه ها نیز می شوند. Dwiroopa punicae ، Pseudocercospora punicae و باکتری های سودوموناس از جمله عواملی هستند که می توانند لکه برگی را روی برگهای انار ایجاد کند.

✅کنترل :قارچ کش هایی نظیر کاپتان، مانکوزب و اکسی کلرور مس می توان از بروز این علائم بر روی درختان انار پیشگیری کند.

باکتریال بلیت

سوختگی باکتریایی انار یکی از بیماری‌های انار است که علاوه بر برگ درخت به میوه‌های آن نیز حمله می‌کند. عامل این بیماری باکتری xanthomonas است که سبب ایجاد لکه‌های سیاه روی میوه و برگ‌ها می‌شود. پیشرفت این بیماری به‌صورت ریزش برگ، ترکیدن میوه و حتی پوسیدگی درخت نمایان می‌شود.

✅کنترل :بهترین راهکار در برابر این بیماری، سم‌پاشی درخت توسط اسپری باکتری‌کش پیش از ایجاد بیماری است.

بیماری خاموش Black heart rot

نام دیگر این بیماری، پوسیدگی قلب سیاه انار است که نتیجه فعالیت آفات و بیماری انار به‌صورت نهانی است. بیماری قلب سیاه توسط قارچ آلتماریا در دانه‌های خوشمزه انار ایجاد می‌شود. این بیماری هیچ علائم ظاهری ندارد، اما درون میوه را سیاه و توخالی می‌کند. قارچ مذکور علاوه بر خسارت به کشاورزان، سبب خسارت خریداران می‌شود.

✅کنترل :آهک پاشی درخت هنگام خواب زمستانی و استفاده از محلول ضدقارچ هنگام گل‌دهی در کنترل بیماری مؤثر واقع می‌شود.

ترشیدگی میوه انار

ترشیدگی میوه انار را می‌توان اثر آفات انار دانست. در واقع ترشیدگی بیش از حد میوه انار نشانه ورود آفات به گلوگاه میوه و تأثیر در ساختار آن است. قارچ‌های مؤثر در طعم انار حتی در انبارها هم فعالیت گسترده دارند.

✅کنترل : پرتودهی، ضدعفونی و استفاده از اسپری‌های ضدقارچ سبب کاهش قارچ‌های مضر و حفظ  سلامت میوه انباشته در انبار می‌شود.

لکه قارچی میوه

• لکه قارچی میوه: این بیماری قارچی با ایجاد لکه‌های سیاه کوچک روی برگ و میوه انار نمایان می‌شود. لکه‌های سیاه روی میوه انار به‌مرورزمان رشد کرده و کیفیت میوه را پایین می‌آورد. جمع‌آوری میوه‌های آلوده و استفاده از سموم حاوی دیتان و گوگرد در کنترل این قارچ‌ مؤثر است.

رایج‌ترین آفات

باتوجه‌به حساسیت درخت و میوه انار نسبت به شرایط محیطی، آفات و بیماری انار گسترده‌تر از آن چیزی هستند که می‌پنداریم.شناسایی و کنترل آفات انار سبب نجات باغ‌ها می‌شود. آفات رایج انار شامل موارد ذیل هستند:

شته انار

• شته انار: شایع‌ترین نوع آفات انار، شته انار با نام علمی Aphis Punicae است که سبب ریزش گل‌های انار، پیچیدگی‌ برگ‌ها و همچنین تولید عسلک می‌شود. این آفت علاوه بر تخریب بافت برگ، گل و میوه انار سبب جذب قارچ‌های مضر می‌شود. بهترین شیوه مقابله با شته انار، فراهم‌کردن زمینه رشد و فعالیت کفشدوزک شکاری و زنبورعسل تریکوگراما است.

کرم سفید ریشه انار

• کرم سفید ریشه انار: این کرم با نام علمی Polyphylla ollivieri، مخرب‌ترین آفات و بیماری انار محسوب می‌شود‌. علت این امر تغذیه کرم سفید از ریشه درخت انار است. عدم کنترل کرم سفید منجر به ضعیف‌شدن درخت و آسیب‌پذیری آن می‌گردد. استفاده از سموم لیندین و دیازینون در پای درختان به همراه فعالیت دشمنان طبیعی کرم سفید، بهترین راهکار مقابله با آن است.

کرم گلوگاه انار

• کرم گلوگاه انار: مضرترین و شایع‌ترین آفات و بیماری انار، کرم گلوگاه با نام علمی Ectomyelois Ceratoniae است. این کرم دارای مراحل رشد مختلفی است و در هر محله توانایی رشد در گلوگاه میوه انار و تخریب بافت آن‌ها دارد. استفاده از محلول‌های شیمیایی حاوی اوره و سولفات روی تا حدودی میزان این آفت را کاهش می‌دهد. روش‌های کنترلی طبیعی نیز مؤثر واقع می‌شوند.

سوسک گرده خوار

• سوسک گرده خوار: یکی از آفات و بیماری انار موردتوجه کشاورزان، سوسک گرده خوار است. این سوسک  در دوران بلوغ خود با تغذیه از گرده، بساک و پرچم گل‌های انار از شکل‌گیری میوه انار جلوگیری می‌کند. راه‌های مقابله با این آفت، جمع‌آوری دستی و سم‌پاشی دیازینون و فنیتروتیون است.

سوسک سرشاخه خوار

•  سوسک سرشاخه خوار: رشد این سوسک با نام ‌علمی  coerulescens Osphranteria در سرشاخه‌های درخت انار سبب ایجاد منافذ در بافت شاخه و تخریب آن می‌شود. جلوگیری از رشد و عدم گل‌دهی مطلوب درخت از خسارات این سوسک است. هرس‌کردن به‌موقع شاخه‌ها و استفاده از تله‌های فرمون سبب کاهش چشمگیر لارو و سوسک بالغ می‌شود.

شاپرک سیب کاذب

• شاپرک سیب کاذب: آفت سیب کاذب با نام علمی Thaumatotibia leucotreta یکی از آفات و بیماری انار با سطح خسارت بالا است. این پروانه با تخم‌گذاری روی میوه و گل‌های انار زمینه ورود لاروها به درون میوه و تخریب آن را فراهم می‌کند. جمع‌آوری میوه‌های آلوده حاوی نقاط سیاه و سم‌پاشی محلول حاوی سیپرمترین از رشد این آفت پیشگیری می‌کند.

 شپشک آرد آلود

•  شپشک آرد آلود: این حشره با نام علمی  Mealybugs جزء شایع‌ترین آفات درخت انار محسوب می‌شود. آفت مذکور به‌منظور مراقبت از خود لایه‌ای سفیدرنگ به دور خود تولید می‌کند. این آفت شیره شاخه‌ها و برگ‌های جوان را مکیده و رشد آن‌ها را مختل می‌کند. استفاده از سموم حشره‌کش در کنترل جمعیت آن‌ها مؤثر واقع می‌شود.

شپشک سپردار

• شپشک سپردار: این حشره زرهی ریز جثه یکی از آفات انار است که از شیره ساقه و شاخه درخت انار تغذیه می‌کند. عدم کنترل شپشک، سبب حمله به میوه و در موارد شدیدتر ازبین‌رفتن درخت می‌شود. استفاده از حشره‌کش‌ها در فصول مخصوص، شپشک‌های مضر را حذف می‌کند.

آفات و بیماری‌های کم‌خطر انار

آفات و بیماری انار بنا به میزان خسارت در دو نوع کم‌خطر و پرخطر دسته‌بندی می‌شوند. آفات و بیماری‌های کم‌خطر شامل موارد ذیل هستند:

موریانه

• موریانه: موریانه‌ از حشرات موذی چوب‌خوار است که با تغذیه از چوب و پوست درخت انار سبب تضعیف آن می‌شود. این آفات انار در گذر زمان موجب پوسیدگی و ضعف تنه درخت می‌شوند. بهره‌گیری از سموم حشره‌کشی مانند کارباریل موجب ازبین‌رفتن موریانه می‌شود.

تریپس

• تریپس: این حشرات کوچک با نام علمی Trips tabaci  با مکیدن شیره درخت انار از طریق شکوفه‌ها و برگ‌ها، رشد و باروری آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند. این حشره در واقع موجب زرد و ضعیف‌شدن برگ‌ها و گل‌های درخت می‌شود. بهره‌گیری از سم سایپرمترین در کنترل تریپس بسیار مؤثر است.

شپشه

• شپشه: این حشرات در انواع مختلفی وجود دارند. شپشه‌ها با حمله به قسمت‌های لطیف سرشاخه‌های درخت انار موجب آسیب، تضعیف و عدم باروری درخت می‌شوند. استفاده سموم حشره‌کش قوی چون سایپرمترین آن‌ها را از بین می‌برد.

کنه تارعنکبوتی

• کنه تارعنکبوتی: حشره عنکبوتی یا تارتن با تغذیه از برگ‌های درخت انار موجب ازبین‌رفتن آن‌ها می‌‌‌شود. ایجاد لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی برگ‌ها نشانه ابتلا انار به این حشره از انواع آفات و بیماری انار است. کاهش علف‌های هرز اطراف درختان انار و شستشوی درخت با آب حاوی شوینده مناسب در کنترل این حشره مؤثر است.

مگس سفید

اکنون، مگس سفید انار به عنوان آفت اقتصادی در باغ‌های انار شناخته نمی‌شود. این آفت به دلیل دشمنان طبیعی خود، شامل پارازیتوئیدها، پرازیتوئیدها و سایر حشرات که با مگس سفید انار در رابطه با شکار و صید قرار دارند، تحت کنترل قرار می‌گیرد. لذا، نیازی به مبارزه با این آفت وجود ندارد و بهتر است به دشمنان طبیعی آن اجازه داده شود تا کنترل و تعادل زیستی را حفظ کنند.

---

پیشنهاد اگری راز

تیم اگری راز طی سابقه کاری چندین ساله ی خود در زمینه ی کشاورزی به شما پیشنهاد میکند که قبل از کشت خیار علاوه بر اقدامات بهداشتی و ..که بالا پیشنهاد کردیم،برنامه تغذیه اصولی مناسبی را داشته باشید تا گیاهان مقاومی در برابر بیماری و آفات ، تنش داشته باشید.

---

سؤالات رایج درمورد آفات و  بیماری انار

• خسارت یخبندان به انار چیست؟ درخت انار از درختان مقاوم به سرما و یخبندان است، اما در برابر دماهای ریز ۱۰- درجه مقاومت چندانی ندارد. سرما و یخبندان بیش از حد علاوه بر ضربه به ریشه انار، کیفیت محصول دهی سال آینده را نیز کاهش می‌دهد. یخبندان در موارد شدید به خشکی درخت منجر  می‌شود.
• علت ترکیدگی میوه انار چیست؟ ترکیدگی میوه انار معمولاً به دلیل ابتلا آفات و بیماری‌ انار نیست. علت این پدیده، اختلاف دمای شب ‌و روز در ماه‌های آخر رشد انار است‌. وزش ‌بادهای گرم ‌و خشک و کم‌آبی نیز در این اتفاق مؤثرند.
• علت سفید شدن دانه انار چیست؟ دانه‌ سفید شدن انار به عوامل متعددی چون کمبود مواد مغذی خاک، کهولت سن درخت انار، کم‌آبی، سرمای شدید، تأخیر در برداشت و کوددهی نامناسب درخت بستگی دارد.
• علت تغییر رنگ پوست میوه انار چیست؟ تغییر رنگ میوه انار به عللی چون فعالیت قارچ‌ها، آفتاب‌سوختگی و سرمازدگی مربوط است.
• علت ریزش گل انار چیست؟ ریزش گل‌ انار گاهی طبیعی و بیشتر اوقات غیرطبیعی است. ریزش گل انار هنگام باروری درخت امری طبیعی است. سایر علل ریزش غیرطبیعی درخت انار شامل کم‌آبی یا پرآبی درخت و ابتلا درخت به آفات و بیماری انار هستند.
• علت شکل‌گیری گل انار چیست؟ شکل‌گیری و بارور شدن گل‌های انار به‌صورت خود بارور روی می‌دهد. در واقع گرده‌افشانی گل‌های نر انار سبب شکل‌گیری گل و میوه انار می‌گردد.
• رول و پیچیدگی برگ انار چرا رخ می‌دهد؟ پیچیدگی برگ‌ درختان انار از عارضه‌های تحت‌تأثیر  فعالیت آفاتی چون شته، مگس سفید و شپشک آرد آلود است.
• آفتاب‌سوختگی انار چه عارضه‌ای است؟ این عارضه همان گونه که از نامش پیداست بر اثر تابش مستقیم و سوزان امواج خورشید به سطح میوه رخ می‌دهد.

نتیجه گیری

محبوبیت و خواص بی‌نظیر میوه انار، کشاورزان را به کشت گسترده درخت انار ترغیب می‌کند. مراقبت از این درختان بدون دانش و آگاهی درمورد آفات و بیماری انار امری دشوار است. شناسایی آفات و بکارگیری روش‌های کنترلی علمی زمینه برداشت میوه‌های مطلوب را به طور چشم‌گیری افزایش می‌دهد.

منابع

• https://edis.ifas.ufl.edu/publication/PP349
• https://plantvillage.psu.edu/topics/pomegranate/infos
• https://www.gardeningknowhow.com/edible/fruits/pomegranate/diseases-in-pomegranate.htm

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  **اگری راز ،راز رویش ها**