تولید محصولات کشاورزی در تمام نقاط دنیا با عوامل تهدید کننده ای همچون آفات و بیماری ها رو به رو هستند. هرچه نظارت و رسیدگی در زمینه آفات و بیماری ها کمتر باشد، خسارت بیشتری به محصول و کشاورز وارد می شود. یکی از مخرب ترین آفات در کشاورزی کرم سفید ریشه است که عمده خسارت اصلی آن از طریق لارو ها صورت می گیرد. در این مقاله به بررسی علائم وجود کرم سفید ریشه، خسارات ناشی از آن و راه های پیشگیری و درمان کرم سفید ریشه می پردازیم.

کرم سفید ریشه چیست؟

کرم سفید ریشه با نام علمی Polyphylla olivieri یکی از آفات بسیار مهم و مخرب در باغداری و کشاورزی است به طوری که با عنوان اژدهای زیر خاک شناخته می شود و در بیشتر مناطق ایران حضور دارد. این آفت از ریشه نهال ها، گیاهان زراعی و زینتی و درختان مثمر و غیر مثمر تغذیه می کند که منجر به ایجاد آسیب شدید به ریشه می شود. عمده خسارت این حشره مربوط به زمان لاروی آن است که این لاروها به رنگ سفید کرمی هستند و در شرایط ایده آل، می‌ توانند تا 5 سانتی‌ متر طول داشته باشند.

چرخه زندگی کرم سفید ریشه

کرم سفید ریشه از نوع سپرداران و سخت بال پوستان می باشد و طول عمرشان حدود 3 سال است. این آفت زمستان گذرانی را در خاک می گذراند و در بهار سال سوم در محفظه ای از گل که برای خود درست کرده است، وارد مرحله شفیرگی می شود. مدت زمان بلوغ آن ها یک دوره 17 الی 24 روزه است. حشرات کامل آن به شکل سوسکی قهوه ای تیره رنگ با بال های سیاه است که روی پوشش سخت و یا جلد آن ها با نقاط سفید رنگ پوشیده شده است. این سوسک ها در شب فعال هستند (شب پرواز) و تمایل به جذب شدن سمت نور را دارند که این ویژگی در به دام انداختن حشرات بالغ بسیار کاربردی و موثر است سوسک‌ های ماده کرم سفید ریشه تخم‌ های خود را در خاک، در نزدیکی ریشه گیاهان میزبان قرار می‌ دهند.

کرم سفید ریشه دارای چندین مرحله رشدی است که شامل سه مرحله لاروی، شفیرگی و حشره کامل می باشد. در مرحله لاروی، آن ها در خاک زندگی کرده و از ریشه گیاهان تغذیه می‌ کنند. بعد از گذشت 2 تا 3 سال، لاروها به شفیره تبدیل شده و سپس به حشره کامل تبدیل می‌ گردند. جالب است بدانید که حشرات نر کرم سفید ریشه قادر به تولید صدا هستند و در طول روز بر روی تنه درختان حضور دارند. جنس نر این آفت بعد از جفت گیری می میرند و حشرات ماده به زیر خاک رفته و تخم گذاری می کنند. تخم گذاری به صورت دسته جمعی بوده و بیضی شکل و به رنگ سفید صدفی است. لاروهای این حشره با گرم شدن هوا به سمت بالا تر خاک حرکت کرده و در عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتری روی ریشه میزبان فعالیت می‌ کنند. با فرا رسیدن سرما دوباره به عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتی متری خاک جهت حفظ بقا باز می‌ گردند.

علائم وجود کرم سفید ریشه

علائم اولیه آلودگی توسط کرم سفید ریشه، در ساعات گرم روز با پژمردگی و افتادگی برگ‌ها بروز می‌ کند و علائم آن بسیار شبیه علائم خسارت پوسیدگی سفید ریشه می‌ باشد. ذر این حالت با خنک شدن هوا علائم پژمردگی تا حدودی رفع می شود، اما باید توجه داشت که خسارت وارد شده توسط کرم سفید ریشه، از پراکنش بیشتری در سطح باغ برخوردار است. کرم‌ های سفید ریشه در مناطق مختلفی از خاک حضور دارند که در قسمت های مختلف از زمین های زراعی و باغات می توانند خسارت مختص به خود را وارد کنند. بدین گونه که برخی از کرم های سفید ریشه صرفا به ریشه‌ های گیاهان زراعی مانند سیب زمینی، گندم، ذرت و… حمله می‌ کنند. که می تواند موجب کاهش رشد گیاه، زردی برگ‌ ها و در نهایت مرگ آن ها می‌ شوند. اغلب کرم‌ های سفید ریشه در عمق خاک زندگی می‌ کنند و به ریشه‌ های عمیق‌ تر مثل ریشه های درختان حمله می‌ کنند. درنتیجه می توان گفت که به طور کلی برخی در نزدیکی سطح خاک و برخی در قسمت های عمیق تر خاک فعالیت می‌ کنند و به ریشه‌ ها آسیب می‌ زنند. دانستن این نکته بسیار مهم است چرا که این تفاوت‌ها در رفتار و زیستگاه کرم‌ ها می‌ تواند تأثیرات مختلفی بر گیاهان داشته باشد.

تشخیص اولیه و در زمان مناسب می‌ تواند به میزان خسارت و جلوگیری از گسترش این آفت کمک کند. علائم و نشانه‌ های اولیه حضور کرم سفید ریشه شامل ایجاد کمبود عناصر در محصول به دلیل عدم دریافت مواد غذایی، زرد شدن برگ‌ ها، کاهش رشد و ضعف عمومی گیاه است که در مراحل شدیدتر می تواند طوقه های گیاه را سست کرده و موجب خشک شدگی کامل و افتادگی گیاه، به خصوص در درختان شود. از این رو یکی از اصلی ترین روش‌ های مؤثر برای تشخیص اولیه آلودگی به کرم سفید ریشه، بررسی دقیق ریشه‌ ها و خاک است. این بررسی‌ ها می‌ تواند شامل نمونه ‌برداری از خاک و ریشه‌ها و بررسی آن‌ها برای وجود کرم‌ های سفید ریشه باشد. توجه کنید که پس از تخم گذاری لاروهای جوان اغلب ریشه ی گیاهان را هدف تغذیه ی خود می دانند لاروهای دو و سه ساله درختان را هدف قرار می دهند و از پوست و شاخه های درخت تغذیه کرده بدین ترتیب جریان شیره نباتی درخت قطع می شود و خیلی زود درخت خشک می شود.

تفاوت حشره نر و ماده کرم سفید ریشه

حشرات باغ نرم و ماده در کرم سفید ریشه تفاوت هایی دارد که می توان آن ها را از یکدیگر متمایز کرد. در واقع بدن حشرات ماده نسبت به نر ها بزرگ تر است و بدنی تیره تر از حشرات نر دارند. از طرفی در لبه بیرونی ساقه پاهای جلویی حشره نر ۲ دندانه و در حشرات ماده ۳ دندانه نسبتا بزرگ دیده می‌ شود. از مهم ترین مواردی که تمایز نوع نر و ماده را نشان می دهد، نوع شاخک هاست. در نوع نر شاخک ها بزرگ تر و دارای 7 پره (شاخک به 7 قسمت تقسیم شده) است که در زمان حرکت شاخک ها حرکت می کند و در گونه ماده این حشره ورق‌ ها کمتر است که به صورت سنجاق دیده می‌ شوند.

کنترل کرم سفید ریشه

 کنترل کرم سفید ریشه همانطور که ذکر شد بسیار مهم است؛ چرا که این آفات در اکثر مواقع در عمق خاک حضور دارند و کنترل آن ها کمی مشکل است . از این رو روش های مختلفی برای این آفت استفاده می شود که این روش های کنترل شامل موارد زیر است:

استفاده از روش مبارزه مکانیکی

در مناطق آلوده لاروها می توانند به مدت سه سال در خاک باقی بمانند و در فصول گرم در اطراف ریشه درختان و سایر گیاهان زندگی می کنند. بنابراین بیل زدن خاک اطراف ریشه درختان و انجام شخم های عمیق موجب از بین رفتن عده زیادی از لاروهای سنین مختلف کرم سفید ریشه می شود؛ زیرا با برخورد آفات به سطح بدن آن ها و شکار شدن توسط حشرات می توان جمعیت آن ها را کاهش داد. این فرایند باید در زمانی صورت گیرد که لاروها در قسمت های سطحی خاک قرار دارند. بهترین زمان برای این اقدام از اواسط بهار تا اوایل پاییز است.

مبارزه بیولوژیک با کرم سفید ریشه

همانطور که در متن قبل ذکر شد، حشرات کامل، به خصوص لاروهای کرم سفید ریشه طعمه تعداد زیادی از شکارچی های طبیعی ازجمله پرندگان و پستانداران هستند. به خصوص هنگام انجام شخم که مورد تغذیه جانداران قرار می گیرند و این روش نوعی کنترل بیولوژیک تلقی می شود. از طرفی مورچه ها نیز از تخم های این حشره می تواند تغذیه کنند. همچنین چندین گونه از زنبورهای جنس Scolia،Thipha  و Elis بصورت پارازیت خارجی روی بدن لاروهای فلج شده این آفت زندگی می کنند.

جمع آوری و انهدام حشرات بالغ

در ساعات اولیه صبح در زمانی که حشره بالغ فعالیتی ندارد و هنوز قادر به پرواز نیستند می توان با گذاشتن پارچه ای در زیر درخت و تکان دادن تنه درخت، موجب ریزش آن ها بر روی پارچه شد. این روش کمک می کند تعداد زیادی سوسک های کامل را جمع آوری کرده و معدوم نماییم.

استفاده از تله های نوری

همانطور که ذکر شد این حشرات شب پرواز هستند و به حرکت به سمت نور علاقه دارند. از این رو استفاده از منابع نوری در شب به منظور جلب و جمع آوری حشرات نر می تواند در کنترل و عدم جفت گیری، قابل اجرا باشد. در این روش جهت حصول نتیجه بهتر لازم است تله های نوری را در فاصله مناسب قرار داد و از روشن کردن لامپ های دیگر خودداری نمود.

 کنترل شیمیایی

کنترل شیمیایی به صورت لکه ای و در نقاط آلوده باغ انجام می گیرد و علیه لاروهای سنین مختلف آفت از اواسط بهار تا اواسط پاییز انجام می شود و بهترین زمان مبارزه هنگامی است که لاروها از تخم خارج شده اند (لاروهای نوزاد سن یک) و در قسمت های بالا و سطحی خاک قرار دارند. زیرا در این هنگام لاروها پوسته سخت ندارند و حساسیت بدن آن ها به هر نوع سمی خیلی بیشتر است. مصرف سموم شیمیایی لازم است طی سه سال، 30-25 روز بعد از مشاهده پرواز اولین حشرات کامل انجام شود. همچنین توجه داشته باشین که زمان پرواز حشرات کامل می تواند در مناطق مختلف یکسان نباشد. مصرف سمومی همچون ساپیرمترین، دورسبان و یا دیازینون گرانوله می تواند در این زمینه موثر باشد.

نتیجه گیری

کنترل آفات در کشاورزی به خصوص آفاتی نظیر کرم سفید ریشه از اهمیت بسیاری برخوردار است. چرا که این آفات می توانند به سادگی درختان و محصولات زراعی را از بین ببرند و تمام تلاش و هزینه های کشاورز نیز بی اثر بماند. به همین جهت دقت و نظارت بر گیاهان، تشخیص صحیح آفت و روش های مقابله با آن مهم می باشد. برای تشخیص صحیح آفت گیاهان می توانید با شماره تماس 09175392010 در ارتباط باشید یا تصاویر آفات مورد نظر را در شبکه های اجتماعی به این شماره ارسال نمایید تا کارشناسان فنی اگری راز شما را به صورت رایگان و تخصصی راهنمایی کنند.