کشت هیدروپونیک
مقدمه
کشت هیدروپونیک نیاز به هیچگونه آبیاری یا شخم ندارد به همین دلیل در مصرف آب و انرژی مکانیکی تا حد زیادی صرفه جویی می شود. البته باید در نظر داشت که تمام عناصر مورد نیاز گیاه می بایست به صورت محلول برای آن فراهم شوند. یکی از مزیت های اصلی کشاورزی هیدروپونیک، آن است که ضد عفونی نمودن محیط در این نوع کشت بسیار آسان بوده و هزینه زیادی به همراه ندارد.هیدروپونیک یکی از روش های کاشت گیاهان است که در آن از خاک استفاده نشده و مواد مغذی مورد نیاز آنان از طریق روش های جایگزین به گیاه تزریق می شود. در واقع آبی که به گیاه داده می شود دارای مواد مغذی می باشد لذا گیاه را مقاوم نموده و نیاز به خاک را مرتفع می سازد.
هیدروپونیک یعنی چه
اگر بخواهیم کشت هیدروپونیک را به صورت لغوی معنا نماییم باید بیان داشت که این مورد به معنای کار یا فعالیت در آب است. از لحاظ علمی و عملی برخلاف سایر روش ها، گیاه رشد خود را در آب انجام داده و مواد مغذی مورد نیاز خود را از آب به دست می آورد. از این روش اغلب در محیط هایی استفاده می شود که خاک مناسب برای کشت وجود ندارد. البته باید در نظر داشت که در این روش کنترل نمودن شرایط رشد گیاه همانند فراهم آوردن نور، رطوبت و … بسیار آسان است.
اهداف کشت هیدروپونیک
وقتی شما اقدام به کشت هیدروپونیک عمودی می نمایید لازم است تا تمام شرایط رشد گیاه را با دقت فراهم آورید. از همین رو لازم است تا ph رشد را به کمک ابزار های سنجش در آب تنظیم نمایید. همچنین لازم است تا آب موجود برای رشد را اکسیژنه نمایید تا گیاه بتواند به خوبی رشد نماید. همانگونه که می دانید گیاه برای رشد خود به خاک و کود نیاز دارد. در این روش لازم است تا شما تمام مواد مغذی را به صورت محلول در آب برای آن فراهم آورید. عموما در محیط رشد گیاهانی که از این تکنولوژی کاشت استفاده می نمایند لازم است تا از نور مصنوعی برای رشد بهتر استفاده کرد.
مشخصات عمومی کشت هیدروپونیک
هیدروپونیک یا کشت بدون خاک
در کشاورزی هیدروپونیک هدف آن است که گیاه برای رشد مواد مغذی خود را از آب دریافت نماید لذا می توان عنوان کرد که این روش کشت زیرمجموعه کشی بدون خاک می باشد. البته باید به این مطلب نیز اشاره نمود که اگر مایل هستید ریشه گیاه محکم شود لازم است تا از مواردی همانند فیبر نارگیل یا مواردی از این قبیل در بستر گیاه استفاده نمود.
تاریخچه کشت هیدروپونیک
جالب است که بدانید اولین بار ایرانیان بوده اند که از این روش برای کشت سبزه های خود در عید نوروز استفاده می نمودند. این نوع کشت کم کم توسط اروپایی ها مورد بررسی قرار گرفت تا کودها و مواد مغذی محلول در آبی را ارائه دهند که بتواند رشد گیاه بارور تز و پر محصول تر را در آب تضمین کنند.
آینده کشت هیدروپونیک
برای افرادی که گلخانه های بزرگ دارند و خاک محیط عملا حاصلخیز نبوده، کشت هیدروپونیک می تواند بسیار کارساز باشد. این روش کشت می تواند مشکل کمبود آب را حل نماید. از سوی دیگر شما قادر خواهید تا با این روش کشت، در هر محیطی اعم از بیابان نیز گیاهان خود را به راحتی پرورش دهید.
سیر تکامل کشت هیدروپونیک
اولین محیط کشت هیدروپونیک شامل یک جعبه بود که درون آن توری قرار گرفته بود. لذا بذرها روی توری و مواد مغذی محلول در زیر توری قرار داشتند. اما امروزه این دستگاه ساده به گلخانه ها بزرگی تبدیل شده است که انواع صیفی جات را می توان در آن پرورش داد. جالب است که بدانید کشورهای بزرگ جهان از این روش برای تجارت مواد غذایی به وفور استفاده می نمایند.
چرا کشت هیدروپونیک
با توجه به تبخیر آبهای سطحی و کمبود آب در کره زمین، امروزه بسیار مهم است تا در کشاورزی از روش هایی استفاده نمود که در مصرف آب برای رشد و نمو گیاهان صرفه جویی شود. از همین رو تکنیک های آبکشت می توانند بسیار کارساز باشند. البته باید به این مورد نیز اشاره نمود که روش های فوق هزینه های پرورش گل و گیاه هان را تا حد زیادی کاهش می دهد.
مشخصات عمومی کشت هیدروپونیک
همانگونه که در بالا بیان شد، در کشاورزی هیدروپونیک از یک بستر جامد عموما از جنس موادی که بهم نچسبند(همانند پشم سنگ) به جای خاک استفاده می شود و سپس مواد مغذی مورد نیاز به صورت محلول در آب برای گیاه مهیا می شود. اما باید در نظر داشت که بستر مد نظر باید یک محیط بافری خوب و تمیزی را مهیا نماید. همچنین شرایطی مهیا گردد که آب مورد استفاده به راحتی تخلیه گردد. از لحاظ شیمیایی نیز این محیط می بایست خنثی باشد.
نحوه تغذیه گیاهان در کشت هیدروپونیک
تغذیه گیاهان در کشت هیدروپونیک به صورت محلول می باشد. در واقع گیاه نیکل، کلر، آهن، منگنز، هیدروژن، پلاتین،مس، روی، گوگرد، فسفر، کربن و .. را به صورت محلول در آب و از طریق کودهای محلول به دست می آورد.
محلول های غذایی مورد نیاز
انواع کودهای محلول در آب که دارای حلالیت بالایی هستند، میتوانند برای رشد مناسب باشند. عموما غذای گیاهان در کشت هیدروپونیک، نمک است. نیتروژن، سولفات آمونیوم، اکسیژن و … تنها بخشی از مواد غذایی مورد نیاز گیاه هستند.
محاسبه درصد عناصر غذایی در نمک ها
برای به دست آوردن این مورد لازم است تا هر لیتر مواد غذایی میزان جرم اتمی نیتروژن را بر جرم مولکولی سولفات آمونیوم تقسیم نمایید. در این صورت جرم سولفات آمونیوم یا نمک مورد نیاز به دست می آید. این مورد را می توانید ضرب در 100 نمایید تا میزان درصد را محاسبه شود.
PH محلول غذایی
برای رشد گیاه بهتر است تا ph محیط بین 5 تا 8 باشد، جهت اندازه گیری ph بهتر است تا از دستگاه های مخصوص استفاده شود. با خرید کودهایی مانند آهن و فسفات می توان به راحتی ph مناسب برای رشد را فراهم آورد. در نظر داشته باشید که اگر ph بالا رود، مواد غذایی رسوب می یابند.
تنظیم PH
با توجه به اینکه رطوبت؛ نور و … می توانند ph را برای رشد تغییر دهند لذا با بررسی ph مواد محلول غذایی می توان این مورد را ثابت نگه داشت. از همین رو از نمک های آمونیاکی برای کاش ph و اسید سولفریک و نیتریک جهت افزایش ph استفاده می شود.
انواع سیستم هیدروپونیک
در این روش برای کشت گیاهان می توانید از بسترهای متفاوتی استفاده نمایید. برخی از رایج ترین آنها در زیر لیست شده اند:
- شن: این محیط رایج ترین محیط می باشد و اغلب درون شن از پشم سنگ نیز استفاده می شود تا محیط غیر متخلخل گردد.
- پشم سنگ: این مورد برای پرورش صیفی جات عالی است.
- خاک اره: این روش اغلب در آمریکا استفاده می شود و بستر رشد از خاک اره، پبت، شن و … تشکیل شده است.
روش NFT
این روش را می توان اولین روش کشت در آب دانست. در واقع برای پرورش گیاه از یک سری فیلم نازک استفاده می شد که مواد غذایی بر روی آن وجود داشتند. مواد غذایی محلول نیز به صورت محلول از این فیلم عبور نموده و به ریشه می رسیدند. تهویه در این روش به راحتی ممکن بود اما یکی از مشکلات مهم این مورد بود که مواد غذایی می توانستند تنها تا عمق 3 سانتی متری نفوذ نمایند.
مزایا و معایب سیستم هیدروپونیک
کشاورزی هیدروپونیک امروزه موافقان و مخالفان خود را دارد. بسیاری از موافقان مواردی همانند زمان پرورش کوتاه، باروری بیشتر، کنترل نمودن آسان محیط، نیاز به نیروی کمتر کاری و … را جزء مزایا می دانند اما مخالفان این روش نیز مواردی چون سرمایه اولیه زیاد، نیاز به بررسیی مداوم آب، گسترش راحت تر آفات و دانش زیاد را از جمله چالش های موجود برای این روش بیان می دارند.
جمع‌بندی
با توجه به مواردی که در بالا بیان شد؛ می توان نتیجه گرفت که به کمک کشت هیدروپونیک می توان بدون نیاز به آب زیاد و خاک حاصلخیز در هر مکانی اقدام به پرورش گیاه نمود اما لازم است تا محیط کشت به صورت مناسب و دوره ای ضدعفونی شده و تمام مواد مغذی به صورت محلول در خاک برای گیاه فراهم آید.
منابع
- https://www.freshwatersystems.com/blogs/blog/what-are-hydroponic-systems
- https://www.verticalroots.com/the-what-and-why-of-hydroponic-farming/
- https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%D8%AA