بیماری‌ های برنج اثرات منفی جدی بر باروری محصول دارند. تشخیص صحیح بیماری‌ های برنج، کلید جلوگیری از این اثرات است. با این حال، روش‌ های تشخیص بیماری‌ های موجود برای برنج، کاملا دقیق و کارآمد نیستند و اغلب به تجهیزات خاصی نیاز دارند. در این مقاله، تلاش شده است تا با معرفی انواع آفات برنج، کود کشاورزی مناسب و تکنیک‌ های آنلاین کشاورزی، تا حد زیادی بیماری‌ ها را شناخته و بتوان با آنها مقابله نمود.

بیماری‌های برنج

با توجه به اینکه برنج در حال حاضر غذای اصلی اقشار زیادی از مردم است، چنانچه در پروسه‌ی کاشت و برداشت آن خللی ایجاد شود، ضربه بزرگی به بازار تامین زده می‌شود. به همین دلیل لازم است تا در بحث کشاورزی انواع بیماری‌ ها و آفت‌ های مربوطه به کشاورزان آموزش داده شود که بتوانند در زمان مناسب به مقابله با آفت و بیماری بپردازند.

بلاست برنج

بلاست برنج (Magnaporthe grisea) , در کل جهان دیده می‌شود. عامل بلاست برنج یک نوع قارچ است که بر روی برگ برنج رشد می‌ کند. چنان‌چه در زمان مناسب با این نمونه از بیماری های برنج مقابله نشود، قارچ رشد می کند و مانع از محصول دادن مزرعه‌ برنج شما خواهد شد. این قارچ از لحاظ ظاهری به صورت لکه‌ های قهوه‌ ای بر روی سطح برگ رشد می‌ کند. برای اینکه بتوان با بیماری بلاست برنج مقابله کرد، لازم است از قارچ کش‌ها و مواد ضدعفونی کننده مخصوص برگ برنج استفاده گردد. همچنین پیشنهاد می شود کودهای ازته در مقدار مناسب و در چند مرحله مجزا به خاک افزوده شود. این کار سبب افزایش محصول و کاهش آلودگی ها و بیماری های زیست محیطی برنج از جمله بلاست می گردد.

✅ برای کنترل بیماری بلاست برنج، از قارچ کش‌ها و مواد ضدعفونی کننده مخصوص برگ برنج استفاده شود.

شیت بلایت

شیت بلایت یا سوختگی غلاف برگ برنج شدیدا به برنج خسارت وارد می کند. آب و مواد غذایی کافی به بوته های آلوده نمی رسد؛ بنابراین لاغر و چروکیده می شود و یا کلا خوشه تشکیل نمی شود. علائم این بیماری به صورت لکه های گرد، مستطیلی یا بیضوی خاکستری رنگ متمایل به سبز و آبی می باشد که عموما در سطح نزدیک به آب اتفاق می افتد. عواملی ماننددما، رطوبت، عملیات کاشت و میزان مصرف کود ازته در شیوع این بیماری تاثیر زیادی دارد.

پوسیدگی جیبرلایی طوقه و ریشه

پوسیدگی جیبرلایی طوقه و ریشه (Gibberella fujikuroi ), یکی دیگر از بیماری‌ های برنج محسوب می‌ شود و نوعی بیماری است که بذر برنج را هدف قرار می دهد. تشخیص این بیماری دشوار است؛ اما زمانی که کشاورز مشاهده کرد که بذر برنج زرد است یا به خوبی رشد نمی‌کند، لازم است حتما بذر را آزمایش نماید. چنانچه با این بیماری مقابله نشود، در نهایت باعث خشک شدن بذر برنج قبل از باروری خواهد شد.

✅ برای کنترل بیماری پوسیدگی جیبرلایی طوقه و ریشه، ضدعفونی کردن بذرهای خام می‌ تواند تا حد زیادی عامل بیماری را از بین ببرد. به صورت کلی باید در نظر داشته باشید که در صورت مشاهده بیماری، لازم است مزارع مجدد وجین شوند و آب آلوده‌ آن‌ها تعویض گردد.

سوختگی غلاف برنج

(Rhizoctonia solani) این نمونه از بیماری‌ های برنج یک نوع بیماری قارچی است که ساقه‌ گیاه برنج را هدف قرار می دهد و موجب زردی و در نهایت خشک شدن آن می‌ شود. معمولا مزارعی که در بخش گرمسیری قرار دارند، دچار این مشکل می شوند. مشاهده‌ لکه‌ های خاکستری یا آبی روی غلاف برنج، می تواند بیانگر رشد این قارچ باشد.

✅ برای کنترل بیماری سوختگی غلاف برنج، می‌ توان از انواع قارچ‌ کش و ضدعفونی کننده‌ ها استفاده کرد. همچنین گفته می‌ شود که ترکیبات مسی و آلی نیز گزینه های مناسبی برای از بین بردن این بیماری هستند.

سیاهک دروغی یا سیاهک سبز

سیاهک دروغی یا سیاهک سبز (Ustilaginoidea virens), این مورد از بیماری‌ های برنج به دلیل شرایط جوی بد یا تغییرات نیتروژن خاک به وجود می‌ آید. عامل بیماری عموما به گل‌ ها و برگ‌ ها حمله می‌ کند و مانع باروری می‌ شود. از لحاظ ظاهری نیز توده‌ هایی به رنگ زرد یا سبز بر روی برگ دیده می‌ شود.

✅ برای کنترل بیماری سیاهک دروغی یا سیاهک سبز از بذرهای مناسب و همچنین نیتروژن کافی برای کاشت استفاده نمایید. تقسیم آب در طول شبانه‌روز نیز در کنترل این بیماری تاثیر بسزایی دارد.

پوسیدگی فوزاریومی برنج

پوسیدگی فوزاریومی برنج (Ustilaginoidea virens) می‌ تواند به بذر گیاه برنج حمله کرده و در صورت رشد، طوقه را به صورت کامل از بین ببرد. این بیماری بیشتر در بخش‌ های معتدل دیده می‌ شود و عامل آن نوعی قارچ است. تشخیص عامل بیماری‌ زا دشوار است؛ اما به صورت کلی بذرهایی که به این بیماری دچار شده‌اند، دارای ساقه‌ های باریک و نازکی هستند که هر آن امکان پوسیدگی برای آن‌ها وجود دارد. برای مقابله با این بیماری، توصیه می‌ شود بذرها قبل از کاشت ضدعفونی شوند و زمین نیز سم‌ پاشی گردد تا عامل بیماری به صورت کامل از بین رود.

مهم‌ ترین آفات برنج

آفات برنج در واقع به حشرات و موجودات ریز مزاحمی گفته می‌ شود که باعث آسیب‌ رسانی به محصول نهایی خواهند شد. با توجه به اینکه این آفات می‌ توانند آسیب جدی به زمین‌ ها وارد نمایند.

کرم ساقه خوار نواری برنج

آفت کرم ساقه‌ خوار نواری برنج (Chilo suppressalis Walker) یکی از آفات برنج مخصوصا در نواحی شمالی کشور است. کرم دارای ظاهری زرد رنگ است که از ساقه‌ برنج تغذیه می‌ نماید. این کرم‌ ها می توانند از تشکیل برنج و رشد آن جلوگیری نمایند، لذا میزان برنج تولیدی نهایی را به شدت کاهش خواهند داد.

✅ برای مقابله با کرم‌ ساقه خوار نواری برنج باید آن‌ ها را به صورت فیزیکی از ساقه جدا نمود؛ لذا چون این امر ممکن نیست، توصیه می‌ شود تا از فرومون‌ های مناسب استفاده گردد تا موجب عدم جفت‌ گیری و تکثیر کرم شود. استفاده از تله‌ های نوری و کودهای نیتروژن‌ دار نیز گزینه‌های کاربردی و خوبی می‌ باشند.

کرم سبز برگ‌ خوار برنج

کرم سبز برگ‌ خوار برنج (Naeange aenescens), عموما این نوع آفت برنج به صورت پروانه‌ ای بوده و مانع از ارائه‌ محصول زیاد می‌ شود. این کرم‌ ها دارای رنگ قهوه‌ ای می‌ باشند که بر روی بخش ابتدایی و انتهایی آن، لکه‌های تیره وجود دارد. این کرم پس از آنکه از تخم بیرون آمد، می‌ تواند برگ‌ های برنج را بخورد و از بین ببرد.

✅ برای مقابله با آفت کرم سبز برگ خوار برنج، می‌ توان از انواع حشره‌ استفاده نمود. همچنین زنبور و مگس دو قاتل برای این کرم محسوب می‌ شوند.

مگس خزانه

مگس خزانه (Ephydra afghanica), همانطور که از نام این مورد متوجه شد، این آفت در خزانه بوده و از محیط مرطوب خزانه جهت تکثیر استفاده می‌ کند تا بتواند برگ‌ های برنج را از بین ببرد و نابود و زرد کند. از لحاظ ظاهری، مگس خزانه بسیار شبیه به مگس‌ های معمولی خاکستری رنگ است.

✅ باید به این مورد توجه داشت که اگر خزانه شما درگیر این آفت شد، لازم است تا آب خزانه به مدت 24 ساعت خشک شود و سپس از انواع حشره‌ کش‌ ها برای از بین بردن باقیمانده مگس‌ ها استفاده شود. این آفت می تواند کل خزانه شما را بسیار آسان و سریع درگیر نماید.

شب‌ پره تک نقطه‌ برنج

آفت شب‌ پره تک نقطه‌ برنج (Mythimna unipuncta) می‌ تواند شاخه و برگ‌ های برنج را تحت تاثیر قرار دهد. چنانچه در زمان مناسب با آن مقابله نشود، بذر برنج به مرحله محصول نخواهد رسید. این شب‌ پره‌ ها عموما به صورت پروانه‌ هایی خاکی رنگ هستند که بر روی بال آنان لکه‌ های تیره رنگ وجود دارد.

✅ برای مقابله با آفت شب پره تک نقطه برنج توصیه می‌ شود تا از سمومی مانند کارباریل، تری‌ کلروفن و مالاتیون استفاده شود. لازم به ذکر است که زمان فعالیت این آفت، اغلب شب هنگام می‌ باشد.

زنجرک برنج

آفت زنجرک برنج (Viridis cicadella) از آفت‌ های بسیار معروف و شناخته شده‌ کل جهان در مزارع برنج می‌ باشد. این آفت یک ملخ سبز رنگ است که اندازه آن گاها به تا چند سانتی‌ متر نیز می رسد بزرگ می‌ شود. زنجرک می‌ تواند به آوند برنج نفوذ نموده و مانع رشد گیاه و آب‌رسانی به محصول شود. به همین دلیل مزارعی که درگیر این آفت می‌شوند، بسیار سریع خشک خواهند شد. این آفت همچنین سم‌ هایی را از خود منتشر می‌ نماید که برگ‌ های گیاه را زرد و پوسیده می‌ کند.

✅ اگر بخواهید به صورت غیر شیمیایی (زیستی) با این آفت مقابله نمایید، باید از شکارچی‌ هایی همچون عنکبوت‌ ها و سنجاقک‌ ها بهره ببرید؛ در غیر این صورت تنها راه مقابله با این آفت، استفاده از کودهای شیمیایی است. از همین رو توصیه می‌ شود تا از حشره‌ کش‌ هایی که در ساختار آن‌ها فسفر وجود دارد، استفاده کنید؛ زیرا می‌ توانند به صورت موثر بر آن‌ها تاثیر داشته باشند.

جمع بندی

بیماری‌ های برنج و آفات آن، دو مورد از معضلات بزرگی هستند که کشاورزان همواره با آن روبه رو هستند. گفته می‌ شود در سال، حدود 20 درصد از برنج‌ ها به دلیل بیماری و آفات از بین می‌ روند. به همین دلیل تلاش بر این است تا در این مقاله تلاش شد تا برخی از بیماری‌ های مهم و آفات برنج معرفی شوند تا بتوان با آگاهی بیشتر با آنها مقابله کرد. برای مقابله با برخی از بیماری یا آفت‌ ها، می توان از روش‌ های شیمیایی استفاده کرد، اما برخی دیگر نیز تنها با روش‌ های تهاجمی نابود می شوند. لذا نباید این ذهنیت ایجاد شود که تمام بیماری‌ های برنج را با کود و سم می‌توان درمان نمود.
با توضیحاتی که در این مقاله بیان گردید، می‌ توان نتیجه گرفت برای اینکه بتوان میزان محصول برداشتی خود را چند برابر کرد، در گام اول لازم است بذر را بررسی نمود و نمونه‌ های سالم را انتخاب و کشت نمایید. در گام‌ های بعدی نیز بررسی دوره‌ ای آفات و بیماری‌ های برنج، کوددهی و سمپاشی از اهمیت بالایی برخوردار هستند.

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

  **اگری راز ، راز رویش ها**