کلسیم وعلائم کمبود آن

مقدمه

 پژوهشگران نقش کلسیم را در گیاه بسیار متعدد می دانند. با وجود کلسیم در خاک های آهکی ایران، گیاهان دچار کمبود کلسیم می شوند زیرا برخی مواد غذایی مثل کلسیم جهت تثبیت در واکوئل و غشای سیتوپلاسمی از طریق آوند آبکشی نمی توانند به میوه برسد و بایستی از طریق آوند چوبی به اندام مورد نظر حرکت نمایند. بنابراین مشکل اصلی کمبود کلسیم انتقال آن در داخل گیاه می باشد. در این راستا تغذیه برگی گیاه از اهمیت زیادی برخورددار می باشد. با تغذیه برگی می توان عناصر غذایی را مستقیما در اختیار شاخه و برگ میوه قرار داد. به علاوه کلسیم در میوه ها به علت اثر عمده ای که در تاخیر در رسیدن میوه دارد، حایز اهمیت است.

کلسیم چه نقشی در گیاه دارد؟

در میان عناصر غذایی گیاه،کلسیم مهمترین عنصر معدنی در تعیین کیفیت میوه می باشد. این عنصر خصوصا در سیب و گلابی عمر نگهداری آنها را افزایش می دهد.

کلسیم نقش اصلی به عنوان یک اصلاح کننده خاک، کمک به حفظ تعادل شیمیایی در خاک، کاهش شوری خاک و بهبود نفوذ آب به خاک می باشد. رفتار این عنصر در خاک­های نواحی مرطوب و خشک با هم متفاوت می­باشد. کلسیم قابل جذب خاک از نظر رویش گیاه در خاکهای مرطوب فوق ­العاده اهمیت دارد، در حالی که برای خاک­های نواحی خشک فراونی این عنصر خود می­تواند مساله مهمی در قابلیت جذب سایر عناصر برای گیاهان شود.

حمل و نقل میوه هایی که دارای کلسیم زیادی هستند بهتر انجام می گیرد و تحت شرایط مناسب به مدت طولانی تر قابل نگه داری می باشند. با محلول پاشی کلسیم پیش از برداشت می توان مدت نگهدای میوه در انبار را از طریق سفت نگه داشتن بافت میوه افزایش داد.

همچنین کلسیم برطرف کننده لکه تلخی و لکه قهوه ای در باغات، برطرف کننده لکه پوست استخوانی در پسته و کاهش هزینه های ناشی از خسارات وارد شده به محصولات می شود.

از طرفی در کشاورزی و به ویژه باغبانی، انتخاب و استفاده مناسب از کودها برای رشد و نمو گیاهان خیلی اهمیت دارد و بیشتر کودهای مورد استفاده به دلیل عوامل مختلفی مواد مغذی موجود در کودها  برای گیاهان غیر قابل دسترس هستند. بنابراین به منظور کاهش هدر رفت کودها، افزایش عملکرد و نیز بهبود کیفیت گیاهان، انتخاب و  استفاده از روش‌های جدید جهت تهیه کودها با کمک نانوتکنولوژی ضروری می باشد.

چه عواملی موجب کمبود کلسیم در گیاه می شود؟

خاک‌های شنی، به‌ علت ظرفیت نگهداری اندک آب، در معرض خشکی بوده و جذب کلسیم را محدود می‌کنند. اگر فاصله بین دو آبیاری گیاه زیاد باشد و به خاک اجازه خشک‌شدن بیش از حد بدهید، علائم کمبود کلسیم بیشتر بروز می‌کنند. دمای پایین که باعث کاهش تبخیر و تعرق از سطح گیاه می شود.

 خاک‌هایی که pH کمی دارند، شوری بالا دارند یا خاک‌هایی که از آمونیوم غنی هستند، مشکل‌زا می‌شوند و موجب کمبود کلسیم در گیاه می شوند.

 رطوبت بالای هوا یا غرقابی‌شدن خاک می‌توانند سرعت انتقال آب به بافت‌های مختلف را کاهش داده و بنابراین جذب کلسیم کمتر می‌شود. معمولاً، محدوده بهینه pH خاک برای جذب بیشتر کلسیم بین ۷ تا ۸٫۵ است.

مهمترین علائم  تشخیصی کمبود کلسیم در گیاهان

1. غیر عادی شدن شکل ظاهری میوه­ ها
2. تغییر شکل برگها ­(تا خوردگی لبه برگ به سمت بالا)
3. کاهش خاصیت انبار مانی و نگهداری میوه
4. تلخی میوه ها
5. سیاه شدن گلگاه میوه ها
6. چوب پنبه ای شدن میوه ها
7. سرمازدگی گیاه و میوه ها
8. کاهش طول عمرمیوه ها و  عمر نگهداری گل های زینتی
9. کاهش مقاومت گیاه نسبت به بیماری ها

منابع کلسیم برای گیاهان

1. آهک
2. آهک دولومیت (کربنات کلسیم)
3. گچ (کلسیم سولفات)
4. پودر استخوان
5. پودر خرچنگ (کربنات کلسیم)
6. خاکستر چوب (کربنات کلسیم) و اکسید کلسیم

فرق کود کلاته با کود معمولی در چیست؟

کلات در صنعت کودهای کشاورزی به مواد غذایی غیر آلی که توسط یک مولکول از ماده آلی محصور شده می‌گویند. در مجموع کلات کردن یک فرایند ساده و طبیعی است. زمانی که عنصری مغذی در کنار مولکول‌های پایدار و مرکبی که آلی‌اند (عوامل کلات) نگهداری شود کود کلات شده گویند. کلات عناصر ریز مغذی مانند آهن، مس، منگنز و… به صورت گسترده در کشاورزی مورد استفاده می‌باشند.

کلات کلســیم  قابلیــت جذب بالا دارد و قابل مصرف به صورت محلول پاشی برگی، مصرف خاکی و کشت هیدروپونیک است.

بررسی نتایج تحقیقات علمی تاثیرات کلات کلسیم در کشاورزی

تحقیقات انجام شده درباره نقش کلسیم در گل رز نشان دهنده تاثیر بسیار مهم کلات کلسیم در افزایش عمر پس از برداشت و بهبود خصوصیات کیفی گل رز می باشد. و نقش مهمی در گل کاری و اقتصاد بازار گل در سراسر جهان دارد و اثر آن در جهت تاخیر در پژمردگی و پیری بافت گل می باشد و بطور کل باعث افزایش طول عمر گل می گردد بنابراین کیفیت گل های تولیدی را بهبود و منجر به افزایش درآمد و صرفه اقتصادی بیشتری خواهد شد.

رسولی و همکاران (1393) در تحقیقی به بررسی اثر محلول پاشی برگی با کلات کلسیم و اسیدهای آمینه بر وضعیت تغذیه ای، کلروفیل و بر سطح برگ سیب پرداختند و به این نتیجه رسیدند که ترکیب این دو ماده بیشترین تاثیر در سیب دارد و توصیه کردند که از مرحله بعد از فندقی شدن تا قبل از برداشت ماهی یک بار بعد از ظهر و یا صبح بعد از آبیاری محلول پاشی شوند.

بنابراین نانوکودها به دلیل توانایی آن‌ها برای جذب بیشتر، نفوذ بیشتر در گیاه و انتقال سریعتر آن‌ها در یاخته‌های گیاهی، می‌توانند اثرات بهتری در مقایسه با کودهای معمولی بر محصولات داشته باشند

نظری (1396)در پژوهشی اثر دو نوع منبع کلسیم :کلرید کلسیم و نانوکلات  کلسیم بر ویژگی‌های رویشی، زایشی و عمر پس از برداشت گل مریم بررسی کرد و به این نتیجه رسید که در این گیاهان به‌طور معمول مقدار کلسیم در اندام های ذخیره ای آن‌ها پایین است. بنابراین محلول‌پاشی کلسیم و یا استفاده از کودهای کلسیمی در بستر کشت آن‌ها توصیه شده است. حتی در رویکردهای کشاورزی ارگانیک، استفاده از پودر استخوان و پوسته آهکی تخم مرغ به خاطر داشتن فسفر و کلسیم در محیط کشت این گیاهان استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از کلسیم به صورت محلول‌پاشی اثرات بارزی بر ویژگی‌های رویشی، زایشی و عمر پس از برداشت گل مریم دارد و در مقایسه دو نوع منبع کلسیم اثرات نانوکلات کلسیم مناسب تر از کلرید کلسیم بود.

 Tantawy و همکاران گزارش کردند که بهبود وزن تر و خشک شاخه و نیز تعداد شاخه در گوجه فرنگی‌های محلول‌پاشی شده با نانو کربنات کلسیم در مقایسه با کلسیم کلاته شده به دلیل اثر بهتر آن بر فرآیندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز و محتوی کلروفیل برگ‌ها می‌باشد.

پژوهشی توسط شرافتی و همکاران در سال 1394 با هدف نقش کلسیم در تشکیل یا کاهش ریزش پسته در رقم عباسعلی انجام گرفت. براي اجراي این آزمایش از چهار ترکیب کلسیمی، نیترات کلسیم ( سه در هزار)، کلات کلسیم EDTA) یک در هزار)، نانوکلات کلسیم (یک در هزار) و کلات کلسیم اسیدآمینه (یک در هزار) با پنج نوبت محلول پاشی روي درختان 20 ساله اجرا شد که به طور کلی کلات کلسیم EDTA با پنج نوبت محلول پاشی بیشترین تأثیر را روي کلسیم برگ داشت.

همچنین طی تحقیقات متعدد انجام شده مشخص شد که در گیاهانی که کود کلسیم در آنها محلول پاشی شده بود عملکرد بیشتری نسبت به سایر گیاهان داشته اند و وزن میوه آنها تا حد قابل توجهی بیشتر بوده است. بنابراین کلسیم باعث گوشتی تر شدن میوه ها نیز می شود.

علیرغم آهکی بودن اکثر خاک های زراعی ایران، برخی محصولات کشاورزی از قبیل سیب، هندوانه، گوجه فرنگی و صیفی جات و… عوارض فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم را نشان میدهند:

علت را میتوان چنین توضیح داد که حرکت کلسیم در درون گیاهان بسیار کند بوده و به دلیل محصور شدن آن در واکوئل ها حرکت آن در درون گیاه فقط از طریق آوندهای چوبی امکانپذیر می باشد. کلسیم جذب شده به این طریق در برگ ها تجمع یافته و به هنگام تجزیه برگی نیز، غلظت کلسیم در برگ ها در حد کفایت باشد ولی در تابستان که هوا گرمتر میشود و میوه نیز درشت تر و نیاز بیشتری به کلسیم دارد، تبخیر از سطح برگ به مراتب بیشتر از سطح میوه ها بوده و به همین دلیل آن مقدار کمی از کلسیم که توسط آوندهای چوبی به میوه می رسید نیز کاهش یافته و علیرغم بالا بودن غلظت کلسیم در برگ ها (حتی بالاتر از غلظت بحرانی و یا حد کفایت) میوه دچار کمبود کلسیم می شود.

مزایای استفاده از کلات کلسیم

1. احتمال سوزاندن گیاه هنگام استفاده از کلات ها کم است چون آنها مواد آلی هستند.
2. افزایش مقاومت گیاه به تنش های سرمایی
3. کاهش پوسیدگی گلگاه گوجه فرنگی، خربزه و هندوانه
4. کاهش لکه سیاه در سیب، کاهش ترک خوردن میوه و سیاه شدن بخش درونی کرفس
5. کنترل خسارت ناشی از لکه پوست استخوانی در پسته
6. افزایش دوام انبارداری محصول
7. این یک کود مایع غلیظ با قابلیت حلالیت بسیار زیاد است.
8. کاربرد به صورت محلول پاشی یا خاک.
9. انرژی گیاه را افزایش می دهد.
10. هدر رفتن کلسیم را در متابولیسم کاهش می دهد.
11. کمبود کلسیم رشد کند و ضعیفی ایجاد می کند که باعث از بین رفتن شاخه های جدید ساقه و ریشه می شود.

نحوه جذب کود کلات کلسیم توسط گیاه

جذب این عنصر توسط گیاه از طریق جذب غیرفعال بدون مصرف انرژی و همچنین به طور عمده آوندهای چوبی گیاه همراه با آب متحرک است، بنابراین جذب این عنصر به طور مستقیم با میزان تعرق گیاه ارتباط دارد. این عنصر ترکیبات نامحلول را با سایر عناصر موجود در خاک مانند فسفر تشکیل می دهد.

این ترکیبات به شکل یک ترکیب نامحلولی که در دسترس گیاهان نیست. از آنجا که +Ca2 یک یون با دوبار مثبت است، در خاک به سطح ذرات رس و ذرات آلی که بار منفی دارند، جذب می شود.

یون­ های با بار مثبت که در ذرات خاک جذب می شوند یون های قابل تبادل نامیده می شوند زیرا می توانند توسط یون های دیگر موجود در محلول خاک تبادل شوند  از این رو می توان نتیجه گرفت که محلول پاشی با کود کلسیم 14% میکرولایز بهترین روش استفاده این عنصر است. سمیت این عنصر به ندرت رخ می دهد.

بهترین زمان تامین کلسیم

بهترین زمان‌های تامین کلسیم برای گیاهان، دو فصل بهار و پاییز می‌باشد که در ماه‌های اسفند و فروردین بهار و شهریور و مهر پاییز قرار دارند. در این دو فصل، گیاهان به دلیل داشتن رشد فعال، نیاز بیشتری به کلسیم دارند و همچنین در طی این ماه‌ها، شرایط جوی بهینه‌تری برای جذب کلسیم وجود دارد. به همین دلیل، اعمال کود کلسیم در این زمان‌ها، می‌تواند به جذب بهتر و استفاده بهینه‌تر از این عنصر توسط گیاهان کمک کند.

پیشنهاد اگری راز

در میان عناصر غذایی گیاه،کلسیم مهمترین عنصر معدنی در تعیین کیفیت میوه می باشد بنابراین با استفاده از این کود بسیار مهم محصولات پربار و با کیفیت خواهید داشت.

منابع

• مقاله1: https://thescipub.com/pdf/ajbbsp.2020.96.102.pdf
• بمقاله2: https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=66327
• مقاله4: اثر غلظتهاي مختلف کلسيم بر ويژگيهاي كيفي گل در دو رقم رز تحت شرايط هيدروپونيک
• مقاله5: اثر محلولپاشی بزگی با کالت کلسیم و اسیدهای آمینه بر وضعیت تغذیهای، کلروفیل و سطح برگ سیب رقم گلدن دلیشر و گرانی اسمیت
• مقاله6:https://www.mdpi.com/2073-4395/11/5/997
• مقاله7: https://www.researchgate.net/publication/284000324_Macronutrients_content_in_leaves_of_red_raspberry_%27Willamette%27_as_affected_by_foliar_fertilization_and_substrate
• مقاله8: Calcium in plants
• مقاله9:https://www.curresweb.com/mejar/mejar/2014/912-917.pdf

با ما همراه باشید

با ارائه برترین مقالات و مطالب روز کشاورزی توسط کارشناسان فنی

برای مشاوره آنلاین کلیک کنید