استفاده از کودهای تغذیه ای و حاوی عناصر ضروری گیاه در کشاورزی امروزه از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از پر استفاده ترین انواع کودها، کود اوره فسفات است. کود اره فسفات، به عنوان یک ترکیب کودی می تواند نقش مؤثری در بهبود حاصلخیزی خاک و افزایش رشد گیاهان داشته باشد. اوره فسفات نه تنها موجب تأمین فسفر مورد نیاز گیاه می شود، بلکه با افزایش مواد آلی خاک، ساختار و رشد آن را نیز بهبود می بخشد. در ادامه به مزایای استفاده از کود اوره فسفات می پردازیم.

کود اوره فسفات چیست؟

کود اوره فسفات یک ترکیب شیمیایی با فرمول (H3PO4CO (NH2) 2) است که از واکنش اوره با اسید فسفریک تولید می شود. این کود به دلیل دارا بودن حدود ۱۷-۱۸ درصد نیتروژن و ۴۴-۴۶ درصد فسفر (P₂O₅) از جمله کودهای پر مصرف است. همچنین یکی از غنی ترین منابع تغذیه ای برای گیاهان زراعی، باغی و حتی گلخانه ای محسوب می شود. pH کود اوره فسفات اسیدی و یا پایین است (۲-۳). این کود از حلالیت بسیار بالایی در حدود ۲۲۰ گرم در لیتر در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد برخوردار است. به دلیل این ویژگی می توان در سیستم های آبیاری قطره ای، هیدروپونیک و محلولپاشی از آن استفاده کرد. همچنین، خاصیت اسیدی این کود در خاک های آهکی و قلیایی موجب آزادسازی و جذب عناصر کم مصرف مانند آهن، روی و منگنز شده و می تواند از کمبود برخی عناصر جلوگیری کند.

کاربردهای اوره فسفات در کشاورزی

در واقع کود اوره فسفات در کشاورزی به عنوان یک منبع تغذیه ای سریع الاثر و کارآمد در مراحل ابتدایی رشد گیاه به خصوص برای گسترش ریشه و دوره گلدهی مورد استفاده قرار می گیرد. این کود به دلیل عدم وجود سولفات، کلر و فلزات سنگین، برای کشت های حساس مانند محصولات گلخانه ای، میوه ها و سبزیجات برگی بسیار مناسب است. یکی دیگر از کاربردهای کود اوره فسفات این است که در سیستم های آبیاری تحت فشار، خاصیت اسیدی آن از رسوب کلسیم و منیزیم و سایر املاح سنگین در لوله ها و نازل ها جلوگیری می کند. از این رو به دلیل کاهش pH اطراف محیط ریشه، مصرف آن در خاک های اسیدی یا برای گیاهان حساس به اسیدیته همچون برخی درختان میوه باید با دقت آن را مصرف کرد.

کاربرد کود اوره فسفات در درختان میوه

کود اوره فسفات برای بسیاری از درختان میوه قابل استفاده است مثل مرکبات که شامل پرتقال، لیمو، نارنگی، سیب، گلابی و انار و… . این کود به دلیل داشتن عناصر نیتروژن و فسفر و تأمین همزمان این دو با هم، در مرحله ابتدایی رشد رویشی و تشکیل جوانه های زایشی و گل موثر است. برای درختان هسته دار همچون هلو، شلیل و زردآلو در خاک های قلیایی نیز قابل استفاده است. در تاکستان ها این کود برای بهبود کیفیت میوه و افزایش ذخیره قندها مؤثر است. توجه کنید که  کود اوره فسفات در خاک های اسیدی یا برای گیاهان حساس به pH پایین مانند پسته و بادام باید با احتیاط و همراه با تنظیم کننده های pH استفاده شود.

استفاده در محصولات زراعی و گلخانه ای

در کشاورزی و زراعت، کود اوره فسفات برای محصولاتی مانند ذرت، گندم و جو در مراحل ابتدایی رشد سبب تقویت ریشه و رشد گیاه می شود. اوره فسفات همچنین برای سیب زمینی و چغندرقند در بهبود عملکرد غده و ریشه توصیه می شود. در گلخانه ها، این کود به دلیل حلالیت بالا و نداشتن ناخالصی، برای کشت های گلخانه ای گوجه فرنگی، خیار، فلفل و توت فرنگی مناسب است. همچنین در سبزیجاتی مانند کاهو و اسفناج که به نیتروژن و فسفر نیاز دارند، می تواند عملکرد مطلوبی داشته باشد. همچنین اوره فسفات برای محصولات گلخانه ای، گل های زینتی مانند رز و میخک موجب افزایش کیفیت گل و طول ساقه می شود.

فواید و خواص کود اوره فسفات در کشاورزی

مصرف اوره فسفات موجب بهبود جذب عناصر کم مصرف مانند آهن، روی و منگنز در خاک های قلیایی، افزایش توسعه ریشه، تقویت گلدهی و بهبود کیفیت میوه و کاهش پی اچ خاک در مناطقی با خاک های قلیایی می گردد. همچین در سیستم های آبیاری تحت فشار، از رسوب املاح جلوگیری میکند. در کشت های هیدروپونیک و گلخانه ای به دلیل خلوص بالا عملکرد و بازدهی محصول را افزایش می دهد. کود اوره فسفات به دلیل انحلال پذیری بالا، قابلیت استفاده در محلول پاشی و تغذیه برگی را دارد. این ویژگی می تواند روند استفاده آن در کشاورزی را راحت تر می کند.

زمان و میزان مصرف بهینه کود اوره فسفات در کشاورزی

بهترین زمان مصرف کود اوره فسفات در محصولات مختلف متفاوت است و شامل موارد زیر می شود:

• بهترین زمان مصرف کود اوره فسفات درختان میوه در اوایل فصل رشد (قبل از تورم جوانه ها) جهت تحریک رشد رویشی، مرحله تشکیل جوانه های گل در زمان 2-3 هفته قبل از گلدهی و پس از برداشت محصول جهت ذخیره مواد غذایی در گیاه است. همچنین در مرکبات 3-4 نوبت در سال با فاصله 45 روز توصیه می شود.
• بهترین زمان مصرف کود اوره فسفات در محصولات زراعی در هنگام کاشت به عنوان کود استارتر، مرحله 4-6 برگی در غلات، قبل از مرحله ساقه دهی در محصولات ریشه ای و در شروع غده زایی مثل کشت سیب زمینی قابل استفاده است.
• بهترین زمان مصرف کود اوره فسفات در محصولات گلخانه ای می توان گفت در تمام مراحل رشد به صورت محلول در آب آبیاری قابل استفاده است. در کشت هیدروپونیک با توجه به حساس بودن مصرف کود می توان با مراقبت کامل از آن استفاده کرد.

نکات استفاده از کود اوره فسفات

• در خاک های اسیدی با pH کمتر از 6 باید با احتیاط مصرف شود و قبل از مصرف پی اچ خاک بررسی شود.
• در دمای بالای 30 درجه سانتیگراد از محلولپاشی آن به خصوص در نیمه های روز خودداری کنید.
• تمام نیاز مصرفی گیاه را در یک نوبت کوددهی نکنید و بهتر است در چند نوبت با غلظت کمتر استفاده شود.
• مصرف همزمان با کودهای کلسیمی و هیومیکی توصیه نمی شود.
• از آب های سرد و سنگین جهت حلالیت کود استفاده نشود.

جمع بندی

کود اوره فسفات به‌ عنوان یک کود تغذیه ‌ای مفید، با ترکیب بهینه نیتروژن و فسفر، نقش کلیدی در افزایش بهره ‌وری محصولات کشاورزی ایفا می‌کند. مزایای بارز آن شامل حلالیت بالا، جذب سریع توسط گیاه، کاهش pH خاک ‌های قلیایی و بهبود جذب عناصر کم ‌مصرف است. این کود به ‌ویژه در سیستم‌ های آبیاری نوین و کشت ‌های گلخانه ‌ای عملکرد چشمگیری دارد. همچنین، با جلوگیری از رسوب املاح در سیستم ‌های آبیاری، هزینه ‌های نگهداری را کاهش می‌ دهد. اوره فسفات می ‌تواند به‌ عنوان گزینه‌ ای پایدار در کشاورزی مدرن، همزمان با افزایش کیفیت و کمیت محصول، سلامت خاک را نیز حفظ کند.