سرمازدگی یکی از عوامل خسارت زایی است که باغات زیادی در فصل زمستان و حتی در فروردین ماه، دچار آن می شوند و به دلیل سرمازدگی، درخت و میوه خود را از دست داده و گاهی تا صد در صد نیز می تواند خسارت وارد کند. در ادامه به بررسی انواع سرمازدگی و راه های جلوگیری از آن می پردازیم.

برای اطلاع از کودهای مناسب برای افزایش مقاومت به سرمازدگی بهاره با شماره تماس 09175392010 تماس بگیرید.

سرما زدگی درختان یعنی چه؟

سرمازدگی زمانی اتفاق می‌ افتد که گیاهان در دمایی کمتر از دمای قابل تحمل برای رشدشان قرار بگیرند. سرمازدگی از نظر زمان اتفاق افتادن به دو نوع سرمازدگی زمستانه ( در فصل زمستان اتفاق می افتد) و سرمازدگی بهاره (در فصل بهار اتفاق می افتد) تقسیم می شود.

شاید بپرسید کدام سرمازدگی خطر بیشتری برای گیاه دارد؟ در پاسخ باید گفت که سرمازدگی بهاره خطر بیشتری دارد؛ چرا که گیاه در ابتدای فروردین شروع به رشد و فعالیت می کند و در صورتی که جریانات هوای سرد و یا سرمای دیررس بهاره به آن برخورد کند، بخش های مختلف گیاه، به ویژه شکوفه ها و جوانه های جدید آن که تازه رشد کرده اند، دچار آسیب جدی می شوند. در این حالت امکان توقف رشد در آن ها نیز وجود دارد که رابطه مستقیمی با حجم تولید محصول دارد و می تواند باعث کاهش تولید شود.

مدت زمان سرمازدگی بهاره نسبت به سرمازدگی زمستان کم تر است و معمولا در سرمازدگی بهاره با توجه به نوع منطقه از چند ساعت و حداکثر چند روز است. نکته ای که باید به آن اشاره کرد این است که در سرمازدگی، ریشه ها به دلیل حضور در خاک، کمتر دچار خسارت سرمازدگی می شوند. از این رو گیاه از نظر ریشه ای دچار تنش سرمایی کمتری می شود. در سرمازدگی زمستانه عواملی همچون کاهش شدید دما، وزش باد سرد در زمستان، اختلاف شدید دمای شب و روز، می تواند از علل بروز یخ زدگی و سرمازدگی درختان در زمستان است. سرمازدگی زمستانه در مناطقی که زمستان های سردی دارند، می تواند به صورت ترک خوردن پوست درخت، قهوه‌ ای شدن شاخه ها، برگ ها و جوانه‌های نازک گیاه و… ظاهر می‌ شود.

انواع سرمازدگی گیاهان

میزان آسیب ‌پذیری گیاهان به سرما به عواملی همچون نوع رقم و گونه گیاه، سن درخت، نوع مرحله رشد، شرایط اقلیمی منطقه و میزان رطوبت خاک بستگی دارد. از نظر عوامل و شرایط ایجاد کننده سرمازدگی گیاهان می توانیم به دو نوع سرمازدگی اشاره کنیم که شامل سرمازدگی جبهه ای یا انتقالی و سرمازدگی تابشی یا تشعشعی می شود.

سرمازدگی جبهه ای یا انتقالی

سرمازدگی جبهه ای به ورود یک جبهه یا توده هوای سرد در حجم و میزان زیاد، همراه با وزش باد است. به طوری که درجه دما حتی در طول روز، زیر صفر درجه می باشد و بسته به میزان مقاومت درخت، این نمونه از توده هوای سرد می‌ تواند در دماهای زیر 5- تا 10- درجه سانتی‌ گراد ایجاد شود. همچنین برای درختانی که نیمه مقاوم هستند مثل سیب و گلابی تا حدود 4- تا 8- می تواند دچار سرمازدگی می شوند. بهتر است بدانید که معمولا سرمازدگی جبهه ای در شرایطی بیشتر اتفاق می افتد که هوا ابری بوده و همراه با وزش باد باشد.

سرمازدگی تابشی یا تشعشعی

سرمازدگی تابشی یا تشعشعی زمانی اتفاق می افتد که در طول روز با تابش و پرتو نور خورشید گیاهان و زمین گرم شوند و در طول شب این انرژی گرمایی را از طریق تشعشع این گرما به طرف آسمان، از دست می دهند. بنابراین، هوای مجاور و اطراف سطح زمین به سرعت کاهش پیدا می کند و می تواند موجب سرمازدگی شود.

این نمونه از سرمازدگی برای اکثر درختان جوان و نهال‌ ها در حدود دمای ۰ تا 2- درجه سانتی‌ گراد اتفاق می افتد و برای درختان میوه حساس همچون مرکبات و هلو در حدود 2- تا 4- درجه سانتی‌گراد است. در سرمازدگی تابشی بر خلاف سرمازدگی جبهه ای، اغلب آسمان صاف و بدون وزش باد است و امکان دارد در دمای بیش از صفر درجه در روز وارونگی دمایی نیز رخ دهد.

محدوده دمای بحرانی سرمازدگی برای برخی از محصولات کشاورزی

علائم سرمازدگی گیاهان

به طور عمومی میزان خسارت و حساسیت درختان میوه را می توان با چغاله آن ها در نظر گرفت؛ زیرا این چغاله ها هستند که موجب تولید میوه می شوند و اگر در معرض توده های سرد بهاره قرار بگیرند فصل رویشی پیش رو با کاهش تولید محصول رو به رو به می شویم.

همانطور که ذکر شد خسارت سرمازدگی زمستانه نسبت به سرمازدگی بهاره یا دیررس بهاره کم تر است؛ زیرا درخت به طور طبیعی در زمستان فعالیت ندارد؛ ولی در بهار به خصوص در زمان گلدهی می تواند گیاه را ضعیف کند. توجه کنید که خسارت در سرمازدگی زمستانه بیشتر بر روی درختانی که میوه خزان کننده، به خصوص در مناطق گرمسیری که درختانی مثل درخت زیتون دارند اتفاق می افتد. در مناطقی که زمستان ها سردتر است، در اثر سرمازدگی پوست درخت و بافت های چوبی یا شکوفه های آن ها یخ می زنند.

به طور کل سرمازدگی درختان میوه به صورت قهوه ای شدن سرشاخه ها، قهوه ای یا سیاه شدن گل و شکوفه، سیاه شدن دم میوه ها، برنزه شدن رنگ برگ ها و حتی ایجاد ترک بر روی پوست درختان و برخی قسمت های شاخه های محصولات زراعی می تواند آن ها را از بین ببرد؛ زیرا با یخ زدن شیره سلولی، می تواند مرگ سلول را به دنبال داشته باشد.

بالاترین دمای یخ زدگی برای درختان میوه

روش های محافظت از گیاهان در برابر سرما

ایجاد مقاومت و محافظت گیاهان زراعی و درختان در برابر سرما به دو حالت روش حفاظت غیر فعال (بلند مدت) و روش حفاظت فعال (کوتاه مدت) می باشد.

روش حفاظتی غیر فعال سرمازدگی

در این روش هدف ها طولانی مدت و کاربردی هستند که قبل از ورود سرما این اقدامات انجام می شود. در این روش بیشتر به نوع نهال کاشت شده، ایجاد بادشکن به وسیله درخت ها، استفاده از رنگ تنه، انتخاب زمین مناسب و تاریخ مناسب برای کاشت نهال و استفاده از پوشش پلاستیکی و .. می توانیم اشاره کنیم.

روش حفاظتی فعال سرمازدگی

این نمونه از روش ها، هدف های کوتاه مدتی است که معمولا در زمان ایجاد تنش سرمایی و یا کمی قبل از توده هوای سرد انجام می شود. در این روش می توان از کودها، بخاری باغی، کود حیوانی و… کمک گرفت. کودهایی همچون آمینواسید، ترکیبات حاوی پتاس و یا سیلیکات پتاسیم ها می توانند گیاه را در برابر سرما مقاوم کنند.

نتیجه گیری

سرمازدگی از جمله عواملی است که هر ساله محصولات کشاورزان و باغداران را تا حدودی از بین می برد. آشنایی با روش های مقابله با سرمازدگی و به کارگیری آن ها می تواند به میزان قابل توجهی از خسارت آن بکاهد. بنابراین بهتر است قبل از کاشت نهال و زراعت مواردی را که به افزایش مقاومت گیاهان کمک می کند را فراهم کرد که در زمان سرمازدگی خسارت کمتری به گیاهان وارد شود.