تمامی درختان و گیاهان برای رشد بهتر نیاز به تغذیه کودی دارند. انتخاب بهترین کود برای درخت پرتقال از جمله نکاتی است که باغداران باید به آن توجه کنند؛ زیرا میوه های درشت و خوش طعم، بازارپسندی و فروش بیشتری دارند. درختان پرتقال به عناصر ضروری ماکرو و ریزمغذی‌ هایی جهت تولید انرژی نیاز دارند تا تأثیر بسزایی بر روی کیفیت میوه و سلامت درخت داشته باشند. در ادامه به مطالعه و بررسی بهترین کود برای درخت پرتقال می پردازیم.

معرفی درخت پرتقال

محصول پرتقال بخشی از خانواده مرکبات است. این درخت در بسیاری از مناطق ایران کشت و پرورش داده می شود. درختان پرتقال رشد نسبتا سریعی دارند و از جمله درختان همیشه سبز است که در زمستان برگ ریزی ندارند و بسته به نوع آب و هوا و منطقه در بهار، شکوفه هایی سفید رنگ تولید می کند. مناطق پرتقال خیز ایران بیشتر در استان‌ های شمالی و جنوبی کشور قرار دارند. استان مازندران یکی از استان های مهم در تولید پرتقال در ایران شناخته می ‌شود و سایر مناطق مانند استان‌ های گیلان، هرمزگان و فارس نیز از مناطق مهم تولید پرتقال در کشور هستند.

ضرورت کوددهی در درختان مرکبات

درختان مرکبات از جمله گیاهان همیشه سبز هستند. درختانی همچون پرتقال، لیمو، گریپ فروت، کامکوات و نارنج جزو مرکباتی هستند که هر کدام از آن ها با توجه به سن درخت و نوع منطقه کشت شده نیاز به تغذیه کودی دارند. به طور خلاصه و کلی اکثر درختان مرکبات از سال 5 الی 7 خود باردهی اقتصادی را شروع می کنند و سنین پایین تر از آن به خصوص نهال های تازه کاشته شده تا 3 ساله نیاز به تغذیه خیلی کمی دارند. بعد از آن می توان از کودهایی که در تحریک رشد رویشی و رشد ریشه موثر هستند استفاده کرد. تغذیه کودی درخت پرتقال به دلایل زیر ضروری است:

• درخت پرتقال جهت رشد و باردهی موثر به عناصر تغذیه ای نیاز دارند. نوع کود انتخابی تاثیر مستقیمی بر درشتی و طعم نهایی محصول دارد.
• افزایش کیفیت میوه و بازارپسندی محصول رابطه مستقیمی با ظاهر خوب میوه و کیفیت و طعم آن دارد.
• با تغذیه کودی مناسب پرتقال می توان به افزایش مقاومت و پیشگیری از آفات و بیماری ها کمک کرد و سیستم ایمنی درخت را تقویت نمود.
• کودهای آلی به بهبود ساختار خاک کمک می کنند و می توانند ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی را در زمان جذب بهبود ببخشند.
• تنظیم pH خاک در جذب عناصر تاثیر زیادی دارد. هر چه خاک قلیایی تر باشد، جذب عناصر در آن نیز کمتر است. از این رو ترکیباتی که در کاهش یا افزایش پی اچ خاک موثر هستند نیاز به مصرف درست و بهینه دارند.

بهترین کود برای درخت پرتقال

به طور کلی کوددهی درختان پرتقال را از زمستان تا بعد از برداشت محصول می توان انجام داد. این نمونه از کودها دسته های مختلفی دارند که شامل کودهای گرانول، کودهای پودری و مایع هستند که شیوه و زمان استفاده هر کدام می تواند متفاوت باشد. یکی از کودهای مورد استفاده درختان پرتقال، کودهای گرانوله است که بهترین زمان مصرف آن ها نیمه و اواخر فصل پاییز تا اواخر فصل زمستان است. شیوه اصلی مصرف کودهای گرانوله به صورت چالکود می باشد. این نمونه از کودها دیر رهش هستند و موجب افزایش مقاومت درخت در زمستان و تغذیه و آزادسازی آهسته آن تا بهار و زمان بیدار شدن درخت است که درخت پرتقال در بهار دچار ضعف تغذیه ای نشود.

کودهای تغذیه ای درخت پرتقال انواع مختلفی دارند که به طور معمول دارای عناصر ضروری مانند نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K)  هستند. هر کدام از این عناصر عملکرد ویژه ای را در درخت پرتقال بر عهده دارند. کود NPK می تواند عملکرد و فرایند پروتئینی و رشد و طعم دهی میوه را بهتر کند و به طور مداوم مواد مغذی ضروری را در اختیار گیاه قرار دهد. از طرفی کودهایی مانند کود جلبک دریایی، کود آمینو اسید و کودهای آلی هم به رشد درخت کمک می کنند.

کودهای ارگانیک و آلی در برابر تنش های احتمالی مانند تنش آبی و تنش دمایی از درخت محافظت می کنند. بهترین کود برای درخت پرتقال، کودی است که کیفیت بالایی داشته باشد و به موقع استفاده شود. به طور دقیق نمی توان گفت که تنها چه کودی برای درخت پرتقال مناسب است؛ چرا که این درخت به همه عناصر تغذیه ای اعم از کودهای ماکرو و میکرو نیاز دارد. مهم ترین عناصر مورد نیاز درخت پرتقال شامل موارد زیر است:

عنصر نیتروژن

 عنصر نیتروژن در ساخت کلروفیل و رشد ابتدایی و رویشی درخت از اهمیت بالایی برخوردار است و موجب افزایش سبزینگی در گیاه و رشد برگ و شاخه ها می شود. کمبود نیتروژن می ‌تواند باعث کم ‌رنگ و کوچک‌ شدن برگ‌ ها، نازک شدن شاخه، کم ‌شدن رشد درخت و تولید محصول کوچک شود. برای جذب عنصر نیتروژن می توان از کودهایی مانند کود نورگ ان پلاس استفاده کرد.

عنصر فسفر

 عنصر فسفر در فرایندهای مختلفی از جمله فتوسنتز، تشکیل گل و رشد مطلوب میوه نقش دارد و آن را به عنوان کود ریشه زایی می شناسند. از جمله کودهای حاوی فسفر می توان به  کودهای ریشه زا مانند کود رادیمکس و کود 10-52-10 اشاره کرد.

عنصر پتاسیم

عنصر پتاسیم در تشکیل پروتئین، کلروفیل و همچنین ایجاد تعادل آب داخل سلول‌ های گیاهی موثر است و به تقویت سیستم ایمنی درخت پرتقال و بهبود طعم، کیفیت و رنگ آوری میوه کمک می کند. این کود در گلدهی درخت پرتقال نیز تاثیر دارد. از جمله کودهای حاوی پتاسیم می توان به پتاس تک عنصره، کود 36-12-12 و کود سولفات پتاسیم اشاره کرد.

عناصر میکرو یا کم مصرف

 عناصر ریزمغذی از جمله کودهای مورد استفاده در درخت پرتقال هستند. این عناصر به مقدار کم برای فرایندهای متابولیکی درخت و جلوگیری از کمبود عناصر مغذی ضروری هستند.

عنصر آهن

 عنصر آهن بیشتر در اوایل مراحل رشد پرتقال مورد استفاده قرار می گیرد و موجب سبزینگی برگ، بهبود فتوسنتز و فرایندهای آنزیمی در گیاه می شود. کمبود آهن نه تنها موجب زردی در برگ ها می شود، بلکه در عملکرد و فرایندهای طبیعی گیاه نیز اختلال ایجاد می کند.

عنصر منیزیم

 منیزیم یک عنصر مهم در فتوسنتز و سبزینگی می باشد که به تولید کلروفیل کمک می کند. این عنصر به بهبود کیفیت میوه ها کمک می نماید و کمبود آن موجب زردی برگ ها می شود.

کود گوگرد

 کود گوگرد در درخت پرتقال برای کاهش pH و به عنوان یک اصلاح کننده خاک مورد استفاده قرار می گیرد و به کاهش پی اچ و اسیدی کردن خاک جهت جذب بهتر عناصر کمک می کند. گوگرد همچنین در تقویت سیستم ایمنی درخت و افزایش کیفیت میوه ها موثر است.

عنصر کلسیم

 کود کلسیم برای درختان پرتقال مهم است؛ زیرا به تقویت دیواره های سلولی کمک می کند و موجب بهبود ساختار میوه می شود. این عنصر در پیشگیری از بیماری هایی مانند پوسیدگی انتهایی میوه و زردی برگ ها و بهبود جذب آب و مواد مغذی در خاک موثر است و می تواند عمر انبارداری میوه را افزایش دهد. توجه کنید که کود کلسیم اختلاط پذیری کمی دارد و توصیه می شود با سایر کودها ترکیب نشود.

کود فروت ست

 یکی از کودهای بسیار مهم و موثر در کیفیت میوه و حجم برداشت آن، کود فروت ست است. کود فروت ست شامل مجموعه عناصر مهمی است که در گلدهی، عدم ریزش گل، تقویت میوه تشکیل شده، حجم و تعداد میوه دهی و عدم ریزش میوه موثر است. کود فروت ست را در دو مرحله می توان استفاده کرد. مرحله اول شامل زمان تورم جوانه ها است که با محلول پاشی در یک الی دو دوره موثر است. بعد از برداشت محصول می توان مجدد از فروت ست در جهت تقویت درخت برای سال بعد استفاده کرد.

جمع بندی

درخت پرتقال جهت رشد مفید محصول و بازار پسندی قابل قبول نیاز به کوددهی منظم دارد. تغذیه درخت پرتقال باید اصولی و دقیق باشد. رعایت کردن و دانستن نیاز غذایی درختان با توجه دریافت عناصر مورد نیاز درخت مانند نیتروژن، پتاسیم، فسفر و … ضروری است. از این رو با تامین عناصر مورد نیاز درخت محصولاتی سالم و خوش طعمی را برداشت خواهیم کرد.